Qajymúqan GhABDOLLA. Qoqys basqan "Kýltóbe"
Ákim-qararlar men juanqaryn uәzirler Esilding sol jaghalauynda taghy toghysty...
Esep bergen boldy, eskergen synay tanytty, aqyry, esinep-esinep ýilerine qayttty...
Sóitsek, Qazaq Elining erkindik alghanyna 22 jyldan assa da, әkimder men ministrler óz mindetterin bólise almay, «sen salar da, men salar – qoygha shópti kim salar» dep, teketiresip, itjyghyspen jýr eken...
Jauapty túlghalargha әkimderding qúzyryna ne kirip, ne kirmeytinin bir aidyng ishinde sheshu tapsyryldy... Qaydam, 22 jylda sheshilmegen nәrse – 1 aida sheshile qoymas...
Memleketting qarjysy da tiyimdi iygerilmey keledi. Múny qazir 3-inshi synyptyng oqushysy da biledi. Taghy da budjet jobasy әkimdermen kelisilmegendikten, iygerilmegen shyghystar kólemi 150 milliard tengege jetken.
Al, әkimder men ministrlerding mayshelpegi, memtenderlerding qymbattau kólemi 2012 jyly 40 milliard tengege, biyl 60 milliard tengege jetip-shyghylghan.
Ákim-qararlar men juanqaryn uәzirler Esilding sol jaghalauynda taghy toghysty...
Esep bergen boldy, eskergen synay tanytty, aqyry, esinep-esinep ýilerine qayttty...
Sóitsek, Qazaq Elining erkindik alghanyna 22 jyldan assa da, әkimder men ministrler óz mindetterin bólise almay, «sen salar da, men salar – qoygha shópti kim salar» dep, teketiresip, itjyghyspen jýr eken...
Jauapty túlghalargha әkimderding qúzyryna ne kirip, ne kirmeytinin bir aidyng ishinde sheshu tapsyryldy... Qaydam, 22 jylda sheshilmegen nәrse – 1 aida sheshile qoymas...
Memleketting qarjysy da tiyimdi iygerilmey keledi. Múny qazir 3-inshi synyptyng oqushysy da biledi. Taghy da budjet jobasy әkimdermen kelisilmegendikten, iygerilmegen shyghystar kólemi 150 milliard tengege jetken.
Al, әkimder men ministrlerding mayshelpegi, memtenderlerding qymbattau kólemi 2012 jyly 40 milliard tengege, biyl 60 milliard tengege jetip-shyghylghan.
Búl tamasha tender-oyyndar qazaqtyng әkimderi men ministrlerin oligarhtar qataryna qosty. Óitkeni, olar tenderler ótkizude beytaraptylyq ústanghan bolyp, ózderin qatyssyz adamday kórsetip, shyn mәnisinde, mayly qaymaqty qalqyp alyp otyr. Endi «tenderlik komissiyalardy әkimder men ortalyq memlekettik organdardyng basshylarynyng ózderi basqaryp, olardyng auqymdy kólemdegi memleket qarajatyn shyghyndaugha baylanysty júmystary ýshin tolyqtay jauapkershilik aluy kerek»-tigi aityldy. Áriyne, búlay bola qoymas. Qaymaqqa dәnikken adam syldyr su soraptaugha onay kelispes. Sirә, jan alyp, jan beriser tartys alda kýtip túr...
...Aytyla-aytyla tozyghy jetip, týbi tesilgen «Kәsipkerlikti qoldau» jayyndaghy әngime – mening qúlaghyma «Kәsipkerlikti qorlau» bolyp estiledi...
Al, alkogoli ainalymyn baqylaudy kýsheytuge baghyttalghan zang jobasynyng 2015 jylgha ysyryluy da belgili jәit. Araq-sharap shonjarlary úrylardyng úrtyn ayausyz maylap tastaghan...
«Industriyalandyrudyng birinshi «besjyldyghy» ong nәtiyje berdi» dep qalyndy. Sóite túra, әzirge deyin jóni týzu shúlyq shyghara almay otyrmyz. Qaraghandyda «Fermer» úshaghyn qúrastyratyn zauyt ashylyp, 1 aeroplan shygharghan edi, onyng ózi úshpay, búzylyp túr...
«Jasyl ekonomika» degendi oilap tauyp, energiya ýnemdeuge talpynyp jatyrmyz. Biraq, nәtiyjesinde, osy energiya ýnemdeuimiz – energiya esepteumen tәmamdalatyn shyghar. Yaghni, taghy da halyqtyng qaltasyna týsip, tiynyn qaghyp alu tәsili sekildi. Al, bildey sayasy partiyanyng barmaqtay Birinshi orynbasary nemis jerinen las sugha on mәrte qaytalap shomylu әdisin ýirenip qaytsa, aldymen, óz partiyalastarynan bastasyn, bayandy bastamasyn...
Qazaq – etke etene. Biraq, et eksportyn 2016 jylgha qaray 60 myng tonnagha deyin jetkizu mindettep qoyyppyz. Biylghy jyldyng 7 aiynda Keden odaghynan syrtqa shygharylatyn et eksporty nólge tenesipti. Masqara bolghanda, keng dala, baytaq jerimizde mal bagha almay, etti syrttan, Belarusitan importtap jatyrmyz. Osynday nóldik dengeyge týsken oiran jaghday shújyq, sýt, qant jәne may ónimderining eksportyna qatysty bolyp otyr. Olay bolsa, qazaqtyng әl-auqatyn kemitip, keri ketirgen Keden odaghynyng bizge ne keregi bar?..
Memleket bilim berudi qarjylandyru 1,7 eseden astam mólsherge úlghaysa da, balabaqshalarda jarty milliongha juyq bala kezekte túr, jataqhanalar jetispeydi, bilikti maman-oqytushylar tapshy, joghary bilim beru jýiesi túralaghan. Yaki, «óner-bilim joq júrttar»-gha ainalyp kelemiz...
Qazaqtyng densaulyghy da dimkәs: biz jýrek-qan tamyrlary aurularynan bolghan ólim jóninen әlemde №1, al, jol-kólik oqighalarynan bolghan ólim jóninen №2 dengeyge jettik. Qazaq topyraghynda ótken jyly jol boyynda 2145 adam, biyldyng ózinde 2273 adam qaza tapty. Múnyng ózin halyq densaulyghy men ómirin qorghaudaghy «apattyq kórsetkish» dep ataugha bolady.
Auyz ashsang «ah» úrasyn: «Qoljetimdi baspana-2020» baghdarlamasy – «Qoljetimsiz baspana»-gha ainaldy, endi «Júmyssyz adam әleumettik kómekti keyin qaytaru shartymen alugha tiyis» deytin tәsil әlemning birde-bir elinde joq, yaghni, eger siz uaqytsha júmyssyz qalsanyz, memlekettik jәrdem alasyz da, júmysqa túrghan son, qaryzynyzdy qaytarasyz. Basqasha aitqanda, ayaq-qolynyz balghaday, deni-basynyz sau sizdi júmyspen qamtamasyz ete almaghan memleket uaqytsha qaryz qarjy beredi de, siz óitip-býitip júmys tapsanyz, aqshasyn qaytaryp berudi talap etedi. Múnyng tura aty – memlekettik reket...
Eng qiyny әri qauiptisi: biz «ishki naryqtyng kólemi shekteuli bolghandyqtan, ekonomikanyng búdan arghy ósimi ýshin naryq kenistigin keneytu qajet» degen syltaumen taghy da óz basymyzdy ózimiz qyl arqangha salyp otyrmyz. Áytpese: «Yqpaldastyq – biz ýshin ómir talaby. Sol sebepti biz qazir Euraziyalyq ekonomikalyq odaqty qúru jәne Dýniyejýzilik sauda úiymyna kiru turaly aitudamyz» deytin bizding bolashaghymyzdyng tamyryna balta shabatyn berkesiz de dәieksiz sózder aitylmas edi...
...Qoqys basqan Kýltóbe...
Abai.kz
