Түркиядағы тұрақсыз­дық­тар әлі тоқтаған жоқ. Стамбул мен Таксим алаңы құжынаған халықтан босайтын емес. Осыдан 15 күн бұрын Гези сая­­бағын әлдебір сауда орта­лығының құрылысынан сақ­тап қалу мақсатында басталған наразылық шеру өрши келе билікті біржола тағынан тай­дыру­ды талап ететін деңгейге жетті. Тәжі­ри­белі, білікті саясаткер Режеп Эр­до­ғанның дәл осы күнде­гі­дей сасқан кезі болған жоқ шы­ғар. Тап қазір Эрдоған жеке басы­ның қамын ойлап отыр деп те ешкім айыптай алмай­ды. Себебі ол тағы­нын бүгін бас тартар болса, бұл шешім Түр­­кияның жақын болашақ­та­ғы күйіне кері әсер етіп кетейін деп отыр. Заңды жолмен ауыс­паған биліктің мемле­кет­ке келер қатер көп екені бел­гілі. Сондықтан Түркия сая­саткер­лері бүгінгі жағдайда қалайда бейбіт реттеуге зәру. Дегенмен шерушілер мүмкін­дік берер емес. Осылай­ша, соңғы бес-он жылда даму қар­қынымен әлемдік қауым­дас­тықты мойын­дата баста­ған түркі бауырлары­мыз­ға, қа­зақ­ша айтар болсақ, көз тиді...

Түркиядағы тұрақсыз­дық­тар әлі тоқтаған жоқ. Стамбул мен Таксим алаңы құжынаған халықтан босайтын емес. Осыдан 15 күн бұрын Гези сая­­бағын әлдебір сауда орта­лығының құрылысынан сақ­тап қалу мақсатында басталған наразылық шеру өрши келе билікті біржола тағынан тай­дыру­ды талап ететін деңгейге жетті. Тәжі­ри­белі, білікті саясаткер Режеп Эр­до­ғанның дәл осы күнде­гі­дей сасқан кезі болған жоқ шы­ғар. Тап қазір Эрдоған жеке басы­ның қамын ойлап отыр деп те ешкім айыптай алмай­ды. Себебі ол тағы­нын бүгін бас тартар болса, бұл шешім Түр­­кияның жақын болашақ­та­ғы күйіне кері әсер етіп кетейін деп отыр. Заңды жолмен ауыс­паған биліктің мемле­кет­ке келер қатер көп екені бел­гілі. Сондықтан Түркия сая­саткер­лері бүгінгі жағдайда қалайда бейбіт реттеуге зәру. Дегенмен шерушілер мүмкін­дік берер емес. Осылай­ша, соңғы бес-он жылда даму қар­қынымен әлемдік қауым­дас­тықты мойын­дата баста­ған түркі бауырлары­мыз­ға, қа­зақ­ша айтар болсақ, көз тиді...

Наразылық танытушылар Таксим ала­ңынан бөлек, мемлекеттік мекемелер мен шетел елшіліктері орналасқан аудандар­дың да маңында топтасуда. Тәртіп сақ­шылары көз жасаурататын газ бен су атқыш қолданып жатыр. Таксим алаңына жиналатын халықтың орташа есебі 20 мыңнан асады. Тек Стамбулда ғана емес, елдің басқа да ірі қалаларында шерулер өршіп жатыр. Түркия премьер-министрі Режеп Таийп Эрдоғанның «биліктің де шы­дамының шегі бар» деген мәлімдемесінен кейін алаңға қарапайым тәртіп сақшылары емес, арнайы жасақ өкілдері шыққан бола­тын. Соңғы деректерге сәйкес, 5000-­ға жуық адам түрлі жарақат алды, қаза тапқандардың саны – төрт адам.

Премьер-министр Режеп Тайып Ердо­ған наразылық шерулерді бүлікшіл адам­дар пайдаланып жатыр деп мәлімдеген еді. Анкарада депутаттар алдында сөй­леген Ердоған шерулерді «Түркияның бе­деліне нұқсан келтіру мақсатында іске асы­ры­ла бастаған жоспар» деп, үкімет қар­сылық шерулеріне бұдан ары төзе ал­май­тынын айтқан.

Өткен аптада Түркия премьер-министрі шеруге шыққандардың үш талабының еш­бірі орындалмайды деп кесіп айтқан еді. Яғни Гези саябағындағы сауда орталығы­ның құрылысы жалғасады, Үкіметтен еш­кім отставкаға кетпейді, ешқандай мерзі­мі­нен тыс сайлаулар өткізілмейді. Де­ген­мен шерушілер де алған бетінен қайт­паған соң, ол бір сөзін қайтып алып, дүй­сенбі күні Гези саябағына қатысты талап­тың орындалатынын мәлімдеді. Саябақ аумағында ешқандай сауда орта­лығының құрылысы басталмайтынын, ағаш­тардың оталмайтынын ескертті. Дегенмен наразы топ Гези саябағын ұмыт­қалы қашан. Олардың негізгі талабы Режеп Эрдоғанның отставкасы болып отыр. Қысқасы, қазіргі саяси жағдай әлдебір бейбіт келісім жүргізетін кезеңнен өтіп кет­кен сияқты.

Соңғы жылдары Еуропа елдерінің Түр­киямен алыс-берісі күшейе бастаған еді. Әсіресе Түркияның сапалы жұмыс күшіне тәуел­ді бола бастағаны бар. Сарапшылар қауы­мы Еуропалық одақтың Түркияға қан­шалықты тәуелді екенін жарыса жазып жүр­ді. Дегенмен бүгінде батыс әлемінің Түр­кия­ға жанашырлық танытып жатқан­дары шамалы, ал шоқ-шоқтап жатқандары жоқ емес. Күні кеше АҚШ Мемлекеттік хатшысы Джон Керри «Түркияның демок­ра­тиясы әлсіз, мәселенің бәрі осыдан туындап жатыр» деп жар салды. Басқа да бірқатар Еуропа елдері, тіпті Ресейдің өзі Түркияның қазіргі билігі ауысуына мүдделі екенін байқатып қоюда.

Айдос САРЫМ, саясаттанушы:

– Түркиядағы саяси жағдайларды «Араб көктемінің» жалғасы деп атау қиын­дау. Түркия – партиялық-парламенттік дәс­түр сабақтастығы сақталған демократиялық мемлекет. Қазір Түркиядағы азаматтық қо­ғам қалыптасып келеді. Осы уақытқа дейін конституциялық құрылымның кепілдік беретін негізгі құрылым әскер болып келсе, бүгінде бұл тетік азаматтық қоғам институт­тарының қолына өтіп жатыр. Екіншіден, Эрдо­ған өте мықты саясаткер, қолдаушы­лары көп. Ол Түркияның экономикалық қуа­тын әлемдік қауымдастықтың көз алдын­да арттырды. Үшіншіден, кез келген оқиғаға жеке адамның психологиясы әсер етеді. Эрдоған қырағылық танытса, айна­ла­­сына назар сала білсе, экологиялық тақы­рып­тағы шағын ғана наразылық шара осын­дай деңгейге өсіп кетпес пе еді... Өзіне деген тым сенімділігінің салдарынан қата­рын­да жүрген саясаткерлердің біразы теріс бұрылып кеткені мәлім.

Бұл саяси оқиғаның немен аяқталарын айту оңай емес. Дегенмен бұл басы ғана екені көрініп тұр. «Эрдоған ары қарай да күшке сала беретін болса жағдай әскери төңкеріспен аяқталуы мүмкін» деген болжам айтқандар да бой көрсете баста­ды.

Abai.kz