Qazaqtyng qasiyetti últtyq úghymyna, qasterli salt-dәstýrine jat qorqynyshty dýniyeler kóbeyip ketti qazir. Kýn sayyn bir shabuyl jasalyp, shu kóterilude.

Keshe әleumettik jelilerde qazaqtyng qasiyetti kiyiz ýiin jynoynaq jasap, últtyq kamzol kiyip alyp, jartylay jalanash biylegen «jyn-shaytandardyn», eki qyz ben bir jigitting viydeosy órip ketti... Qazaqtyng bar asyly men qúndylyghy saqtalatyn qarashanyraghy – kiyeli kiyiz ýiding tórinde jalanash tayrandaghan tәitikterge tәit deytin eshkim tabylmaghany ma sol jerde? Kiyiz ýiding iyesi qayda qaraghan, aqshasyn tólese, bәrine rúqsat bere beredi me?

Elding jappay qarsy shyqqan shabuylyna jauap bergen týri boluy kerek, týrinen ne әiel, ne erkek ekenin aiyru qiyn, shashyn týiip alghan birtýrli «jigitshenin» nәzik úzyn sausaqtaryn mayystyryp otyryp, «Biz shygharmashylyq adambyz, bizding batyl iydeyamyzdy, shygharmashylyq janalyqty jәy adamdardyng týsinui qiyn bolady» dep aqtalmaq bolyp ottaghany, syryn әigilep syzylyp túrghany da jýr efirde.

Búnday qauipti lang qaydan shyqty ózi, qalay jayylyp barady?

1. «Bәlening bәrin bastaghan ala tana» degendey, osydan ýsh jyl búryn 2021 jyly 8 nauryzda Almatydaghy genderlik tendik taqyrybymen әielder qúqyn qorghaymyz degen atty jamylyp, sheru ótti. Sherude bir jynystylardyng bir-birine ýilenuin ýndeytin, jezókshelerding qúqyn qorghaugha shaqyrghan jyn-jybyrlardyng jalaulary da jalbyrap jýrdi...

Sol kezde biz «Til sheruine jol joq - jyn sheruine jol kóp! Ata-babamyz san ghasyr armandap, qoly zorgha jetken qasiyetti Tәuelsizdikting 30 jyldyghyn -Tәuelsizdik besigi bolghan Almatyda osynday Últtyq úghym men salt-dәstýrimizge jat masqara sherumen bastap qarsy aludamyz!.. Múnday súmdyqty toqtatu kerek!» dep, ashyq qarsylyghymyzdy bildirgenbiz.

2. Odan song 2022 jyly jazda birjynysty qarym-qatynasty nasihattaytyn «Bazz Layter» mulitfilimining Qazaqstanda kórsetile bastauy taghy da shu boldy. Jelide «Bazz Layter» mulitfilimine tyiym salu talabymen petisiya qúrylyp, lezde 50 mynnan asa adam qol qoydy.

«BIR JYNYSTYLAR QATYNASYN NASIHATTAYTYN FILMGE JOL JOQ! Mulitfilim arqyly birjynystyq qatynasty nasihattau - tamyryndy qynaday qyrqyp týsiru!»-dep, biz ashyq qarsy shyqtyq.

3. Al biyl 2024 jyly qantarda sol jyn sheruining zandy jalghasy retinde LGBT sayty da jaryq kórdi Qazaqstanda!?.

Qazaqstanda LGBT ókilderine arnalghan sayt ashyluyna qogham týgel óre týregelip, qarsy boldy. Últ bolashaghyna alandaghan el búl sayttyng da kózin qúrtu turaly petisiya jasady.

«ELDI AZDYRAR AZGhYNDYQ SAYT JABYLSYN! Qasiyetti Qazaq jerinde jynystyq azghyndyqqa úshyraghan LGBT saytynyng ashyluy - últty qúrdymgha ketiruding basy!»-dep, taghy da dabyl qaqtyq.

Qalyng halyqtyng talaby oryndalyp, kino toqtatyldy, sayt jabyldy!

Jalpy, biz sekildi Orta Aziyadaghy músylman memleketinde últtyq úghymymyzgha, dәstýrimizge jat sheru jasalmaq týgili, azyndyqqa shaqyratyn filimning kórsetilmek týgili, bolashaghymyzdy qúrtatyn sayt ashylmaq týgili búlar talqygha da týspeui kerek edi! Qanday zayyrly el bolsaq ta.

Búnyng bәrinen qazaqtyng “Albasty qabaqqa qaray basady” degen maqalyndaghyday, azghyndyq amaly birte-birte elimizge qadam basyp, endi tórimizge shyghyp, jalanash tayrandaghanyn kórip otyrmyz.

Últtyq negizimizdi, Dilimiz ben dinimizdiqúrtatyn, Últtyq kodtyng tas-talqanyn shygharatyn azghyndyq múnyng bәri!

Batys talap etken «adam qúqy» men «demokratiyanyn» qúny dәl osy LGBT talabyna tirelip túrsa da, múnday elding irgesin jep qúrtatyn jegiqúrttar joyylugha tiyis!

San ghasyr ústanghan salt-dәstýri berik, izgilik qaynary islam dinin ústanghan unitarly memleketimizding últtyq úghymyna jat asa qauipti virusty joi qajet! Búl el irgesin qúrtatyn, SOS shaqyratyng soraqy mәseleni zang jolymen qatang tyiym saluymyz kerek. Qauipti landy qatal zang ghana toqtata alady!

Sondyqtan da biz býgin parlamentte Samat Músabay bastaghan bir top deputattar Bas prokuratura men Últtyq qauipsizdik komiytetine deputattyq saual joldadyq.

Ghalamtordyng damuymen birge týrli jamandyq atauly da jayylyp, jarnamalanyp barady. Qazir keybir pikirlerge qarasanyz, olardyng oiynsha LGBT-ny qoldaghan teris pighyldylar «damyghan, órkeniyetti» bolyp «baghalanady» eken de, oghan qarsy biz sekildi últshyldar «artta qalghandar» dep sanalady-mys. Búnday «damyghandardyn» ishinde ózderin shyndyqtyng songhy instansiyasy sanap, jalghan jarnama jasap alghan jurnalister men blogerler de jýr...

Búnday kózqarastyng baspasózde kóbeye bastauy – búl әigili Overton teoriyasy boyynsha «Azghyndyqtyng aqtala bastauy» dep bilip, dabyl qaghu kerek. Dabyl az, attan salu kerek! Búnday halyq sanasyn ózgertuge baghyttalghan manipulyasiyalyq mehanizmge barynsha kýsh alyp ketpey túryp, shúghyl qarsy tosqauyldar qoyyluy tiyis.

Jaqynda E-petition.kz memlekettik platformasynda LGBT nasihatyna qarsy Baghila Baltabay bastaghan qogham belsendileri jasaghan petisiyany eki aptada 50 mynnan asa adam qoldap, azghyndyqqa qarsy shyqty.

«Bizding balalarymyzgha bir jynysty qatynastar ashyq týrde jan jaqtan nasihattalyp jatyr. Kitap dýkenderinen, teledidar ekrandarynan, tipti ýlken ekrandarda da jylt etip shyghyp jatady birjynysty qarymqatynastardyng kórinisteri jәne smartfonmen әleumettik jeli arqyly da kóp taralyp jytyr. Keyingi jastar azghyndyq qarym-qatynastaryn ashyq týrde taratyp jәne nasihattap jýr. Osylaysha, jasyryn jәne bayqalmay, jastar arasynda jynystyq qatynastardyng jana standarttary qalyptasuda.

Kópshiligimiz ýnsiz otyrghanda, bizding sanasy qatpaghan balalarymyz bir jynysty qarymqatynasty (lgbt) qalypty jaghday dep ýirenip keledi, tipti trend qyluda. Búl ýlkenqasiret, otbasylyq jәne jeke basty tragediya desek te bolady. Kórshi elderde LGBT-nynasihattaghany ýshin jәne ony taratqany ýshinjazalar qarastyrylghan.»-dep tura jazylghan qalyng el qoldaghan petisiyada.

Osy petisiya talabyn tez ise asyru ýshin komissiya qúrylyp, tiyisti sheshim qabyldauymyz kerek.

Negizi, zang jolymen shektemey, últtyq úghymymyzgha jat pighyldylardyng jappay shabuylyna tosqauyl qoya almaymyz! Sondyqtan últtyq qúndylyqtarymyzdy saqtap, qorghaytyn zang qabyldauymyz kerek.

Mysaly, kórshi, tuys elimiz Ózbekstanda gomoseksualizm jәne LGBT qúqyqtary taqyrybyna búqaralyq aqparat qúraldarynda jәne qoghamdyq pikirtalastarda talqylanugha tyiym salynghan, eshqanday jol joq! Resey Federasiyasynda 2022 jyly «birjynysty qarym qatynastardy nasihattaugha», jynysty ózgertuge jәne pedofiliyagha tolyq tyiym salu turaly Zang qabyldandy. BAQ-ta, internette, jarnamada, әdebiyette, yaghny kitaptarda jәne kinoda aqparat taratugha tyiym salynghan.

Álemdegi damyghan elder qataryndaghy Japoniya, Qytay, Fransiya, Germaniya elderinde últtyq qúndylyqtaryn qorghaytyn zang bar. Ontýstik Koreyada últtyq qúndylyghyn qorlaghan azamatty halyqtyng talap etuimen 10 jylgha sottaghany turaly baspasózde jazyldy.

Búl azghyndyqqqa shaqyratyn mәseleni biz de BAQ-ta, sayttarda, әleumettik jelide sóz boluyna qarsy tyiym saluymyz kerek. Óitkeni, qazaq halqy jamanatty jasatpaq týgili, elding eti ýirenip ketpesin dep, atyn atap ta aitqyzbaytyn. Yaghni, Amerika ghalymy Oferton 1990-shy jyldary ashyp jýrgen «Azyndyqtyng alty qadamyna» qazaq baghzy zamannan qarsy bolyp, tyiyp tastaghan. Tek sol últtyq úghymymyzdy, qorghanysy kýshti immuniytetimizdi saqtay biluimiz kerek.

Qazir qazaqtyng últtyq úghymdaryna onnan da, soldan da, jan-jaqtan shabuyl jasaluda. Diny teris aghymdaghylar últtyq salt-dәstýrimizge, kiyeli dombyramyzgha, qobyzymyzgha qarsy shyqsa, Batystan kelgen azghyndyqty nasihattaytyn transgender mine, qazaqtyng qasiyetti kiyiz ýiinde jalanash jyn-oynaq jasap, últtyq kiyimimizben qosyp qorlauda.

Búnday últtyq úghymqa qarsy jymysqy shabuyl - Últtyq qauipsizdik mәselesi! Sondyqtan Últtyq qauipsizdik komiyteti men Bas prokuratura búl bassyzdyq hәm zansyzdyqqa qarsy shara qoldanuy tiyis!

Qoryta aitqanda, Azattyqty asqaqtatatyn, Últty saqtap qalatyn Últtyq iydeologiyalyq Konsepsiya qabyldaytyn uaqyt jetti!

Qazybek Isa

Mәjilis deputaty

Abai.kz