ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ 2013 جىلدىڭ 9 ايىنداعى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋ قورىتىندىلارى تۋرالى

اعىمداعى جىلى وبلىستى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامىتۋ بويىنشا جۇمىس مەملەكەت باسشىسىنىڭ «قازاقستان – 2050» ستراتەگياسى – قالىپتاسقان مەملەكەتتىڭ جاڭا ساياسي باعىتى» اتتى قازاقستان حالقىنا جولداۋىندا قويىلعان تاپسىرمالارعا، سونداي-اق باسىم مەملەكەتتىك جانە ستراتەگيالىق، سالالىق باعدارلامالارعا سايكەس قۇرالدى.
قابىلدانعان بارلىق شارالار ەكونوميكانى ساپالىق تۇرعىدان ءوسىرۋدى قامتاماسىز ەتۋگە، يندۋستريالىق-يننوۆاتسيالىق دامۋ باعدارلاماسىن ودان ءارى ىسكە اسىرۋعا، حالىقتىڭ ءال-اۋقات دەڭگەيى مەن ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان.
ماسەلەن، وسى جىلدىڭ 9 ايىندا وبلىستىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق داۋمىنىڭ نەگىزگى كورسەتكىشتەرى بويىنشا وتكەن جىلدارمەن سالىستىرعاندا وڭ ديناميكا قامتاماسىز ەتىلدى.
حالىق سانى وسۋدە. بۇگىنگە وبلىستا 580 مىڭ ادام تۇرادى، جىل سايىنعى ءوسۋ قارقىنى شامامەن 4% قۇرادى، بۇل – ءىس جۇزىندە استانا قالاسىنىڭ دەڭگەيى دەگەن ءسوز.
وڭىردە حالىقتىڭ جان باسىنا شاققانداعى جالپى وڭىرلىك ءونىمنىڭ ەڭ جوعارى كورسەتكىشىنىڭ ءبىرى تىركەلگەن، بۇل ورتاشا رەسپۋبليكالىق كورسەتكىشتەن ەكى ەسە اسىپ تۇسەدى.
ءوڭىر ەكونوميكاسىنىڭ 90%-ى مۇناي-گاز ءوندىرۋ سەكتورىنا تاۋەلدى ەكەنى بەلگىلى.

ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ 2013 جىلدىڭ 9 ايىنداعى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋ قورىتىندىلارى تۋرالى

اعىمداعى جىلى وبلىستى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامىتۋ بويىنشا جۇمىس مەملەكەت باسشىسىنىڭ «قازاقستان – 2050» ستراتەگياسى – قالىپتاسقان مەملەكەتتىڭ جاڭا ساياسي باعىتى» اتتى قازاقستان حالقىنا جولداۋىندا قويىلعان تاپسىرمالارعا، سونداي-اق باسىم مەملەكەتتىك جانە ستراتەگيالىق، سالالىق باعدارلامالارعا سايكەس قۇرالدى.
قابىلدانعان بارلىق شارالار ەكونوميكانى ساپالىق تۇرعىدان ءوسىرۋدى قامتاماسىز ەتۋگە، يندۋستريالىق-يننوۆاتسيالىق دامۋ باعدارلاماسىن ودان ءارى ىسكە اسىرۋعا، حالىقتىڭ ءال-اۋقات دەڭگەيى مەن ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان.
ماسەلەن، وسى جىلدىڭ 9 ايىندا وبلىستىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق داۋمىنىڭ نەگىزگى كورسەتكىشتەرى بويىنشا وتكەن جىلدارمەن سالىستىرعاندا وڭ ديناميكا قامتاماسىز ەتىلدى.
حالىق سانى وسۋدە. بۇگىنگە وبلىستا 580 مىڭ ادام تۇرادى، جىل سايىنعى ءوسۋ قارقىنى شامامەن 4% قۇرادى، بۇل – ءىس جۇزىندە استانا قالاسىنىڭ دەڭگەيى دەگەن ءسوز.
وڭىردە حالىقتىڭ جان باسىنا شاققانداعى جالپى وڭىرلىك ءونىمنىڭ ەڭ جوعارى كورسەتكىشىنىڭ ءبىرى تىركەلگەن، بۇل ورتاشا رەسپۋبليكالىق كورسەتكىشتەن ەكى ەسە اسىپ تۇسەدى.
ءوڭىر ەكونوميكاسىنىڭ 90%-ى مۇناي-گاز ءوندىرۋ سەكتورىنا تاۋەلدى ەكەنى بەلگىلى.
سوڭعى ءبىر جارىم جىلدىڭ ىشىندە وڭىردە مۇناي ءوندىرۋدىڭ تومەندەۋىنە بايلانىستى، ونەركاسىپتىك ءونىمدى ءوندىرۋ كولەمىنىڭ تومەنگى قارقىنى بايقالدى.
بيىلعى 2 توقساننان باستاپ، كومىرسۋتەگى شيكىزاتىنىڭ كولەمدەرىندە وڭ قارقىن بايقالادى، تيىسىنشە ونەركاسىپتىك ءوندىرىس كولەمى وسۋدە.
ماسەلەن، ەسەپتى كەزەڭدە 1,7 ترلن. تەڭگەنىڭ ونەركاسىپتىك ءونىمى شىعارىلىپ، ناقتى كولەم يندەكسى 101,7% قۇرادى.
13,4 ملن. توننا مۇناي ءوندىرىلدى نەمەسە وتكەن جىلدىڭ دەڭگەيىنە 101,8%.
وڭدەۋ ونەركاسىبىندەگى ءوندىرۋ كولەمى 20,7%-عا ارتتى.
وڭىرگە ينۆەستيتسيالار تارتۋ بويىنشا جوسپارلى جۇمىس جۇرگىزىلۋدە. جىل باسىنان بەرى وڭىرگە 290 ملرد. تەڭگە كولەمىندە ينۆەستيتسيا تارتىلدى نەمەسە ءوسۋ قارقىنى – 105,5%.
ينۆەستيتسيالاردىڭ قۇرىلىمىنداعى نەگىزگى كولەمدى بۇرىنعىشا كەن ءوندىرۋ ونەركاسىبى الادى - 62%.
وسى كورسەتكىشتەردىڭ ءوسۋ قارقىنىن ۇدەتۋ، ولاردىڭ كۇرت تومەندەۋىنە جول بەرمەۋ ءۇشىن، مۇناي جانە گاز مينيسترلىگىمەن، «قازمۇنايگاز» ۇك» اق-مەن وبلىستىڭ بارلىق مينەرالدى-شيكىزات كەشەنىن، ءبىرىنشى كەزەكتە كومىرسۋتەگى شيكىزاتىن ىزدەۋ، بارلاۋ جانە جەتە بارلاۋ بويىنشا جۇمىس جۇرگىزىلۋدە.
وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا قۇرىلىس جۇمىستارىنىڭ كولەمىندە ءبىرشاما تومەندەۋ بايقالادى، ول 110,8 ملرد. تەڭگەنى نەمەسە 96% قۇرادى.
اعىمداعى جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن «جەزقازعان-بەينەۋ» تەمىر جولىن سالۋ جانە «اتىراۋ-اقتاۋ» اۆتوموبيل جولىن قايتا قۇرىلىمداۋ سياقتى ءىرى جوبالاردى ىسكە اسىرۋ ەسەبىنەن قارقىن ۇدەتىلمەك.
340,5 مىڭ شارشى مەتر تۇرعىن ءۇي پايدالانۋعا بەرىلدى، بۇل – وتكەن جىلدىڭ دەڭگەيىنەن 4% تومەن. بۇل رەتتە، تومەندەۋ جەكە تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىندا بايقالادى.
مەملەكەتتىك تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىن دامىتۋ بولىگىندە، «قولجەتىمدى تۇرعىن ءۇي» باعدارلاماسىنىڭ اياسىندا «بايتەرەك» حولدينگىمەن جانە «سامۇرىق-قازىنا» قورىمەن جەر ۋچاسكەلەرىن يگەرۋ بويىنشا بىرلەسكەن جۇمىس جۇرگىزىلۋدە.
ينفلياتسيا يندەكسى وسى جىلدىڭ 1 قازانىنا 102,7% قۇرادى، بۇل – ورتاشا رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدەن تومەن (103,3%) جانە رەسپۋبليكا وڭىرلەرى اراسىندا ەڭ تومەنگى كورسەتكىشتەردىڭ بىرەۋى  (4 ورىن) بولىپ وتىر.
شاعىن جانە ورتا كاسىپكەرلىكتە جۇمىسپەن قامتىلعاندار سانى 83,4 مىڭ ادامدى قۇراپ، 26 مىڭ كاسىپكەرلىك سۋبەكتىسى تىركەلدى.
كاسىپكەرلىكتى بەلسەندى دامىتۋعا «بيزنەستىڭ جول كارتاسى – 2020» باعدارلاماسىن ىسكە اسىرۋ ىقپال ەتۋدە، ونىڭ اياسىندا اعىمداعى جىلى 2,4 ملرد. تەڭگە سوماسىنا 30 جوبا ماقۇلداندى، ونىڭ ىشىندە نەگىزگى سوماسى – كرەديتتەردى، 2,387 ملرد. تەڭگە سوماسىنا 24 جوبانى سۋبسيديالاۋ بولىپ تابىلادى.
ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەرمەن شاعىن بيزنەس سۋبەكتىلەرىنە 28 ملرد. تەڭگە كولەمىندە كرەديتتىك رەسۋرستار بەرىلدى، بۇل وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا 14 پايىزعا كوپ.
ناقتى سەكتوردى تۇراقتى دامىتۋ مەملەكەتتىك قازىناعا تۇسەتىن تۇسىمدەر كولەمىنە تىكەلەي اسەر ەتەدى.
ماسەلەن، ەسەپتى كەزەڭدە بيۋدجەتتىڭ بارلىق دەڭگەيىنە 200,6 ملرد. تەڭگە سوماسىندا سالىقتار مەن تولەمدەر ءتۇستى. وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا، تۇسەتىن تۇسىمدەر قارقىنى رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتە – 14%-عا، جەرگىلىكتى بيۋدجەتتە – 43%-عا ۇلعايدى.
شىعىستار بويىنشا اتقارىلۋى ەسەپتى كەزەڭدەگى جوسپارعا –  90,6%، ونىڭ ىشىندە رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن بەرىلەتىن نىسانالى ترانسفەرتتەر مەن كرەديتتەر – 75,9%-عا، جەرگىلىكتى بيۋدجەت – 99%-عا يگەرىلدى.
ەڭبەك رىنوگىندا 20,1 مىڭ جۇمىس ورنى قۇرىلدى (2012 جىلدىڭ وسىنداي كەزەڭىندە 18,8 مىڭ جۇمىس ورنى).
تيىسىنشە مىنا الەۋمەتتىك كورسەتكىشتەردىڭ:
تىركەلگەن جۇمىسسىزدىق دەڭگەيىنىڭ 1,0%-دان 0,7%-عا دەيىن;
جالپى جۇمىسسىزدىق دەڭگەيى 5,7%-دان 5,5%-عا دەيىن;
تابىسى ەڭ تومەنگى كۇنكورىس دەڭگەيىنەن تومەن حالىقتىڭ ۇلەسى 10,4%-دان 3,3%-عا دەيىن تومەندەۋى بايقالادى.
ورتاشا ايلىق جالاقى 179,4 مىڭ تەڭگەنى قۇرادى نەمەسە 2012 جىلدىڭ وسىنداي كەزەڭىنە قاراعاندا 8%-عا ارتىق.
نەگىزگى مەملەكەتتىك جانە سالالىق باعدارلامالاردىڭ ىسكە اسىرىلۋى تۋرالى.
وڭىرگە ينۆەستيتسيالار تارتۋ، ونەركاسىپتىك ءوندىرىستىڭ، ونىڭ ىشىندە وڭدەۋ سەكتورىنىڭ قارقىنىن ۇدەتۋ جونىندەگى بەلسەندى قۇرال يندۋستريالاندىرۋ كارتاسى بولىپ تابىلادى.
يندۋستريا جانە جاڭا تەحنولوگيالار مينيسترلىگىمەن بىرلەسىپ، يندۋستريالاندىرۋ كارتاسىن رەسپۋبليكالىق قانا ەمەس، سونىمەن بىرگە وڭىرلىك دەڭگەيدە دە وزەكتەندىرۋ جۇمىسى جۇرگىزىلۋدە. بۇعان ناقتى ينۆەستيتسيالارى بار ناقتى جوبالار، ونىڭ اتىنان ناقتى ينۆەستورلار عانا كىرەدى.
بۇگىنگە كارتاعا جالپى سمەتالىق قۇنى 280,1 ملرد.تەڭگە بولاتىن جانە جاڭادان 8,8 مىڭ جۇمىس ورنى قۇرىلاتىن 34 جوبا ەنگىزىلدى (2010 جىلى 36,4 ملرد. تەڭگە سوماسىنا 8 جوبا; 2011 جىلى – 84 ملرد. تەڭگە سوماسىندا 9 جوبا; 2012 جىلى 11 ملرد. تەڭگە سوماسىندا 6 جوبا پايدالانۋعا بەرىلىپ، ءۇش جىل ىشىندە 1651 تۇراقتى جۇمىس ورنى قۇرىلدى).
 بيىل 2 جوبانى اياقتاۋ جوسپارلانۋدا ولار: «Caspi Bitum» بك» جشس-ءنىڭ «اقتاۋ پلاستيكالىق ماسسالار زاۋىتىندا جول بيتۋمدارىن ءوندىرۋ»; كاسپي تسەمەنت» جشس-ءنىڭ «شەتپە اۋىلىندا تسەمەنت زاۋىتىن سالۋ» جوبالارى.
جەرگىلىكتى مەملەكەتتىك باسقارۋ مەن ءوزىن ءوزى باسقارۋدىڭ ءرولىن كۇشەيتۋ اياسىندا:
- «وڭىرلەردى دامىتۋ» جانە «بيزنەستىڭ جول كارتاسى – 2020» باعدارلامالارى بويىنشا وبلىستىڭ 48 اۋىلدىق ەلدى مەكەنىندە 423 جۇمىس ورنى قۇرىلاتىن 3,2 ملرد. تەڭگە سوماسىنا كوممۋنالدىق-ينجەنەرلىك، كولىكتىك جانە الەۋمەتتىك ينفراقۇرىلىم وبەكتىلەرىن اباتتاندىرۋ، قايتا قۇرىلىمداۋ، كۇردەلى جانە اعىمداعى جوندەۋ بويىنشا 63 جوبا، ونىڭ ىشىندە وبلىستىڭ قالالارىندا ينجەنەرلىك ينفراقۇرىلىم سالۋ (ترانسفورماتورلىق قوسالقى ستانتسيالار مەن جارىقتاندىرۋ جەلىلەرىن قايتا قۇرىلىمداۋ، جىلۋمەن جابدىقتاۋ مەن ەلەكترمەن جابدىقتاۋدىڭ ماگيسترالدى جەلىلەرىن سالۋ) ىسكە اسىرىلۋدا.
اقتاۋ اگلومەراتسياسىن 2020 جىلعا دەيىن دامىتۋ جونىندەگى ءىس-شارالار جوسپارى ازىرلەنىپ، وڭىرلىك ساياسات ماسەلەلەرى جونىندەگى ۆەدومستۆوارالىق كوميسسيامەن ماقۇلداندى.
جاڭاوزەن قالاسىندا تۇراقتى جاعداي ساقتالۋدا. كەشەندى جوسپار مەن مونوقالالاردى دامىتۋ باعدارلاماسىنىڭ اياسىندا قالانى دامىتۋعا 2013 جىلى جوسپارلانعان 15 ملرد. تەڭگە كولەمنىڭ ءىس جۇزىندە 11,6 ملرد. تەڭگەسى ءبولىندى.
وسى قاراجات ەسەبىنەن الەۋمەتتىك (1 مەكتەپكە دەيىنگى بالالار مەكەمەسى، 3 ورتا مەكتەپ، ەمحانا), قوعامدىق ءتارتىپ پەن قاۋىپسىزدىك (10 وبەكت) جانە ينجەنەرلىك ينفراقۇرىلىم وبەكتىلەرىن سالۋ، جولدار، سۋمەن قامتاماسىز ەتۋ وبەكتىلەرىن سالۋ، قالا مەن وعان ىرگەلەس جاتقان ەلدى مەكەندەردى اباتتاندىرۋ (12 وبەكت) جوبالارى ىسكە اسىرىلادى، كاسىپكەرلىكتى قولداۋ شارالارى كوزدەستىرىلدى.
مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرمالارىن جۇزەگە اسىرۋ وڭىرلىك ساياساتىنىڭ نەگىزگى باعىتتارى وسىنداي.
ىسكە اسىرىلىپ جاتقان ستراتەگيا – 2050 ماڭىزدى مىندەت بولىپ تابىلادى. سوندىقتان دا مۇندا مەملەكەتتىك باعدارلامالاردى وڭىرلەر دەڭگەيىندە ءتيىمدى ءارى تولىق ىسكە اسىرۋعا باستى ءرول بەرىلىپ وتىر.

Abai.kz