«Jas otau» neke sarayynyng basshylary 157 million tengeni jymqyrghan

Almatyda ýilenu qansha túrady? Halqymyzda «Ýilenu onay, ýy bolu qiyn» desedi. HHI ghasyrda ýy boludan góri, ýilenu qiyngha ainalghanyna әrbir júptyng otau qúru rәsimi aighaq. Ýilenu toyy ýshin bankten arnayy nesie alynady, dýrkiretip toy jasalady. Qay zamanda da astatók toy jasaytyn qazaqtyng qosymsha shyghyndaryn sanamay-aq qoysa bolady. Áueli jas júbaylardyng neke qii rәsimin ghana qarastyryp kórelik. Búdan týsetin qarajatty qaltagha basyp, shetel asugha jete me eken? 

«Jas otau» neke sarayynyng basshylary 157 million tengeni jymqyrghan

Almatyda ýilenu qansha túrady? Halqymyzda «Ýilenu onay, ýy bolu qiyn» desedi. HHI ghasyrda ýy boludan góri, ýilenu qiyngha ainalghanyna әrbir júptyng otau qúru rәsimi aighaq. Ýilenu toyy ýshin bankten arnayy nesie alynady, dýrkiretip toy jasalady. Qay zamanda da astatók toy jasaytyn qazaqtyng qosymsha shyghyndaryn sanamay-aq qoysa bolady. Áueli jas júbaylardyng neke qii rәsimin ghana qarastyryp kórelik. Búdan týsetin qarajatty qaltagha basyp, shetel asugha jete me eken? 

Músylmansha neke qiyp, neke suyn ishu – su tegin. Al Qazaqstan azamaty retinde memlekettik tirkeuge túryp, neke saqinasyn almasu turaly olay dep aita almaymyz. «Jas Otau» ortalyq neke sarayynda bir júptyng neke qii rәsimi – 106 myng tenge nemese basqa qyzmetterin qosqanda 120 myng tenge túratyny aiqyndaldy. Sonsha nege qymbat deymiz-au?! Otbasyn qúryp, zandy nekemizdi qii ýshin osy saraygha ótinish jazghanym da esimde. Arzandau edi. 106 myng tengelik neke qiidyng qanday artyqshylyghy bar? Atalmysh jýz myng tengening ishinde merekelik sharanyng saltanatty rәsimi ýshin qazaq últtyq jәne batyr ýlgisinde kiyingen qyz-jigitterdi jaldau, saraydy jaldau aqysy men 20 minuttyq foto-beyne týsirilim, sonday-aq bes minuttyq furshet pen opera әnshilerining aqysy bar. Jastardyng osy tarihy sarayda nekesin qiidy armandaytyny belgili. Al baghanyng týri mynau. Búghan deyin de Ortalyq neke sarayynda zandy erli-zayypty atanudyng qymbatshylyghy turaly neshe ret aityldy, neshe ret jazyldy. Biraq әrbir júptan týsetin 100 myng tenge memleket qazynasyna qansha payda týsirdi? Eng әueli «búl qarajat memleket qazynasyna tolyq týsti me?» degen úry kýdik kónilde. 

Ortalyq neke sarayynyng irgesi 1971 jyly qalandy. Ghimarattyng әsemdelui men shenberli keregesinen dәstýrli qazaq kiyiz ýiine úqsas últtyq naqysh kórinedi. Onyng qabyrghasyn tútastay shynymen qaptau, ainaldyra órnekti kýnqaghar shilter ústau ghimaratqa әsem sipat bergen. Ortalyq neke sarayy ontýstik astananyng eng kórnekti ghimarattarynyng biri. Osy uaqyt aralyghynda saraydyng diyrektorlary birneshe ret auysty. Talay ret kýrdeli jóndeu júmystary jýrgizildi, ishki rәsimdeu qyzmeti qalpyna keltirildi, jana zamangha say tehnologiyalar engizildi. Songhy ret 2008 jyly Almaty qalalyq әkimdigining budjeti esebinen jóndeu jýrgizilgen. Múnda jylyna 1 myng 200 júp otau qúrady. Múnyng bәri óz aldyna, songhy diyrektor Áliya Tútqysheva hanymnyng qyzmetinen ketu sebebi biylik pen qara halyqtyng nazaryn tegis ózine audardy.

Neke sarayynyng basshysy óz sybaylastarymen birge 157 million tengeni jymqyrdy dep aiyptalghan bolatyn. Áliya Tútqysheva «Jas Otau» neke sarayynyng bas esepshisi jәne bas mamanymen birlesip, milliondaghan qarjyny iz-týssiz joghaltyp jibergen kórinedi.  Qalay deysiz ghoy? 2010 jyldan beri zandy tirkeuge túrghan әrbir ekinshi júptyng aqshasyn óz qaltasyna salyp otyrghan. Neke sarayynda otau qúrudyng saltanatty rәsimi – 106 myng tenge, al eshbir rәsimsiz tirkeuge túru – 1500 tenge (ol bankke tólenedi). Mәsele birinshi jaghdayda bolyp túr, yaghny saltanatty týrde ýilengisi keletin júptardyng qarjysy qomaqty tabys әkeletini aidan anyq.  

2012 jyly Qarjy polisiyasy jýrgizgen tergeu júmystary barysynda basshylyqtaghy hanymdardyng әrqaysysy memleketke tiyesili 157 million tengedey qarjyny óz paydasyna jaratqany anyqtaldy. Búl is birden sotqa jiberildi, eki otyrystyng nәtiyjesinde Tútqysheva hanym amanat arqyly bostandyqqa shyqty. Al onyng sybaylasy dep tanylghan bas maman Ghaliya Tútqysheva men esepshi Nazym Mamyrbekova qamauda. Sot prosesi ayaqtalghan joq. Eks-diyrektor hanym ózining kinәsiz ekenin aighaqtaytyn dәlelder keltirip, ózin aqtaugha qyzu kirisken. Óitkeni Qarjy polisiyasynyng jasaghan qorytyndysy bas buhgalterding shimay qaghazdarynan alynghan kórinedi. 

Nauryz jәne mausym ailarynda ótken sot otyrysynda qomaqty qarajattyng qalay jymqyrylghany, qanday jolmen qoldy bolghany anyqtalmaghandyqtan, sot isi keyinge shegerilgen bolatyn.  №1 Almaly audandyq sotynyng sot tórayymy Qayynjamal Búqbanova mynaday kesim aitqan bolatyn: 

– Isti qayta tergeu barysynda 2010 jyldyng 1 qantary men  2012 jyldyng 12 qyrkýiegi aralyghynda úrlanghan qarjy men neke qidyrghan júptardyng naqty sanyn anyqtau qajet. Qylmystyq tergeu organdary jymqyrylghan qarjynyng naqty uaqytyn anyqtauy tiyis! Sonymen qatar keltirilgen dәiekterding jetkiliksizdigin aitqan sot tórayymy «Jas Otau» neke sarayynyng búrynghy diyrektorynyng jú­mys ótilin eskerdi. Áliya Tútqy­sheva Ortalyq neke sarayyn 13 jyldan astam basqarghan. Qorghaushy Ayan Kәrim­ha­novtyng aituynsha, úzaq uaqyt osy salada enbektengen adamdy songhy jyldary aqsha jymqyrdy dep aiyptaghan әste dúrys emes. Sebebi, qylmystyq iste keltirilgen derekter qiylghan nekelerding sanymen sәikes kelmeytin kórinedi. 

Qorghaushy Ayan Kәrimhanov Tút­qy­sheva hanymnyng jaqsylyqtary men mekemening jenildikterin algha tartuda. Onyng sózinshe, neke sarayynda Úly Otan soghysy men Aughan soghysynyng ardagerlerine jәne mýgedekterge tegin qyzmet kór­setilipti. Alayda, tergeu organdary qiylghan nekening bәrin 112 myng tengeden baghalapty. Onyng ýstine, aiyptalushylardyng qarjy qymqyrylghan sәttegi qyzmet­teri de naqtylanbaghan eken. «Eng birin­shi chernovoy zapisiterdi alyp, ekspertiza jasaghan.  Zang boyynsha múnday jazbalardy tergeuge jatqyzbaydy. Nege dese, mekemening aty jazyluy kerek, betteri bәri tigilu kerek, toltyrghan adamnyng aty, qansha summa barlyghy kórsetilui kerek. Qarjy polisiyasy 157 million tenge dep aiyp taqqan. Endi sol dәleldenbey, ol naqty bolyp shyqpady», – degen dәiekke iyek sýiep otyrghan siyaqty. 

Songhy sot otyrysynda birneshe aigha sozylghan sot prosesine nýkte qoyyluy tiyis edi. Alayda sot tórayymy Qayynjamal Búqbanova isti shala dep tauyp, qayta qaraugha jiberdi. Qat-qat tomnan túratyn qylmystyq iste tergeushiler shash etekten qatelik jibergen. «Aghymdaghy jyldyng 6 nauryzynda tergeushiler Ghaliya Tútqyshevany kýdikti dep tauyp, sol kýni jauapqa tartqan. Al, 7 nauryzda Tútqysheva Áliya men Mamyrhanovagha da qatysty qylmystyq is qozghap, kýdiktilerden tangha deyin jauap alady. Dәl osy kýni kuәgerlerden de súrau alynypty. Atalghan tergeu isi 16 baptyn, 1 jәne 5 tarmaghyna sәikes zansyz dep tabylady. Sebebi, nebary 2 kýnde tergeushiler barlyq isti tolyq qarap shyghuy mýmkin emes», – dedi. Kelesi otyrysta jas júbaylardyng esebinen jaghday týzegen hanymdardyng taghdyry sheshilmek. Óitkeni búrynghy – diyrektor  –  Áliya Tútqyshevagha – 11 jyl, esepshi Nazym Mamyrhanovagha – 10, al bas maman Ghaliya Tútqyshevagha – 9 jyl jaza kesu súraluda. Sot 6 tomdyq isti qalalyq prokuraturagha joldady. Qúzyrly organ ókilderi 1 ay ishinde atalghan kemshilikterdi jo-yyp, tergeudi tolyqtay ayaqtaulary tiyis. Eger, belgilengen uaqytta júmys bitpese, qosymsha merzim berilmek. 

Elimizde neke qii audandyq orta­lyqtarda, Almaty qalasynyng jeke­legen audandarynyng qúzyrly meke­melerinde de jýzege asyrylady. Bertinde ghana toyhanalargha tirkeushi shaqyru arqyly zandy neke qiyluda. Olardy toy jasaushy júrtshylyq óz betimen kelisu arqyly shaqyrady. Mәselen, «Baqyt» neke qii sarayynyng tirkeushisi toygha kelip-ketu ýshin keminde 400-500 dollar súraydy. Búl tengemen eseptegende 60-75 myng tenge kóleminde. Qalay alsaq ta, Ortalyq neke sarayynan anaghúrlym arzan ekenin kóremiz. Biraq búl qarajat ta sol tirkeushining óz qaltasyna ketui mýmkin ekenin neke qiidyng ózi keybireuler ýshin jenil nәsip bolghany ma degen oy qaumalaydy.    

"Týrkistan" gazeti