Astana tórinde Tәuelsizdik sarayynda Shanhay yntymaqtastyq úiymyna mýshe memleketter basshylary kenesining alqaly jiyny ótti.

Jiyn barysynda delegasiya basshylary ShYÚ da 9 jyl baqylaushy bolghan Belarusi Respublikasyn Úiymgha qabyldau jәne oghan ShYÚ-nyng mýshe memleketi mәrtebesin beru turaly sheshimge qol qoydy. Búl aituly úiymnyng batysqa qaray jaghrafiyalyq qadamy deuge bolady.

Sammit qatysushylary aldynda sóilegen sózinde Qazaqstan Preziydenti ShYÚ dostyq, tatu kórshilik, teng qúqyqtyq jәne ózara qoldau negizinde memleketaralyq qatynastardyng tiyimdi mehanizmine ainalghanyn atap ótti.

ShYÚ aumaghynda ýsh milliardtan astam adam túrady. Úiymgha әlemning eng iri jәne qarqyndy damyp kele jatqan ekonomikalary kiredi, olardyng ýlesine әlemdik JIÓ-ning ýshten bir bóligi tiyesili. Búl bizding Úiymnyng orasan zor әleueti men jahandyq rólin aiqyn kórsetedi. ShYÚ barlyq mýshe memleketterding dauystary men mýddeleri teng dәrejede eskeriletin biregey platforma retinde kórindi. Osynday myzghymas demokratiyalyq negizde bizding úzaq merzimdi yntymaqtastyghymyz qúrylyp, onyng jana mazmúnmen nyghayatynyna senimdimin,- dedi ol.

Preziydent ShYÚ-nyng barlyq qatysushylarynyng belsendi qoldauynyng arqasynda Qazaqstannyng tóraghalyq etu kezeninde sifrlyq, turistik, energetikalyq jәne biznes forumdardy, sonday-aq ShYÚ jastar kenesin qosa alghanda, әrtýrli dengeydegi 150-ge juyq is-shara ótkizilgenin aitty.

Sharttyq bazagha Antinarkotikalyq strategiya, Ekonomikalyq yntymaqtastyq strategiyasyn iske asyru jospary, qorshaghan ortany qorghau salasyndaghy kelisim, energetikalyq yntymaqtastyqty damytu strategiyasy siyaqty 60 jana qújat qosyldy. ShYÚ-nyng seriktes halyqaralyq úiymdar shenberi keneydi. Investisiyalar jónindegi arnayy júmys tobynyng qyzmeti qayta jandandy. Últtyq valutalarmen esep aiyrysu ýderisi ong serpinge ie boldy dep atap ótti Memleket basshysy.

Osy sharalardyng arqasynda, onyng aituynsha, ShYÚ aumaghyndaghy sauda-ekonomikalyq yntymaqtastyq qarqyndy damyp keledi.

Qazaqstan tóraghalyghy kezinde mәdeniy-gumanitarlyq baylanystardy nyghaytugha erekshe nazar audardy. Diplomatiyadaghy “júmsaq kýsh” mýmkindigining róli qazir asa joghary.

ShYÚ formatyn odan әri tartymdy etetin birneshe irgeli jobalar iske qosyldy. Olardyng qatarynda ShYÚ elderining ruhany kiyeli oryndary jobasy jәne birinshi halyqaralyq «Jibek joly ShYÚ» muzyka festivali bar. Birlesken jobalardy jýzege asyru ýshin 10 turistik aumaq anyqtaldy. Almaty qalasy ShYÚ-nyng mәdeny jәne turistik astanasyna ainaldy - dep tizip berdi Memleket basshysy.

Jalpy, Preziydentting aituynsha, Qazaqstan aldynghy sammitte mәlimdelgen barlyq maqsattar men mindetterdi tolyq oryndady. Qasym-Jomart Toqaev barlyq elderge qoldau kórsetip, Qazaqstannyng bastamalaryn iske asyrugha belsendi qatysqany ýshin shynayy alghysyn bildirdi.

Memleket basshysy Shanhaydyng ondyghyna kiretin barlyq elder ýshin strategiyalyq manyzy bar negizgi baghyttardy belgiledi.

Preziydent birinshi baghyt retinde qauipsizdik salasynda ózara senim men yntymaqtastyqty nyghaytudy atady.

Aghymdaghy kýrdeli jaghday halyqaralyq qatynastar jýiesining tereng daghdarysynyng saldary bolyp tabylady. Osy jaghday ayasynda ShYÚ halyqaralyq qúqyqtyng eroziyasyn enseru, geosayasy bólinisterge jol bermeu, sayyp kelgende, keng jahandyq kontekste beybitshilik pen qauipsizdikti nyghaytu ýshin túraqtandyrushy jәne qúrushy rólin arttyruy tiyis,- dedi ol.

Memleket basshysy Shanhay yntymaqtastyq úiymy býkil Euraziya kontiynentinde beybitshilik pen qauipsizdikti qamtamasyz etetin kepil retinde әreket etu ýshin erekshe mýmkindikterge ie ekenine senim bildirdi. Osy maqsatta Qazaqstan búghan deyin ShYÚ-nyng «Ádiletti әlem, kelisim jәne damu ýshin jahandyq birlik» bastamasyn jýzege asyrudy úsyndy. Bastamany úiym qatysushylary birauyzdan qoldady.

Sonymen qatar, ol óz sózinde «ýsh zúlym kýshpen» kýreske nazar audara otyryp, әskery saladaghy senim sharalary turaly kelisimdi әzirleu jәne qabyldau qajettigin atap ótti.

Kiyberqauipsizdikti nyghaytu ShYÚ qatysushylarynyng aldynda túrghan taghy bir ózekti mindet retinde ataldy. Osyghan baylanysty Qasym-Jomart Toqaev aqparattyq infraqúrylymnyng túraqty júmys isteuin qamtamasyz etu ýshin aqparat almasudyn, ozyq tәjiriybeler men tәjiriybelerdi qoldanudyng arnayy mehanizmin әzirleudi úsyndy.

Qazaqstan Preziydentining pikirinshe, býgin qabyldanyp jatqan halyqaralyq aqparattyq qauipsizdikti qamtamasyz etu mәseleleri boyynsha ózara is-qimyl jospary atalghan maqsattargha jauap beredi.

Preziydent yntymaqtastyqtyng ekinshi basym baghyty retinde sauda-ekonomikalyq baylanystardy keneytudi atady.

Álemdik ekonomikada qolaysyz ýrdister kýsheyde. Dýniyejýzilik bankting mәlimetteri boyynsha, biyl jahandyq ekonomikanyng ósu qarqyny bayaulaydy. Álemdik ekonomikanyng jana ósu nýkteleri men mýlde basqa damu paradigmasy qajet ekeni anyq. Sondyqtan Shanhay úiymynyng manyzdy mindetteri – sauda-ekonomikalyq yntymaqtastyqty keneytu, kapital men tehnologiyalardyng erkin qozghalysyna jaghday jasau, klimattyq problemalarmen kýresu dep sanaymyz. Ózara saudanyng ósui ShYÚ kenistigi ýshin ortaq ýrdiske ainaldy. Mәselen, ótken jyldyng qorytyndysy boyynsha Qazaqstannyng ShYÚ elderimen saudasy 6,5%-gha ósti. ShYÚ elderi berik tehnologiyalyq bazagha ie jәne ekonomikanyng barlyq manyzdy sektorlaryn damytu ýshin orasan zor naryqqa iye. Osy baghytta aitarlyqtay algha jylju ýshin arnayy salyq, keden jәne kóshi-qon rejimderin әzirleu qajet. Osyghan baylanysty Qazaqstannyng ShYÚ ekonomikalyq jenildikter bazasyn qúru turaly úsynysy ózekti bolyp qala beredi. Investisiyalyq jobalardy talqylau jәne bekitu ýshin birynghay alang qúru qajettiligi aiqyn boldy. Biz Astana halyqaralyq qarjy ortalyghynyng negizinde jobalyq qyzmetti qarjylandyru mehanizmin qúrudy úsynamyz. Qytay, Resey, Ýndistan, Ózbekstan, Qyrghyzstan búl alanda belsendi júmys istep jatyr. Jalpy, AHQO reziydentterining 20%-y – ShYÚ elderining kompaniyalary, - dep atap ótti Preziydent.

Yntymaqtastyqtyng ýshinshi baghyty – tiyimdi dәlizder men senimdi jetkizu tizbekterin qúru arqyly kóliktik baylanystardy nyghaytu.

Biz «Bir beldeu, bir jol» qytay megajobasy, Transkaspiy halyqaralyq kólik baghyty jәne «Ontýstik – Soltýstik» transevraziyalyq dәlizderi, sonyng ishinde «Ortalyq Aziya – Ontýstik Aziya» baghytynyng odan әri siynergiyasyna erekshe mәn beremiz. Osy josparlardy iske asyru ýshin ShYÚ ayasynda strategiyalyq porttar men logistikalyq ortalyqtardyng seriktestik jelisin qúru boyynsha praktikalyq sharalar qabyldau manyzdy,- dedi Qasym-Jomart Toqaev.

Memleket basshysy ShYÚ-ny reformalau jәne janghyrtu qajettiligine jeke toqtaldy.

Jyldam jahandyq ózgerister jaghdayynda ShYÚ qyzmetin odan әri jetildiru ózekti mindetke ainaluda. Úiymdy keneytu prosesi jana mýmkindikter ashyp, onyng damuyna serpin beredi. Bizding el ShYÚ-gha tóraghalyq ete otyryp, Úiymdy neghúrlym tiyimdi kópjaqty yntymaqtastyq mehanizmine ainaldyru boyynsha tengerimdi úsynystaryn úsyndy. Atap aitqanda, biz ShYÚ Hatshylyghy men Bas hatshysynyng rólin kýsheytudi qoldaymyz,- dep atap ótti Preziydent.

Qazaqstan kóshbasshysynyng aituynsha, barlyq úsynylghan úsynystar ShYÚ elderi bólisetin ortaq izgi maqsattargha qol jetkizuge óz ýlesin qosugha degen shynayy úmtylys sipatyna iye.

Sonynda Memleket basshysy sharagha qatysushylardyng barlyghyna qoldau kórsetkeni ýshin alghysyn bildirdi.

Shanhay Yntymaqtastyq Úiymyna tóraghalyq etu Qytay Halyq Respublikasyna ótti.

Sammit júmysynyng nәtiyjesinde ShYÚ-nyng Astana deklarasiyasy qabyldandy.

Biybigýl Jeksenbay

Abai.kz