Manghystau oblysynyng 2013 jyldyng 9 aiyndaghy әleumettik-ekonomikalyq damu qorytyndylary turaly

Aghymdaghy jyly oblysty әleumettik-ekonomikalyq damytu boyynsha júmys Memleket basshysynyng «Qazaqstan – 2050» Strategiyasy – qalyptasqan memleketting jana sayasy baghyty» atty Qazaqstan halqyna Joldauynda qoyylghan tapsyrmalargha, sonday-aq basym memlekettik jәne strategiyalyq, salalyq baghdarlamalargha sәikes qúraldy.
Qabyldanghan barlyq sharalar ekonomikany sapalyq túrghydan ósirudi qamtamasyz etuge, industriyalyq-innovasiyalyq damu baghdarlamasyn odan әri iske asyrugha, halyqtyng әl-auqat dengeyi men ómir sýru sapasyn arttyrugha baghyttalghan.
Mәselen, osy jyldyng 9 aiynda oblystyng әleumettik-ekonomikalyq daumynyng negizgi kórsetkishteri boyynsha ótken jyldarmen salystyrghanda ong dinamika qamtamasyz etildi.
Halyq sany ósude. Býginge oblysta 580 myng adam túrady, jyl sayynghy ósu qarqyny shamamen 4% qúrady, búl – is jýzinde Astana qalasynyng dengeyi degen sóz.
Ónirde halyqtyng jan basyna shaqqandaghy jalpy ónirlik ónimnin eng joghary kórsetkishining biri tirkelgen, búl ortasha respublikalyq kórsetkishten eki ese asyp týsedi.
Ónir ekonomikasynyng 90%-y múnay-gaz óndiru sektoryna tәueldi ekeni belgili.

Manghystau oblysynyng 2013 jyldyng 9 aiyndaghy әleumettik-ekonomikalyq damu qorytyndylary turaly

Aghymdaghy jyly oblysty әleumettik-ekonomikalyq damytu boyynsha júmys Memleket basshysynyng «Qazaqstan – 2050» Strategiyasy – qalyptasqan memleketting jana sayasy baghyty» atty Qazaqstan halqyna Joldauynda qoyylghan tapsyrmalargha, sonday-aq basym memlekettik jәne strategiyalyq, salalyq baghdarlamalargha sәikes qúraldy.
Qabyldanghan barlyq sharalar ekonomikany sapalyq túrghydan ósirudi qamtamasyz etuge, industriyalyq-innovasiyalyq damu baghdarlamasyn odan әri iske asyrugha, halyqtyng әl-auqat dengeyi men ómir sýru sapasyn arttyrugha baghyttalghan.
Mәselen, osy jyldyng 9 aiynda oblystyng әleumettik-ekonomikalyq daumynyng negizgi kórsetkishteri boyynsha ótken jyldarmen salystyrghanda ong dinamika qamtamasyz etildi.
Halyq sany ósude. Býginge oblysta 580 myng adam túrady, jyl sayynghy ósu qarqyny shamamen 4% qúrady, búl – is jýzinde Astana qalasynyng dengeyi degen sóz.
Ónirde halyqtyng jan basyna shaqqandaghy jalpy ónirlik ónimnin eng joghary kórsetkishining biri tirkelgen, búl ortasha respublikalyq kórsetkishten eki ese asyp týsedi.
Ónir ekonomikasynyng 90%-y múnay-gaz óndiru sektoryna tәueldi ekeni belgili.
Songhy bir jarym jyldyng ishinde ónirde múnay óndiruding tómendeuine baylanysty, ónerkәsiptik ónimdi óndiru kóleminin tómengi qarqyny bayqaldy.
Biylghy 2 toqsannan bastap, kómirsutegi shiykizatynyng kólemderinde ong qarqyn bayqalady, tiyisinshe ónerkәsiptik óndiris kólemi ósude.
Mәselen, esepti kezende 1,7 trln. tengening ónerkәsiptik ónimi shygharylyp, naqty kólem indeksi 101,7% qúrady.
13,4 mln. tonna múnay óndirildi nemese ótken jyldyng dengeyine 101,8%.
Óndeu ónerkәsibindegi óndiru kólemi 20,7%-gha artty.
Ónirge investisiyalar tartu boyynsha josparly júmys jýrgizilude. Jyl basynan beri ónirge 290 mlrd. tenge kóleminde investisiya tartyldy nemese ósu qarqyny – 105,5%.
Investisiyalardyng qúrylymyndaghy negizgi kólemdi búrynghysha ken óndiru ónerkәsibi alady - 62%.
Osy kórsetkishterding ósu qarqynyn ýdetu, olardyng kýrt tómendeuine jol bermeu ýshin, Múnay jәne gaz ministrligimen, «QazMúnayGaz» ÚK» AQ-men oblystyng barlyq miyneraldy-shiykizat keshenin, birinshi kezekte kómirsutegi shiykizatyn izdeu, barlau jәne jete barlau boyynsha júmys jýrgizilude.
Ótken jylmen salystyrghanda qúrylys júmystarynyng kóleminde birshama tómendeu bayqalady, ol 110,8 mlrd. tengeni nemese 96% qúrady.
Aghymdaghy jyldyng sonyna deyin «Jezqazghan-Beyneu» temir jolyn salu jәne «Atyrau-Aqtau» avtomobili jolyn qayta qúrylymdau siyaqty iri jobalardy iske asyru esebinen qarqyn ýdetilmek.
340,5 myng sharshy metr túrghyn ýy paydalanugha berildi, búl – ótken jyldyng dengeyinen 4% tómen. Búl rette, tómendeu jeke túrghyn ýy qúrylysynda bayqalady.
Memlekettik túrghyn ýy qúrylysyn damytu bóliginde, «Qoljetimdi túrghyn ýi» baghdarlamasynyng ayasynda «Bәiterek» holdingimen jәne «Samúryq-Qazyna» qorymen jer uchaskelerin iygeru boyynsha birlesken júmys jýrgizilude.
Inflyasiya indeksi osy jyldyng 1 qazanyna 102,7% qúrady, búl – ortasha respublikalyq dengeyden tómen (103,3%) jәne respublika ónirleri arasynda eng tómengi kórsetkishterding bireui  (4 oryn) bolyp otyr.
Shaghyn jәne orta kәsipkerlikte júmyspen qamtylghandar sany 83,4 myng adamdy qúrap, 26 myng kәsipkerlik subektisi tirkeldi.
Kәsipkerlikti belsendi damytugha «Biznesting jol kartasy – 2020» baghdarlamasyn iske asyru yqpal etude, onyng ayasynda aghymdaghy jyly 2,4 mlrd. tenge somasyna 30 joba maqúldandy, onyng ishinde negizgi somasy – kreditterdi, 2,387 mlrd. tenge somasyna 24 jobany subsidiyalau bolyp tabylady.
Ekinshi dengeyli banktermen shaghyn biznes subektilerine 28 mlrd. tenge kóleminde kredittik resurstar berildi, búl ótken jylmen salystyrghanda 14 payyzgha kóp.
Naqty sektordy túraqty damytu memlekettik qazynagha týsetin týsimder kólemine tikeley әser etedi.
Mәselen, esepti kezende budjetting barlyq dengeyine 200,6 mlrd. tenge somasynda salyqtar men tólemder týsti. Ótken jylmen salystyrghanda, týsetin týsimder qarqyny respublikalyq budjette – 14%-gha, jergilikti budjette – 43%-gha úlghaydy.
Shyghystar boyynsha atqaryluy esepti kezendegi jospargha –  90,6%, onyng ishinde respublikalyq budjetten beriletin nysanaly transfertter men kreditter – 75,9%-gha, jergilikti budjet – 99%-gha iygerildi.
Enbek rynogynda 20,1 myng júmys orny qúryldy (2012 jyldyng osynday kezeninde 18,8 myng júmys orny).
Tiyisinshe myna әleumettik kórsetkishterdin:
tirkelgen júmyssyzdyq dengeyining 1,0%-dan 0,7%-gha deyin;
jalpy júmyssyzdyq dengeyi 5,7%-dan 5,5%-gha deyin;
tabysy eng tómengi kýnkóris dengeyinen tómen halyqtyng ýlesi 10,4%-dan 3,3%-gha deyin tómendeui bayqalady.
Ortasha ailyq jalaqy 179,4 myng tengeni qúrady nemese 2012 jyldyng osynday kezenine qaraghanda 8%-gha artyq.
Negizgi memlekettik jәne salalyq baghdarlamalardyng iske asyryluy turaly.
Ónirge investisiyalar tartu, ónerkәsiptik óndiristin, onyng ishinde óndeu sektorynyng qarqynyn ýdetu jónindegi belsendi qúral Industriyalandyru kartasy bolyp tabylady.
Industriya jәne jana tehnologiyalar ministrligimen birlesip, Industriyalandyru kartasyn respublikalyq qana emes, sonymen birge ónirlik dengeyde de ózektendiru júmysy jýrgizilude. Búghan naqty investisiyalary bar naqty jobalar, onyng atynan naqty investorlar ghana kiredi.
Býginge Kartagha jalpy smetalyq qúny 280,1 mlrd.tenge bolatyn jәne janadan 8,8 myng júmys orny qúrylatyn 34 joba engizildi (2010 jyly 36,4 mlrd. tenge somasyna 8 joba; 2011 jyly – 84 mlrd. tenge somasynda 9 joba; 2012 jyly 11 mlrd. tenge somasynda 6 joba paydalanugha berilip, ýsh jyl ishinde 1651 túraqty júmys orny qúryldy).
 Biyl 2 jobany ayaqtau josparlanuda olar: «Caspi Bitum» BK» JShS-ning «Aqtau plastikalyq massalar zauytynda jol bitumdaryn óndiru»; Kaspiy Sement» JShS-ning «Shetpe auylynda sement zauytyn salu» jobalary.
Jergilikti memlekettik basqaru men ózin ózi basqarudyng rólin kýsheytu ayasynda:
- «Ónirlerdi damytu» jәne «Biznesting jol kartasy – 2020» baghdarlamalary boyynsha oblystyng 48 auyldyq eldi mekeninde 423 júmys orny qúrylatyn 3,2 mlrd. tenge somasyna kommunaldyq-injenerlik, kóliktik jәne әleumettik infraqúrylym obektilerin abattandyru, qayta qúrylymdau, kýrdeli jәne aghymdaghy jóndeu boyynsha 63 joba, onyng ishinde oblystyng qalalarynda injenerlik infraqúrylym salu (transformatorlyq qosalqy stansiyalar men jaryqtandyru jelilerin qayta qúrylymdau, jylumen jabdyqtau men elektrmen jabdyqtaudyng magistraldy jelilerin salu) iske asyryluda.
Aqtau aglomerasiyasyn 2020 jylgha deyin damytu jónindegi is-sharalar jospary әzirlenip, Ónirlik sayasat mәseleleri jónindegi vedomstvoaralyq komissiyamen maqúldandy.
Janaózen qalasynda túraqty jaghday saqtaluda. Keshendi jospar men monoqalalardy damytu baghdarlamasynyng ayasynda qalany damytugha 2013 jyly josparlanghan 15 mlrd. tenge kólemning is jýzinde 11,6 mlrd. tengesi bólindi.
Osy qarajat esebinen әleumettik (1 mektepke deyingi balalar mekemesi, 3 orta mektep, emhana), qoghamdyq tәrtip pen qauipsizdik (10 obekt) jәne injenerlik infraqúrylym obektilerin salu, joldar, sumen qamtamasyz etu obektilerin salu, qala men oghan irgeles jatqan eldi mekenderdi abattandyru (12 obekt) jobalary iske asyrylady, kәsipkerlikti qoldau sharalary kózdestirildi.
Memleket basshysynyng tapsyrmalaryn jýzege asyru ónirlik sayasatynyng negizgi baghyttary osynday.
Iske asyrylyp jatqan Strategiya – 2050 manyzdy mindet bolyp tabylady. Sondyqtan da múnda memlekettik baghdarlamalardy ónirler dengeyinde tiyimdi әri tolyq iske asyrugha basty ról berilip otyr.

Abai.kz