Adam zerdesi este saqtaugha da ýiretedi, úmyttyrugha da beyimdeydi. Ádebiyet salasyn¬daghy Nobeli syilyghynyng laureaty Nagib Mahfuzdyng «Adamdardyng eske saqtauy nashar» degeni osydan shyghar.
Biz de býgingi Qazaqstannyng tamasha tabystaryna tamsanamyz dep, tәuelsiz memleket qúru isining qalay bastalghanyn úmytyp ketip jatamyz.
Al shynynda, jiyrma jyl búrynghy qadamdarymyz әlemning auzy dualy sarapshylarynyng oiyna eshqanday optimizm úyalatqan joq edi. Olar tәuelsiz damudyng keleshegi joq ekenine ghylymy negizde dәleldemeler keltirdi.
Olardyng minsiz oi-qisyndarynda bәri eskerilgen siyaqty edi. Halyq qúrylymy jaghynan – etnostyq jәne diny qayshylyqtar ortasymyz. Ekonomika jaghynan – jalpyodaqtyq tetikting bir bóligimiz. Geografiyalyq jaghdayy¬myz jaghynan – әlemdik kólik joldarynan aulaqta jatqan tútas anklavpyz. Geosayasy jaghynan – iri derjavalar men túraqsyzdyq oshaqtarynyng qorshauyndaghy halyq az qonystanghan ónirmiz.
Bir sózben aitqanda, kartada bar, ómirde joq, qalyptaspaghan memleketter lagerinen edik.
Búl boljam nege oryndalmady?
Óitkeni, olardyng oi-tújyrymdarynda eng basty nәrse – últtyng adamy әleueti men kóshbasshysynyng sayasy erik-jigeri eskerilmedi. Búlar eleusiz ólshemder retinde esepke alynbady.

Adam zerdesi este saqtaugha da ýiretedi, úmyttyrugha da beyimdeydi. Ádebiyet salasyn¬daghy Nobeli syilyghynyng laureaty Nagib Mahfuzdyng «Adamdardyng eske saqtauy nashar» degeni osydan shyghar.
Biz de býgingi Qazaqstannyng tamasha tabystaryna tamsanamyz dep, tәuelsiz memleket qúru isining qalay bastalghanyn úmytyp ketip jatamyz.
Al shynynda, jiyrma jyl búrynghy qadamdarymyz әlemning auzy dualy sarapshylarynyng oiyna eshqanday optimizm úyalatqan joq edi. Olar tәuelsiz damudyng keleshegi joq ekenine ghylymy negizde dәleldemeler keltirdi.
Olardyng minsiz oi-qisyndarynda bәri eskerilgen siyaqty edi. Halyq qúrylymy jaghynan – etnostyq jәne diny qayshylyqtar ortasymyz. Ekonomika jaghynan – jalpyodaqtyq tetikting bir bóligimiz. Geografiyalyq jaghdayy¬myz jaghynan – әlemdik kólik joldarynan aulaqta jatqan tútas anklavpyz. Geosayasy jaghynan – iri derjavalar men túraqsyzdyq oshaqtarynyng qorshauyndaghy halyq az qonystanghan ónirmiz.
Bir sózben aitqanda, kartada bar, ómirde joq, qalyptaspaghan memleketter lagerinen edik.
Búl boljam nege oryndalmady?
Óitkeni, olardyng oi-tújyrymdarynda eng basty nәrse – últtyng adamy әleueti men kóshbasshysynyng sayasy erik-jigeri eskerilmedi. Búlar eleusiz ólshemder retinde esepke alynbady.
Skeptikterding qateligi de osynda edi. Álem¬dik sayasy sәuegeylerding teoriyasyn qazaqstandyqtardyng ómir tәjiriybesi tas-talqan etti. Týrli boljamdar men jaghdaylargha qaramastan, biz әlsiz tústarymyzdyng bәrin artyqshylyqqa ainaldyra aldyq. Búlar bizding senimsizdikting aghyndy ótkelinen ótuge mýmkindik beretin tirekterimizge ainaldy.

Kýshimiz – jauapkershilikte

Barlyq ózgeristerding ózegi memlekettilikting qalyptasuyna negizdelgen edi. Bәrin de janadan bastaugha tura keldi. Óitkeni, bizde ne egemen demokratiyalyq respublikagha, ne naryqtyq ekonomikagha mýlde say kelmeytin kenestik apparattyng qaldyqtary ghana bar edi.
«Myqty memleket» úghymyn әr el әrqalay týsinedi. Qazaqstan búl jaghynan «kýtushi-memleketke» de, «poliysey-memleketke» de ainalghan joq.
Biz ýshin myqtylyq degenimiz – eng aldymen, jauapkershilik. Basqarudyng minsiz qúrylymy bolmaydy. Alayda, Qazaqstan memleketi eshqashan, tipti eng qiyn kezde de azamattaryn tastamady. Memleket elding damuyna qa¬jetti tanymal emes sheshim qabyldauda ózine jauapkershilik aludan qoryqqan joq.

Birligimiz – әraluandyqta

Jana tarihtan etnostyq әraluandyq jaghdayyndaghy tabysty memlekettik qúrylystyng mysalyn tabu qiyn. Osy kýnge deyin últtyq mәseleni sheshuding tek eki-aq tәsili boldy. Etnostar ne amerikalyq ýlgidegi ortaq «qorytu qazanynda» aralasyp jatady, ne búrynghy kenestik elderding birqataryndaghy sekildi tituldyq últ bóle-jara dәripteledi.
Qazaqstan óz halqynyng biregey qúrylymyn әlgindey qalypqa salugha tyryspay, ózindik jeke ýlgisin jasady. Ol әraluandyqty búzghan joq, kerisinshe, birligimizding irgetasy etip qalady. Biz ózimizdi birtútas elding azamaty retinde sezinemiz, biraq tarihy tamyrymyzdy, mәdeny ereksheligimizdi, tilimizdi úmytpaymyz.

Erkindigimiz – kelisimde

Memleketting dinge jәne kerisinshe, dinning memleket isine belsendi aralasu әreketi beybit tirshilikting bereketin ketire jazdaghanyn býginde moyyndaugha bolady.
Halyqtyng danalyghy, kóshbasshynyng kóregendigi bizdi múnday qaterden saqtap qaldy. Ómirding qalypty normasyna ainalghan diny tózim¬dilik eng osal saladaghy túraqtylyqty saqtaugha mýmkindik berdi. Bizding elimizdegi diny erkindik deklarasiyalar men zandardyng mәtininde emes, әrbir túrghynnyng jýreginde ornyqqan.
Bizdi qiyn synaqtardan alyp ótken tәjiriybemiz ózimiz ýshin ghana qúndy bolghan joq. Qazaqstan konfessiyaaralyq ýnqatysudyng әlemdik ortalyqtarynyng birine ainaldy.

Abyroyymyz – iygilikte

Qazirgi әlemde kóptegen memleket birden bәrine qol jetkizuge úmtyludyng qúrbany boldy.
Berik ekonomikalyq tirek qalyptastyryp almay túryp, sayasat oiynyn oinau qarjylyq, әleumettik jәne aqyrynda moralidyq bankrotqa úryndyratyn jol ekeni – talay synnan ótken jayt. Búl tirek bolmasa, naghyz erkindikting ornyn qúr qiyal men týnilu sezimi basatyn bolady. Tek quatty ekonomika ghana qoghamnyng óz jolyn tabuyna mýmkindik tughyzady.
Qazaqstan o basta óz basymdyqtaryn dәl aiqyndap aldy. Biz kýn tәrtibinde azamattardyng baquatty túrmysyn birinshi oryngha qoydyq. Preziydent óz halqy aldynda adalyn aitty: tek túrmys dengeyin arttyru ghana sayasy ózgeristerge negiz bola alady.

Qauipsizdigimiz – ashyqtyqta

Bizding kartadaghy ornymyz qanday? Biz – әlemning kólik joldarynan alshaq jatqan Euraziyanyng orta túsyndaghy orasan zor anklavpyz.
Shyn mәnisinde biz kimbiz? Qalyptasyp kele jatqan ónirlik derjavamyz, әlemdik qoghamdastyqtyng qúrmetti mýshesimiz, yadrolyq qarusyzdanu ýderisining kóshbasshysymyz.
Búl – tengerimdi, derbes syndarly syrtqy sayasattyng nәtiyjesi. Bizding elimiz bireuge qarsy túru ýshin dos bolmaydy. Onyng geosayasy jaghdayy populizmmen ainalysugha jәne bir sәttik paydanyng sonyna týsuge mýmkindik bermeydi. Sondyqtan Qazaqstan barlyq negizgi seriktestermen jәne barlyq taraptarmen jaqsy qarym-qatynasta.
Halyqaralyq isterdegi jýieli jәne syndarly ústanymymyz býkil әlemde bizge naghyz bedel alyp berdi.

Tәuelsizdigimiz – seriktestikte

Biz tarihy tandau aldynda túrdyq: qaterleri men mýmkindikteri bar ýlken әlemning bólshegi bola otyryp, ekonomikalyq bәsekelestik ýshin ashyq bolamyz nemese әlemdi dýr silkindirip jatatyn tosyn oqighalar bizdi ainalyp ótedi degen ýmitpen óz shekaramyzdy qymtap alyp, tomagha-túiyq kýide qalamyz. Ekining biri. Biraq,  Qazaqstan progress jolyn tandady.
Bizding el ónirdegi integrasiyalyq ýderisterge jay qatysyp qana qoymay, oghan kóshbasshylyq etude. Pragmatikalyq maqsattarymyzgha qol jetkizu ýshin múnyng ómirlik manyzy bar. Integrasiyanyng týpki mәni – Qazaqstan ýshin iri derjavalarmen teng dәrejede dialog ótkizip, últtyq mýddelerin qorghaytyn alang qalyptastyru.

Bolashaghymyz – býginde

Qazaqstan әrdayym damudyng jana joldaryn izdep, úzaq merzimdi jospardy basshylyqqa alyp keledi. Búl – asqan qajettilik. Shaghyn el retinde biz aldaghy birneshe qadamdy kóre biluge tiyispiz. Bolashaqtyng qamyn oilasaq qana, býgin artta qalyp qoymaymyz.
Qashanda, tipti eng qiyn kezde de kinәlilerdi emes, jana mýmkindikterding joldaryn izdegen jón. Úzaq merzimge arnalghan, nәtiyjesi birden payda әkelmeytin sheshim qabyldaudan qoryqpau kerek.
Preziydentting jas qazaqstandyqtardyng qamyn oilauy – әrdayym bolashaqty oilaudyng kórinisi. Jalpy adam kapitalyna, jas buyngha júmsalghan iygilikterding barlyghy – el bolashaghyna salynghan investisiyalar.

* * *

Núrsúltan Nazarbaev búl jeti tirekke eng qiyn kezende – Tәuelsizdikting alghashqy jyldarynda sýiendi. Olardy tandaugha jas memleketting beriktigining әleueti jәne onyng búdan arghy býkil taghdyry baylanysty boldy.
«Jeti tirek» tújyrymdamasy jayma-shuaq jaghdayda emes, oilanugha tipti az uaqyt berilgen, al qatelesuge mýlde mýmkindik qaldyrmaghan oqighalardyng buyrqanghan aghysy barysynda ómirge keldi. Ol ómirding ózinen alynghan naqty sayasattyng iske asyryluy boldy.
Sol tarihy sәtte Memleket basshysy halqymyzdyng dýniyetanymynyng týpki mәnin tap basyp, onyng eng asyl qasiyetterine jýgindi.
«Jeti tirektin» myzghymauynyng jәne bekem bola týsuining qúpiyasy osynda. Búl – tabystylyqtyng jay ghana tarihy emes, Qazaqstannyng damuyna әli de úzaq uaqyt negiz bola beretin әmbebap qaghida.
Nazarbaevtyng «Jeti tiregi» әrdayym halyqtyng jadynda qalatynyna jәne Tәuke hannyng «Jeti jarghysynyn», Atatýrikting «Alty jebesinin» qataryn tolyqtyratynyna senimdimin.

Dәuren ABAEV,
Qazaqstan Respublikasy Preziydentinin
kenesshisi – Baspasóz hatshysy.
Abai.kz