Qazirgi uaqytta Qazaqstan sifrlyq transformasiyada ónirlik kóshbasshy retinde tanylyp otyr.

Worldfinancialreview.com mәlimetinshe, el tek qarjylyq tehnologiyalar (fintech) men IT eksport salasynda ghana emes, memlekettik qyzmetterdi sifrlandyru, jasandy intellektini (AI) damytu jәne keng jolaqty internetpen qamtu baghytynda da aitarlyqtay jetistikterge jetti. Onlayn memlekettik qyzmetter boyynsha әlemdegi ýzdik ondyqqa engen Qazaqstan Euraziyadaghy sifrlyq janghyrudyng ýlgisine ainaluda.

Tabighy resurstan – sifrlyq dayyndyqqa

Búryn postkenestik, resurstargha bay ekonomika retinde tanylghan Qazaqstan býginde Ortalyq Aziyadaghy sifrlyq janghyrtudyng aldynghy shebinde. Elding strategiyasy qarjylyq tehnologiyalardy damytudan keng auqymdy sifrlandyrugha qaray oiysty. Qazir búl baghytqa memlekettik qyzmetterdi tolyq sifrlandyru, internetke teng qoljetimdilik, últtyq jasandy intellekt ekojýiesi jәne halyqaralyq startaptarmen yntymaqtastyq kiredi.

Qazaqstannyng BÚÚ-nyng 2024 jylghy Elektrondyq ýkimetti damytu indeksi boyynsha Online Services Index (OSI) tiziminde Ontýstik Koreya, Estoniya jәne Daniyamen qatar әlemdik TOP-10-gha kirui – manyzdy jetistik. El jalpy reytingte tórt satygha kóterilip, 24-oryngha túraqtady. Búl kórsetkishpen Qazaqstan Germaniya, Qytay jәne Australiya siyaqty iri ekonomikalardy basyp ozdy. TMD elderi arasynda Qazaqstan elektrondyq basqaru boyynsha kósh bastap túr.

eGov.kz – sifrlyq kýndelikti ómirding ózegine ainaldy

Býginde memlekettik qyzmetterding 92%-dan astamy onlayn formatta qoljetimdi. eGov.kz últtyq portaly jәne eGov Mobile qosymshasy arqyly azamattar 1 200-den astam sifrlyq qyzmetke qol jetkize alady. 2025 jyldyng alghashqy jartyjyldyghynda 23 millionnan astam qyzmet kórsetilse, onyng 45%-y smartfondar arqyly oryndalghan – búl mobilidilikke baghyttalghan strategiyanyng tabysty iske asuyn bildiredi.

Sifrlandyru tek qoljetimdilikpen shektelmeydi – ol qyzmet kórsetu tәsiline jәne derekterdi basqaru jýiesine de yqpal etude. Biznes tirkeuden bastap densaulyq saqtau, qújattardy janartu men sot shaghymdaryn joldaugha deyingi kóptegen prosester eGov jýiesi arqyly iske asady.

eGov Mobileqosymshasy biometrikalyq sәikestendiru, push-habarlamalar jәne Kaspi.kzsyndy superapp-tarmen integrasiyalau arqyly ýzdiksiz jetildirilude – búl memlekettik jәne jekemenshik ekojýieler arasyndaghy shekarany joyyp otyr.

2025 jyldyng ortasyna qaray portaldyng tirkelgen qoldanushylarynyng sany 14,7 millionnan asty. Songhy bir jylda 215 myng jana qoldanushy qosylghan. Búl – sifrlyq senim men qabyldaudyng óskenin kórsetedi.

Jasandy intellekt: strategiyalyq serpilis

2024 jyly Qazaqstan Últtyq jasandy intellektti damytu tújyrymdamasyn bekitti. Búl qújat 2029 jylgha deyingi qúqyqtyq jәne strategiyalyq negizdi qamtidy. Qazirgi uaqytta búl tújyrymdamany tolyqqandy Últtyq AI strategiyasyna ainaldyru júmysy jýrip jatyr. Maqsat – AI-dy densaulyq saqtau, bilim beru, energetika, memlekettik basqaru jәne ghylym salalaryna engizu.

Basty qadam – Ortalyq Aziyadaghy eng quatty superkompiuterding iske qosyluy, ol 2025 jyldyng shildesinde júmysyn bastaydy. Búl AI superklaster Sifrlyq damu ministrligining Tier III dengeyindegi derekter ortalyghynda ornalasady jәne últtyq AI platformasyna biriktiriledi. Oghan uniyversiytetter, startaptar jәne jeke kompaniyalar qol jetkize alady.

Qazirgi tanda AI turaly zang jobasy әzirlenude. Ol jasandy intellektti jasaushy jәne qoldanushy memlekettik organdar, biznes jәne jeke túlghalar arasyndaghy qúqyqtyq qatynastardy retteytin bolady.

Sonymen qatar, Qazaqstan Preziydent janyndaghy Halyqaralyq AI Saraptamalyq kenesin qúruda. Kenes últtyq sayasatty qalyptastyrugha jәne jahandyq әriptestikti nyghaytugha baghyttalghan.

Startaptar men kadrlyq әleuet: jana naryqtyng negizi

Qazaqstannyng tehnosektordaghy serpini startaptar ekojýiesinde de aiqyn bayqalady. 2024 jyly qazaqstandyq startaptar 250 million dollardan astam venchurlik investisiya tartty – búl aldynghy jylmen salystyrghanda ýsh ese kóp. Elding basty akseleratory Astana Hub býginde 28 elden 1 300-den astam startapty biriktiredi. Olardyng jiyntyq tabysy 1,2 trln tengeden, al eksport kólemi 140 mlrd tengeden asty.

Startaptargha salyq jenildikteri, jenildetilgen viza rәsimderi jәne qarjy resurstaryna keng qoljetimdilik úsynylady. Ayta keterligi, Telegram kompaniyasy 2025 jyly Astana Hub reziydenti atandy, búl Qazaqstan men jahandyq BigTech arasyndaghy jana әriptestikting bastamasy boldy.

Elimizde Codiplay, Alaqan, CITIX, CEREBRA, OGames, Parqour, ApartX siyaqty jahandyq naryqta tanylyp ýlgergen startaptar payda boluda. Mәselen, Codiplay – mektep oqushylarynyng sifrlyq sauatyn arttyrugha baghyttalghan EdTech kompaniyasy, ol 100 million dollargha baghalanyp otyr jәne býginde Úlybritaniya, Ontýstik Koreya, Saud Arabiyasy, Týrkiya men Ázerbayjan siyaqty elderdegi 450-den astam mektepte engizilgen.

Qazaqstan endi Saud Arabiyasy, Singapur jәne AQSh-ta halyqaralyq tehnohabtar ashyp, IT eksport pen yntymaqtastyqty keneytip jatyr.

2025 jyly memleket Qazaqstan Venture Group atty 1 milliard dollarlyq venchurlik qor qúrdy. Ol AI-gha negizdelgen startaptardy qoldaugha baghyttalghan. Búl bastama Astana Hub Ventures qoryn tolyqtyryp otyr. Múnday investisiyalar innovasiyany jedeldetip, jana tehnologiyalyq tolqyndy tudyryp, elding IT-ekojýiesin nyghaytpaq.

Sifrlandyru men enbek naryghy

Sifrlyq transformasiya enbek naryghyn da týbegeyli ózgertip jatyr. 2024 jyly elde 18 000-nan astam IT kompaniya júmys istep, 187 000 adamdy júmyspen qamtydy – búl ótken jylmen salystyrghanda 12%-gha artyq.

Tech Orda baghdarlamasy ayasynda 2029 jylgha deyin 20 000 jana IT maman dayarlau kózdelip otyr. Búl tek koderlerdi emes, sonymen qatar jasandy intellekt injenerleri, derekter taldaushylary, ónim menedjerleri men kiyberqauipsizdik mamandaryn dayarlaudy da qamtidy.

Býginde Qazaqstan boyynsha 18 aimaqtyq IT-hab júmys istep, talantty jastardy tabu men qoldaudyng manyzdy qúraldaryna ainaluda.

Alda әli de syn-qaterler bar, biraq qarqyn bәsendegen joq

Jetistikterge qaramastan, Qazaqstan sifrlandyruda birqatar qúrylymdyq mәselelerge tap bolyp otyr: finteh salasyndaghy naryq shoghyrlanuy, auyldyq jerlerdegi internet sapasy men jasandy intellektke tolyq dayyndyqtyng bolmauy.

Alayda ýkimetting batyl sifrlyq jol kartasy, institusionaldyq ýilesimdilik jәne jeke sektordyng belsendi qatysuy Qazaqstannyng damuyn toqtatpaytynyn kórsetedi.

AI infraqúrylymynyng damuy jәne startaptardyng jahandyq naryqqa shyghuy Qazaqstandy tek ózgertip qana qoymay, ony Euraziyanyng sifrlyq bolashaghyn qalyptastyryp jatqan derjavagha ainaldyryp otyr.

Abai.kz