Ángime

Lo Veysjan

(qytay jazushysy)

Jaralylardyng barlyghyn tezden әketip, ólgenderdi mýmkindiginshe jerledi. Tiri qalghandar qayghydan qan jútyp, qirandylardy ashyp, toqtausyz enbek etti. Búl jer silkinisinen keyingi ýshinshi kýn. Sun Lyan da ýsh kýnnen beri kóz ilmedi.

Onyng qonaq ýilerinde azdaghan jaryqtar payda bolghan, eshkim zardap shekpedi. Alayda auyl túrghyndarynyng ýilerining jartysynan kóbi qúlap, on toghyz adam jaralanyp, eki adam qaza tapty. Yanerpo eldi mekeninde 140-tan astam adam túrady, olardyng 60-tan astamy júmys izdep syrtqa ketken, býginde 80-ge juyq adam bar, qaytys bolghandar men jaralanghandar qazirgi bar júrttyng 30%-gha juyghy. Sun Lyan qarttar men balalardy óz qonaq ýiine ornalastyrdy, basqalar jaralylardy qútqaru júmysynda. Jasy eluge kelsede búl auyly ýshin ol jas sanalady.

Key kezde auyl halqy tynystap, salqyn samal óbu ýshin auyl irgesine shyghady. Ol jerde otyrugha nemese jatugha óte qolayly tolghan ay tәrizdes tas basseyn bar. Jer silkinisinen kóterilgen shan-tozang tas qazanshúnqyrdy topyraqqa kómip tastappty, biraq búl sýrtse ketedi. Ýsh kýnnen beri ol óz denesin topyraqtan soghyp alghanday auyr sezindi. Alayda elge jasaghan kómegine dәn riza. Ony búl auyldyng tumasy emes deuge eshkimning de auzy barmaydy, ne bәri osydan alpys shaqyrym jerdegi audan qalashyghynyng dәl kindiginde dýniyege kelgen. Sonda eseyip erjetti. Uniyversiytetke týsken jyldary ata-anasynyng qyzmeti basqa jaqqa auysyp ketti de olar qaytyp oralmady. Toghyz jyldyng aldynda tauly aimaqtaghy auyl-qystaqty damytu nauqany bastalghanda qonaq ýiler qúrylysyn jobalau ýshin sәuletshi retinde audan basshylyghynyng ýndeuine ýn qosyp, «ózining bir kisilik ýlesin qosu ýshin» osynda keldi. Sol kezdegi audan әkimining sózi boyynsha jaqsy syiaqy alyp, ózi de qadirli bolatynyna әbden sendi.

Ol osy ónirdegi barlyq qonaq ýilerding sәuletin jobalady. Áu bastaghy oiy júmysyn ayaqtaghannan keyin qaytyp ketu edi, biraq Yanerpogha kelgende ol oiynan mýlde ainydy. Yanerpo ghajayyp jer, nauyryz aiynan bastap-aq, qyrat-qarat jotalar jasyl jelek jamylyp, say-sala angharlar sugha tolyp, gýlderding hosh iyisi múryn jarady. San alauan gýlder týnde ay núryna shaghylysa jarqyraydy. Jerde gýl, kókte júldyz alma-kezek jymyng qaghady. Sun Lyannyng janyn tolqytqan búl jerding ózgeshe jeli boldy, búnday jeldi ol esh jerden kórmegen. Yanierpo taudyng angharyndaghy auyl. Oghan baratyn teniz jaghalauyndaghy tau joly әli tolyq bitpegen. Dostarymen búl jerge kelgen ol qalyng túmandy keship otyrdy. Auyldyng kireberisine jetkende úitqyghan qúiyn taudy shayqarday, ainalany әbden әbigerge saldy. «Sun Lyan sonda túnghysh ret jelding tylsym da syrly ýnin estidi». Búryn sondy múnday shatqaldy da, jeldi de kórgen emes. Osydan keyin de talay jerdi aralap, san aluan әsem tabighatty tamashalady, dәl osynday ghajayypqa kezdesken joq. Búl әriyne jer astynyng ýni, tereng de qalyng qabatqa jasyrynghan du-perining ýni. Sol ýn ony esten tandyrdy. Sun Lyan amalsyz ózin joghaltty.

Yanerpodaghy qonaq ýidi Sun Lyan óz aqshasyna saldyryp ataq-danqyn aspandatty. Ol kóbinde auyldyng kire berisindegi sol tas pavilionynda salynghan qonaq ýiinde otyryp jelding ýnin estiydi jәne biznesin de jýrgizedi. Auyl adamdarymen qarym-qatynasy sonday bir tereng emes. Jaman deugede kelmeydi. Búl óz aldyna bir әlem, auyl halqy óz aldyna bir әlem. Sun Lyan naghyz qala adamy. Auylgha sinip ketuden qorqady. Auyldyng iysin iskep jýrsede ony jútpady. Sondyqtan da ol auyldan onasha ómir daghdysyn qalyptastyrdy. Kóbinese ol tas pavilionynda tyghylyp kitap oqidy, muzyka tyndaydy, kofe ishedi, kun-fu shayyn byqtyrady, әriyne, onda jelding syrly ýnin kóp tyndaydy. Osylay ol óz tughan qalasyn Yanerponyng tau shatqalyna mýldem aiyrbastap jiberdi.

Tau shatqaly silkinis beldeuine ornalassada búnda jer silkinisi eshqashan bolmaghan, ol múndaghy barlyq qonaq ýilerding jobasyn ózi jasady. Basqa  aimaqtaghy qúrylys jobalarynyng tolyq bitken-bitpegenin anyq bilmeydi, onyng biletini osy auyldaghy jelding ýnin tyndaytyn tas paviliondaghy qonaq ýidi ózi jobalap jasatty. Búl qúrylysqa ketken qarjynyng 40% jer astyna kómdi, solay segiz baldyq jer silkinisine tótep beredi dep topshylady. Búl jaqsy saqtyq sharasy edi. Sun Lyan da Yanerpo shatqalynyng adamdary siyaqty deni sau adamdar auyryp qalatynyna, tiri adamdardyng óletinine senbeydi, jer silkinisining bolatynyna tipti de senbeydi.

Tamyzdyng 9-y kýni týsten keyin әdettegidey aldynghy auladaghy shezlongqa jatyp, kitap oqydy.

Jarty bet oqyp, úiyqtap ketti.

Úiqygha ketisimen ol basqa bir kitap oqyp ketti.

Shanhayda jýr eken, әne taghy da ataqty Batys kóline kelipti. Kýn sәulesi sugha súghynady, kólding beti kógildir, alysqa kóz saldy, qalyng túman shógip túr. Ótken әdemi esseleri osy túmannyng ishinde jasyrynpty. Qazir onyng bәri tarih boldy. Qyryq jasqa kelgenshe ol eshqashan shyn ghashyq bolyp kórmegen, sondyqtan ýilenuge tym jalqaulyq tanytty. Biraq jarty jyl búryn bir әiel jarqyraghan Batys kólining ontýstik jaghalauynan onyng mazasyz da qúlazyghan jalghyzdyq ómirine aralasty. Onymen quraghan sezimine gýl shyqty. Mahabbattary su buynda tolysty. Apta sayyn ol Shanhaydan Hanchjougha ghashyghyn kóru ýshin keldi. Ony kórgen sayyn mahabbat salmaghy mysqaldap auyrlay týsti. Ol mahabbattyng adamdy auyrtatynyn alghash bildi. Ol búryn eshkimdi sýimegen, sondyqtan da ol eshqashan búlay auyryp kórmegen. Alayda ol bolashaq ómirin sol qyzdyng qolyna tapsyrghaly túrghanda qu qyz basqa bireuge ghashyq boldy. Sol "basqa bireu" ózining dosy edi. Búl bayqús oiynda eshteme joq qyzyna barghanda sol dosyn ózimen birge birneshe ret ertip barghan.

Osy kezde oghan barlyq nәrse qyzyl bolyp kórindi. Joldyng arghy betine ótip bara jatqandaghy jasyl baghdar sham da qyzyl bolyp jandy. Artynan bebeulegen mashina seginalyna qatty ashulandy, jan-dýniyesi borkemik bolyp, byt-shyty shyqty. Tәni men jýregin tereng qúdyqqa laqtyrdy, mahabbattyn da qúdyqqa tastay bergende kýtpegen jerden ózining qanbaqtay jenildep, mazasy qashyp, qúr sýlderi qalghanyn bildi, endi ol naghyz qanghybasqa ainaldy. Talay týndi sharaphanada ótkizip, mas boldy, kóshe kezdi. Keyde tang atqangha deyin dalada kezip jýrdi, qalanyng búlynghyr shamdary búghan meyirimmen qarap jany ashydy, ol sonda ghana ózining adasqanyn bildi. Ol mahabbatyna renjip, jany qinalghanda ony tughan jeri shaqyrdy.

Ol elding óseginen qashyp onda barmady. Bar tapaqan syltauy «el sózine ne deyimin» dep jaltardy.

Býginde tughan jer bir bólek, ondaghy tughan el óz aldyna bir bólek. Árbir úsaq-týiek isindi andyp túrady, sóilegen sózin, jýris-túrysyna deyin zer salady. Bәri meni jeti atasyna deyin biledi.

Endi ol qyzben eshqanday baylanysy bolmasa da, әr qashan әr jerde bir júp kóz, tipti eki júp kóz qadala ózine qarap túrghanyn sezetin. Jaqsy ómir sýrip, sol bir-eki júp kózdi aldamaqshy boldy. Endi mahabbatty, qyzghanyshty bir jola úmtqysy keldi, endi ghashyqtyqpen auyrmaym dep oilady, biraq tamyry bar nәrse qayta ósip shyghady emes pe. Biraz uaqyt ótken song bayaghy әnin taghy aitty. Jelding ýni, jelding kýshi onyng bep әlpetinen kórine bastady. Onyng beti barghan sayyn ýlkeydi.

Ol qyz ony tastap ketti. Endi búghan bәri túl. Mahabbatty jek kórdi. Biraq sol qúrghyr qu qyzdy eshqashan úmytqan emes. Onymen on jyldan astam kezdesip jýrdi. Býgin týste ol vestibulidegi shezlongta jatyp oqyghan kitapty sol qyz syilaghan. Ol qyzdy jaqsy kórgendikten ol bergen kitapty derlik jattap alghan. «Ang patshasy arystan jýzi qyzara bórtip, jemtigin izdep ketip bara jatyr...» Sol kýni osy sóilemdi oqyghan jerden toqtap, sol bir kermet kórinisti  kóz aldyna elestetti. Ary oilap, beri oilap shatasyp ketti. Ejelgi mifologiyada úiqy qúdayy men ólim qúdayy egiz eken. Anau qyzyl jýzdi arystan da ólim qúdayy siyaqty ma? Ol basqa andargha ómir men ólimdi beredi, kýn men týnin syilaydy. Kýning tanghy shyghuyn kórmegen adam tolyq adam emes, ol adam bayqús.

Tәni úiqyda jatsada jany sol azapty estelikterimen arpalysty, taghy da arystannyng qorqynyshty qyzyl jýzin kórdi.

Arystan onyng qarnyna tyrnaghyn jýgirtti, denesin býre týsti, ol shoshyp oyandy. Kózin ashqanda lampochkalar qozghalyp, ýy qabyrghalary dirildep túrghanyn bayqady. Eng birinshi oiyna eki súraq keldi: Ýidi kim shayqap túr? Kim búl taudy terbegen? Súraq sanasyna jetpey jatyp, qatty gýris-gýris etken dybys esin shyghardy. Ghajayyp dybys, eshqanday dybys shygharmaytyn, shaldyrlamaytyn zattardan  ózinen ýn estiledi. Búl әlem mýlde basqasha kýige engen.

«Syaosiy...». Ol on jyldan astam uaqyttan beri birinshi ret sol óqyzdyng atyn dauystap shaqyrdy.

«Syao Si, men ólip baramyn!»

Búl kezde auyl kire berisindegi tas pavilionyn qonaq ýiinde turister bar bolatyn. Ol turisterdi qoryqpaugha sabyrly bolugha shaqyrdy, biraq olardyng esi shyqty. Qashyp ketuge qamdandy, solay jan saqtaugha úmtyldy. Alayda úyaly telefonnyng baylanys jýiesi óship, jambas aqysyna tólem jasau mýmkindigi bolmay qaldy. Turistterding mazasyzdanghany sonsha, aighaylap, jylap jiberdi. Anau bir qyryqtan asqan kókayyl qatyn jana tuylghan sәbiydey shyrqyraydy. Ol jolaushylargha WeChat iydentifikatoryn berdi, turister onyng neni menzegenin týsindi. Olar ózderin jiberse, baylanys qalpyna kelgen song artyghymen tólem jasaugha uәde berdi. Turister әli ketip ýlgirmesten búnda isteytin qyzmetkerlerding ózi qashyp ketti. Olardyng bәri auyldyng adamy. Tezden ýilerine baru kerek.

Yanerpo men tas pavilionyng arasy jýz qadamnan azaq asady. Biraq qarasang kózing jetpeydi, ondaghy barlyq dybys tolyq estiledi. Biyik metasekvoiyalar, bútalardyng shoghyrlary jәne tónkerilgen qazanday jýzim aghashtary kóz aldyna kóldeneng bolady, desede dybysty tosa almaydy. Dybys jertóleden shyqqanday estilip, esindi shygharady. Shoshynghan itter úlyp, san týrli sasyq ister tarady, sol kýni kýn jarqyrap túrdy, kýn esh búlynghyrlanbady da. Eshtene bolmaghanday kýn tau men ózenge meyirlene qaraydy. Biraq jerden ashy dybys shyqqanda kýnde azdap túnjyrady.

Sun Lyan da óz ayaghyna ózi shalynyp qúlap qaldy.

Tonqandanyna qaraghanda eki tas taqtanyng arasyna ana bir turist qolyndaghy miyneraldy suyn týsirip alghan siyaqty.

Esin jighannan keyin Syaosiydi shaqyryp, ólip qala jazdaghanyn  taghy aitqysy keldi.

Tas pavilionyn qonaq ýiinde odan basqa eshkim qalmady. Audannan shaqyrylghan aspaz da apat jaghdayyn kóru ýshin auylgha ketti. Ol Syaosiyden ýmittendi. Jalghyzdyghyn kórsetkisi keledi. Ol ózin tastap ketken әieldi jalghyzdyghymen jazalaghysy keledi. Ózin-ózi ayau men ózin-ózi sýiding múnday týrine esh jauap joq.

Siz kópten beri Syaosiyding kómegine múqtajsyz, alayda oghan endi sizding óli ne tiri ekendiginizding qajeti shamaly. Ol saldaqymen baylanysyn ýzgennen keyin, eki jylgha juyq uaqyt boyy ol úyaly telefonyn tәuligine 24 saghat qosyp, odan habarlamalar kýtti. Onyng óz kýnasyn moyyndap keshirim súrauyn tiledi. Biraq ol shóp jelke tym bolmasa týsinikteme de bermedi. Ol sol boyy eshqanday habarlaspady. Sun Lyan endi ózine telefon shalyp, habarlama jibergenderding barlyghyn jek kóredi, sebi olardyng bәri ózi kýtken jandiki emes.

Keyin ol telefonyn kesh batpay óshirip tastaytyn boldy. Yanerpogha kelip túraqtaghan song da solay istedi. Kýnning shyghuy men batuyna qaray uaqytty eseptedi. Kýn taudaghy qaraghay shoghyryna ilinip, aghash týbindegi shóp úyagha sýngigende, jerge salqyn kólenke payda bolady, sodan song ol úyaly telefonyn óshirdi. Keybir kýnderi ol kýni boyy telofon qosudy úmytyp ketedi. Biraq býgin baylanys jelisi bolmaghany anyq, biraq onymen bir ret bolsada sәlemdesuge asyqty.

Ózine sәlem bergen adamgha: «Men ólgeli jatyrmyn. Sen maghan eshtene aitpa ne mýldem jauap berme» dedi. Sol qyzdyng men turaly oilauyna mýmkindik beriniz. Ol meni shynymen óldi dep oilady. Endi mening әr kýnim týpsiz qaranghygha ainaldy dep topshylady. Alayda jalghyzdyq pen «jazalau» talaby aqyry suisidke úlasa jazdady. Ol qorqyp ketti. Tas pavilion qonaq ýii eng qauipsiz oryn, biraq ol osy uaqytta ózinen qatty qoryqty. Ózin-ózi ústay almay auylgha qaray jýrdi. Onyng teginde qashqysy kelmedi, biraq ózinen qorqqanynan bezip ketti.

Ádette, ol auyl adamdarymen az aralasady, auyl adamdary da onymen az aralasady. Auyldaghylardyng oghan renjigenin ishtey sezedi. Qarapayym eginshi otbasy sayahatshylargha tamaq berip, jatyn oryn qyzmetin úsyna almaydy. Auyldan birneshe dayashylardy júmysqa ala almaydy. Auyl túrghyndary ýy salghylary kelse ne әiel alghylary kelse, auyldan syrtqa shyghyp júmys isteuden basqa amaly joq. Onyng syrt kelbeti auyldastaryna da únamady. Boyy 1,82 metr, naghyz úzyn túranyng ózi. Búl tau shatqaldaghy adamdar tapal keledi, olar taugha onay órmeleuge genetikalyq túrghydan osylay beyimdelgen halyq. Sonday-aq onyng iyghyna deyin salbyrap túratyn úzyn shashy bar jәne sol shashyn rezenke baumen baylanghan. Búndaghylar ony «әieldershe shash qoyyp, qatynsha kiyingen bәle» dep jaqtyrmaydy.

Eng jiyirkenishtisi onyng әieli joq. Taudaghy kedey erkekterding de әieli joq, olardyng ýilenuge shamasy joq, al búl bay, nege әieli joq? Áyeldershe kiyinip, qatynpazsha bolghyng kele me әlde? Auyldaghylardyng búghan osylay qaraytynyn bilip, ishtey oilady, mende әiel joq emes bar-ghoy, biraq ol basqa bireumen әueyi bolyp jýr-ghoy.

Biraq búl bayqús jýreginde әielin әli ózimdiki dep sanaydy. Ol osy jýregindegi jazugha senedi. Shynmen әielim bar dep oilaydy.

Búl oy ony talay ret aldady, tipti ony basqalagha jiyirkenishti etti, sondyqtan da auyl adamdary ony jek kóredi. Ol auyldaghylar men aralasqan joq, olargha azdap aramdyghy da bar.

Búl ómirde aqylyna simaytyn nәrseler óte kóp, ol búryn da bolghan jәne bolada beredi. Ómir degen sonday syrly. Ol qyz ony tastap, ózining dosyna ýilendi. Sun Lyan qaladan ketip, dalagha keldi. Jer silkinisin óz basynan ótkerdi. Dúshpandyq pen qorqynyshqa toly ómir. Qorqynysh aldynda óshpendilik eshtene emes... Osy oilarmen beymaza bolyp, ayaghyn aiqúsh-úiqysh basyp taugha kóterildi.

Taugha shyghatyn taqtay jol synghan, endi ormandy aralap ótu kerek. Bútaqtar men tikenekter ayaghyna әr qadam sayyn iynesin súghady. Ol ormannan syrtqa shyghyp kóz aldyndaghy kóriniske tang qaldy.

Ýilerding kóbining tóbesi opyrylyp jerge qúlaghan. Shashylghan qirandy. Itterding esi shyghyp jýgire ýredi, adamdar quyrshaqqa ainalghan. Keybireuding shashy qangha boyalghan, biraq ony ózderi kórmeydi. Eshkim bәlendey eshtene demeydi, adamnan ghana shyghatyn ashy azan-qazan dybystar barlyq jerden estildi.

«Sәby qayda? Bizding ýiding otaghasy qirandynyng astynda qaldy ...»

Qansha uaqyt ótkenin bilmeydi, endi dybys anyq estildi. Osy dybysty shygharghan qariya algha úmtylyp, onyng qolynan ústady. Kishkene uaqyttan song onyng ainalasyna adamdar jinalypty, sózderi anyq: Qirandy astynda inim qaldy, әkem qaldy, nemerem qaldy... Azapty kótere almaghan júrt taghy ýnsiz egildi. Auyl halqynyng bәlkim, renjip qana qoymay, ózine arqa sýiegisi keletinin endi sezgen bolar. Búghan deyin de oghan osylay senim artatyn búlar. Jýregindegi bos qúdyqtyng ishin mýk basyp, mýkte keuip, jarghanatqa tolghan edi. Osy kezde... ol qartty qoltyghynan demep, dayashygha yzbarlanghan ýnmen «barlyq qarttar men balalar dereu tas pavilionyna jetkiz» dep núsqau berdi. Qaytadan kýrkiregen ýnmen« ýy boyynsha adam sanyn anyqtaudy tapsyrady. Tau shatqalyna kiretin jәne shyghatyn joldardyng kópshiligi qatty zaqymdalghan, qútqaru toby ol jerge qazir jetui mýmkin emes, sondyqtan ózimizdi ózimiz qútqaruymyz kerek. Adam sany anyq bolsa júmys onaylasady.

Qútqaru toby sol kýni keshke jetti. Olar kelgenge deyin alty jaraly adam qútqaryldy, barlyghy jenil jaraqat alghan eken. Ýshinshi kýni tanerteng eki óli jәne basqa da jaralylar tabyldy. Jedel-qútqaru toby auyr jaraqat alghandardy alyp ketti.

Yanerpony auyl deugede de kelmeydi, shyn mәninde, auyldyng kishkene bólimshesi. Tau shatqalynyng aumaghy ken, ondaghy basqa kez kelgen auyldyng bas-ayaghy on shaqyrymnan asady. Yanerpo kishkene bolsada qonaq ýy salynuynyng sebebi, búnda ystyq su arasany men shanghy tebuge arnalghan alanqayy bar jәne tabighaty adamdy tamsandyrady. Yanerpo Djishang auylyna qaraydy. Auyl әkimshiliginen jayau jýrseng ýsh saghattan astam uaqyt ketedi. Ýshinshi kýni auyl kadrlary әli kelmedi. Taudyng әr jerinde jar kóshkini jýrip jatyr, kóshkin tau túrghyndaryn qorqyta almaydy, kómekke júqtaj auyldar tym kóp jәne olardyng arasy alys. Auyl әkimshiliginderding ózi aman-esen be, ol jaghy belgisiz. Auyl basshysy da búl jerde emes, osydan birneshe shaqyrym jerde túrady. Birneshe kýnnen beri elding bәri tas pavilion qonaq ýiinen as-su ishti. Elektr quaty bolmasa da, ýlken qazandy dalagha qoyyp, astyna ot jaqty. Su toqtasada, su bar. Jer silkingende ystyq su arasany men tau búlaqtary tartyldy, baqytymyzgha oray, tas pavilionynyng astynda tas kólshik bar, onyng móldir suyn ishuge bolady. Azyq-týlik tapshylyghy joq. Tas pavilionynda azyq-týlik qory jetkilikti.

Jaqyn kýnderde turister kelmeydi, auyl túrghyndarynyng synghan kónilin kóteru kerek. Olar tas pavilion qonaq ýiinde ózderi qalaghan bólmede úiqtauyna bolady.

Ekinshi kýn týnde úyaly telefon signalyn qosylyp, su men jaryq keldi, búrynghy qalypty ómir bolmasada biraz nәrse retteldi.

Auyr jaralanghandardy әketip, ólgenderdi qirandylardyng ýstine shyghardy.

Jertóleden tabylghan keybireuding denesi sasyp ketken. Jertóle ystyq. Taghy bireuding denesi qan, biraq ol sasymapty. Tez arada jerleu kerek. Biraq tau shatqaly aimaghyndaghylardyng әdet-ghúrypy boyynsha, adam denesi kem degende ýsh kýn ýide boluy kerek, diny rәsimderdi oryndaytyn adamdy shaqyru kerek. Yanierponyng ózinde onday adamdar joq. Jiyrma shaqyrym qashyqtyqtaghy Sanshupin dergen jerge baru kerek, ol jerding joly tauly qyrat. Býginde býkil tauly aimaq apatty jaghydayda olardyng kezegi kele qoyar ma bizge? Olay kýtuge bolmaydy. Ýlken apattan keyin biz ýlken indetting aldyn aluymyz kerek. Sun Lyan dereu jerleu kerek dese, mәiitting tuystary aighaylap, basqalar qostap: «Ólgen shoshqa, ne it emes qoy...» dep qarsylyq bildirdi. Sun Lyan kópshilikke: býgin ýshinshi kýni tanghy saghat onnan ótti, biz әli as ishken joqpyz. «Bәrimiz ashghyp kettik, aldymen tamaqtanyp alayyq» onda dedi.

Sun Lyan aspazgha eki tәrelke tamaq dayyndaudy ótindi. Eki tәrelke tamaqty kóterip dayashy ekeui ólgenderding ruhyna taghzym etuge bardy. Ol dayashyny osynda túrghyzyp qoyyp, qaytys bolghandardyng tuystaryn tas paviliongha shaqyrdy.

Tagham beru rәsimi bastalu aldynda, Sun Lyan kópshilikke: "Chun Va men Ran jengelerdi tezdetip, tereng qazyp jerleu kerek. Búl el ýshin paydaly. Búl mening sizderge jasaghan jaqsylyghym emes, kerisinshe eki otbasynyng elge jasaghan jaqsylyghy. Kettik, qazir jerleyik. Býkil auyl Chun Va men Ran jengeyge taghzym etuge kelgen. Búl tabighy apat, Yanerpo búryn sondy bolmaghan apat. Bir adam ólse – barlyghymyzgha onay bolmaydy. Men sizding ata-babanyz eki-ýsh jýz jyldan beri osynda ómir sýrgenin bilemin jәne olargha taghyzym etemin. Bizder býgin eki adamnyng aldyndaghy qaryzymyzdy óteyik!»

Barlyghy ýnsiz qaldy. Eshkim qozghalmady. Sәlden song Chýn Vannyng sheshesi ornynan túrdy.

Búndaghy adamdar belgili bir jasqa jetkende ghana tabyttardy aldyn ala dayyndaydy. Ran jengeyding tabyty bar shyghar, biraq Chun Va da joq, endi tabytty kimnen qaryzgha alamyn. Ýii qirasada tabyt tósegine zaqym kelmegen bolar. Ólgenderdi jerleyik, qaghaz aqshasy barlar әkelip órtesin dep ótindi. Tas pavilionyndaghy eki dayashy mәiitke tamaq berudi bastady. Jerleu aldynda Chun Vanyng anasy tamaqty kóterip qaytys bolghan úlyna әkelip: «Balam, naghashy aghanda osynda. Et, kókónisterindi naghashyng bergen. Jender, jep qoyyndar. «sosyn jolgha shyghyndar...»

Múny estigen Sun Lyan kózine jas aldy.

Ólgender jerlengennen song ghana tiriler as jey alady.

Odan keyin auyldyng jolyn tazalap, kýl-qoqystan tazartu kerek.

Sun Lyanda auyldaghy elmen birge sypyrghysh, kýrek ústap, kirpish kóterip, aghashtardy jyljytty. Demalugha kenes berdi jany ashyghandar. «Men sharshaghan kezde demalamyn» dedi. Týsten keyingi saghat tórtter shamasynda ol sharshap tas basseyinge keldi. Ystyq bu búrqyrap túr, biraq tas basseyn salqyn eken.

Oghan salqyny únady.

Jer silkinisi taby apat. Kýndiz silkingenin ol qúdaydyng meyirimi dep úqty.

Ol bastapqyda tynysh otyryp demalghysy keldi, biraq jantayyp jata ketti. Úiyqtap qalsam, auyl adamdarynan úyat dep, temekisin tartyp, úiqtamaugha tyrsty. Aspandaghy búlttar shúbalandaydy. Kók jýzi ýnsiz. Aq búlttarsyz aspan bolmaydy. Dýnie bir birine solay baylanghan ba? Jer silkinissiz jer de bolmaydy emes pe? Búl oy oghan qarttar ýiinde túratyn bir adamdy esine týsirdi. Ol әdette qyzmetkerlerdi boqtap, tipti úryp-soghatyn. Ol merekede ózine berilgen raushan gýlderin halyqtyng kózinshe júlyp tastaytyn. Keyin qaytys boldy, óler aldynda: «Men senderdi renjitkim kelmedi, tek meni sol bir isterim ýshin úmytpauyndy qaladym» degen hat qaldyrdy. Búl kisi mening búrynghy dosymnyng әkesi edi. Ol onbaghan dosym qazir Syaosiyding kýieui. Shynymen de birtýrli, býgin nege "ony" oiladym? Aspan men jerding baylanysynan qarttar ýiindegi adamgha, qarttar ýiindegi adamnan «oghan» degen oilargha úlasty. «Ony» esine alghanda kóp nәrse kóz aldynda shúbyrady. On jyldan beri «ol» búnyng ata jauy boldy, atargha oghy bolmady. Ony oilaghysy kelmeydi, sondada esinen ketpeydi. Búl qorqynysh emes, jek kórushilik. Desede, jek kóru de qorqynysh. Qyzyghy sol býgin ol turaly oiladym, biraq nege jek kórmeymin jәne qoryqpaymyn odan? Endi mine ol adamnyng atyn ashyq aitugha batyly bardy: Hu Inhua. Ol tipti «Hu Inhua Hu Inhua» dep eki ret aiqaylady. Hu Inhua jaman adam emes, ol әkesine de janashyr boldy. Ákesi ishimdikke әues, minezi birtýrli kisi edi. Hu Inhua uniyverge týsken song ata-anasy ajyrasyp ketken. Osy kezden bastap әkesi maskýnem bolyp, alpysqa da jetpey densaulyghy syr beredi. Hu Inhua júmystan qoly bosamay, әkesine qaray almaghandyqtan, әkesin qarttar ýiine beruden basqa amaly qalmady. Biraq qansha sharshasa da apta sayyn baryp túrdy. Ol Sun Lyannan birneshe jas kishi edi, biraq ol erte ýilengen, bir qyzy boldy. Qyzy tórtke tolmay erli-zayyptylar ajyrasyp, Hu Inhua qyzyn ózi baqty.

«Ghashyghym maghan tiygenshe, sonyng qyzna ógey sheshe bolghandy jaqsy kórdi».

Sun Lyan jaraqat aldy, jarasyn ýsh jippen tikti.

Býginde jarasy tolyghymen jazyldy.

Tas basseynde jatyp, kók aspangha qarap, keudesin qatty uqalady. Esh auyrmaydy. Bәri ótti. Olargha baqyt tiledi.

Ol basta aitqan«biz bәrimiz ólemiz» degen sózin úmytpady.

Sóz aitylmas búryn su, aitylghannan song tasqa ainalyp, uaqyt óte kele baltalasang ketpes bolady eken.

Búl sóz bir kitapta jazylghan. Ghashyghynyng ózine bergen kitabynda jazylghan. Ol oghan bes kitap berdi, ol olardyng әrqaysysyn derlik oqyp, jatqa aitatyn. Aytylsyn, uaqytqa oiyp jazylsyn. Bәri ótedi. «Tas paviliony» degen sózder siyaqty óz sózining tabighy tastan jasalghan qabyrghagha oiyluyn qalaydy. Alayda búl sózde mәngilikke saqtalmaydy.

Aspannyng kendigi men biyiktigining ózi mәngilik pe?

"Jaraydy! Jaraydy!"

Bir әiel oghan qaray aqyryn jýgirdi. Ol әielding esimi Syaoya.

Ol asa qabiletti jәne adal jan. Sun Lyan ony kassir etip qoyghan. Ol Sun Lyangha úyaly telefonynyng júmys istep túrghanyn jәne turister WeChat-qa qosyp tólemder jasaghanyn aitty. Sun Lyannyng turisterge Syaoyanyng WeChat akkauntyn bergen edi. Ol basyn iyzep otyr. Qúrghaq topyraq basy-kózge úshady. Ol basyn sipady, sosyn betin sipap, odan song qayta-qayta beti men basyn sipalay berdi. Internet bar jerde otyruy «olardyng bәri qauipsiz jerde ekenining dәleli», - dedi. Sodan keyin ol Syaoya ekeui auylgha kelip, kópshilikke kómek jasady.

Biraz uaqyttan keyin Sun Lyangha әkim telefon soqty. Ákimning tegi onymen birdey, jayshylyqtada ol ýnemi habarlasyp túrady. Sun әkimnen búryn Djichang auylynyng partiya hatshysy Yanerponyng top basshysyna telefon shaldy, top basshysy bir auyl túrghynynynan múndaghy barlyq jaghdaydy úghysyp, partiya hatshysyna jauap berdi.

Sun әkim qonyrau shalyp, Sun Lyangha alghys aitty. Keshki as kezinde Sun әkimnen taghy da telefon keldi, búl joly Sun Lyangha bylay dedi: Erteng provinsiyalyq telearna súhbat alu ýshin Yanerpogha keledi. Ol kezde audan basshylary men qala basshylary ilesedi.

Sun Lyan el tamaghyn iship alsyn dep, búl janalyqty aitugha asyqpady. Birneshe kýnnen beri elding bәri jalghyz synar tayaqshamen tamaq jedi. Aytugha asyqpauynyng taghy bir sebebi, telejurnalister kelip súhbat alatyn kezde kameragha qalay tanqala lap qoysyn dep oilady. Ol Tas pavilion qonaq ýiin basqarghaly beri kameranyng aldyna shyqpaghan. Ol alghash ret audangha kelgende, odan súhbat aldy, audandyq telearnada berdi. Myna kele jatqan provinsiyalyq stansiya. Audandyq arnalardyng aumaghy tar, al provinsiyalyq arnalar basqasha. Provinsiyalyq stansiya baghdarlamalar men beynerolikterge toly. Beynerolikterding barlyghy kózdi ashyp-júmghansha myndaghan shaqyrym jol jýretin maymyl patshasy Sýn Ukýng siyaqty jyldam, el kóp kóredi. Mening auyrmady dep oilaghan jerim qaytadan auyrdy.

IYә, ol sol saldaqynyng kesirinen auyrmasa eken dep oilady.

Tipti jer silkinisi de onyng kónilin syndyra almady, tek sol qyzdyng kesirinen kónili syndy.

Desede ol әli de jigerli ómir sýrdi.

Áytse de, osy oy kele salysymen jýreginde lyqsyghan múndy sezdi, biraq ne múng ekenin anghara almady. Sirә, basqa nәrse shyghar. Áytse de ol múng ony odan beter tolghandyrdy, ózine ózi tang qaldy.

Onyng úlylyghy jalghyz ózinen emes.

Auyl adamdary tamaq iship bolghan son, ol ornynan túryp, әkimning aitqan sózin halyqqa jetkizdi. "Basshylyq apat aimaghyn kóru ýshin keledi. Telearna súhbat alady. Apat aimaghyn keskinge týsiredi. Tas pavilion qonaq jayy din-aman, búnda apat bolghan joq, sondyqtan men kameragha týspeymin. Sizder týsinizder. Búqaralyq aqparat qúraldarynda kórsitiletin apat rayonyndaghy adamdar siyaqty bolmaularynyz kerek. Kóbinde zardap shekkenderding syrtqy kelbeti de ishki jan dýniyesinen de kórinip túrady. Bizding Yanerpoda ýlken apat bolghanynyng naqty dәleli ýiler qúlap, adamdar óldi, biraq Yanerpo halqy óte jigerli, ózara janashyr, batyl jәne pozitivti. Ózimizdi qútqaru ýshin barymyzdy saldyq, biz búghan moyymaymyz!»

Auyl adamdary onyng sózining jalghasyn kýtti, ol bylay dep jalghady:

"Demek, kameranyng aldynda taza kiyimmen boluymyz kerek! Jer silkinisi bizdi shang topyraqa kómdi, birneshe kýn boyy juynbadyq, kiyimde auystyrmadyq. Kóptegen otbasylardyng auystyratyn kiyimderi de joq. Ýiindilerden tabylghan kiyimder jyrtylghan ne mýlde kiuge kelmeydi. Biraq biz amal tauyp, ýstimizdegi kiyimdi tazartyp qayta kiyemiz. Kópshilik onyng ne aitqysy kelgenin týsinbey qaldy, ol aryqaray sózin sabaqtap: Býgin týnde barlyghymyz juynamyz, sosyn jaqsy úiyqtauymyz kerek. Biz birneshe kýnnen beri úiqy kórmedik. Osylay jalghasa berse qúryshtan soghylghan dene bolsada ýzilip týsedi. Osy oraydy myqty ústap jaqsylap úiqtap almasaq bolmaydy. Kiyimderdi sheship osyndaghy qyzmetkerlerge berinizder olar juady, erkekterding kiyimderin tang atqansha syrtta jel qaghyp kebedi. Áyelderding kiyimderin kiyim keptirgishpen keptirip, kóp úzamay qaytadan kiige beremiz.

«Mening shynymen jaqsy úiyqtaghym keledi».

«Mening shynymen shomylghym keledi» dep júrt maqúldady. Týnde tas pavilionynyng әr bólmesining esigining syrtynda shang men terge bókken sory syrtyna shyqqan kiyimder jatty, artynsha shalpyldap juylghan kiyimning dybysy shyqty, búl sudyng dybysy týn ortasyna deyin sozylyp, dayashylar әbden әlekke týsti. Kelesi kýni saghat 10:07-de basshylar men telejurnalister keldi.

Eng auyr apat Yueliyang shyghanaghy, Tuhuang jotasy, Shanziya jәne Sanshuping dep jarialady, ol jerlerde bes adamnan qaza tapty. Yanerpo da apaty auyr boldy. Áytse de, Yanerpolyqtar taza kiyinip, jigerleri tasyp túr. Qiraghan ýiding aldynda bir top « jenilmes temir adamdar» túrdy. Sol kýni keshte provinsiyalyq telearna janalyqtarynda Yanerpo turaly janalyqty basty taqyrypqa qoyyp «jenilmes temir adamdar» dep redaktordyng jazbasymen taratyldy. Sun Lyan barlyq auyl túrghyndaryna tas pavilionyndaghy janalyqtardy kórsetti. Ol ózi bir búryshta otyr, qiyaly qiyrdy sharlap Szyannangha úshyp ketti. Áyelim bizdi kórdi ma eken? Mening Yanerpoda ekenimdi bileme? Auyl túrghyndarynyng bәri Sun Lyandy maqtady, oghan sheksiz alghys aitty. Alayda ol ýshin búl asa manyzdy emes edi, onyng bar oiy ana әielinde, sol kórse dep armandady. Basqalardyng ózin maqtaghanyn shirkin sol estise eken dep ansady.

Osylay ózinin, jalghyzbasty qanghybas jannyng endi kópshilikke qayta qosylghanyn kórgisi keldi. Búl adamdarmen birge ol qayghy men qasiret bólisti. Búl isi assimilyasiya emes, integrasiya. Ol shynymen endi ol ózin shyrmaghan jalghyzdyqtan qútyldy.

Ol ishtey sol әielge, osyndaghy barlyq elge shyn jýrekten baqyt tiledi.

Birneshe kýnnen keyin telearnadan kórsetilgen sol janalyqqa baylanysty Yanerpo túrghyndarynyng ózderining shomylghandaryna, taza kiyingenderine renjigen sózderin estidi. Sun Lyan ol sózderding bәrin búrynghyday ishine jútpady.

Búnday kózqarasty ózgertuge, ol mәseleni sheshuge bolatynyn sezedi.

Qytay tilinen qazaq tiline audarghan Núrhalyq Abdyraqyn

Avtor turaly mәlimet: Luo Veychjang – «Jýz jylghy ashtyq», «Ózen biyi», «Kýn astynda», «Álem  bir qalypty», «Kim esik qaghyp túr», «Shang basqan dýnie trilogiyasy» jәne t.b. «Uaqytty ashu» jәne «Jol boyyndaghy kitap» sәnuinder men esse jinaqtardyng avtory, «Lyanishani hikayasy» jәne «Syachjuan auylynyng joly» atty fantastikalyq romany bar. Onyng shygharmalary qytay romandarynyng reytingisinde aldynghy qatarda, jahandyq qytay romandary seriyasyna qosylghan, «Zamanaui» romanynyng ýzdik bestigine, «Tandalghan romandardyng altyn tizimne», Aziyanyng jaqsy kitaptar tizimine jәne «Asia Weekly» jurnalynyng әlemdegi eng jaqsy on qytay kitaby qataryna engen jazushy.

Abai.kz