Preziydentting 2024 jylghy Joldauy: janghyrtu, әrtaraptandyru jәne investisiyalar – ónerkәsip әleuetin damytudyng basymdyqtary

Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev ózining «Ádiletti Qazaqstan: zang men tәrtip, ekonomikalyq ósim, qoghamdyq optimizm» atty Qazaqstan halqyna Joldauynda el damuynyng negizgi vektoryn aiqyndap berdi. Ol – quatty ónerkәsip әleuetine negizdelgen myqty da әrtaraptandyrylghan ekonomika qúru.
Memleket basshysy shiykizat modelinen qosylghan qúny joghary tauarlardy óndiruge kóshu mindetin qoydy, búl júmys istep túrghan kәsiporyndardy janghyrtugha jәne jana joghary tehnologiyalyq óndiristerdi qúrugha jýieli týrde investisiya tartudy talap etedi. Osyghan baylanysty Ýkimet industriyalyq egemendikti nyghaytugha jәne otandyq ónimning bәsekege qabilettiligin arttyrugha baghyttalghan sharalar keshenin jýzege asyruda.
Memleket basshysynyng Joldauynda jәne ózge de tapsyrmalarynda qoyylghan mindetterdi jýzege asyru barysy turaly tolyghyraq Primeminister.kz saytyndaghy sholudan oqynyz.

Suret: primeminister.kz saytynan alyndy.
Ónerkәsipting túraqty ósui – ekonomikalyq janghyrtudyng negizi
Memleket basshysy algha qoyghan eng basty mindet – quatty әri әrtaraptandyrylghan ekonomika qúru. 2025 jyldyng 7 aiynyng qorytyndysy últtyq damudyng lokomotiyvi sanalatyn ónerkәsip sektorynda ong serpin baryn kórsetti. Ónerkәsiptik óndiris kólemi 6,9%-gha nyq ósim kórsetti. Múndaghy ósim drayverleri – kólemdi 8,5%-gha úlghayghan tau-ken ónerkәsibi jәne әrtaraptandyru ýshin erekshe manyzdy sala, 6,1%-gha ósken óndeu sektory.
«Memleket basshysynyng tapsyrmalaryn oryndau ayasynda Ýkimet otandyq óndiristi әrtaraptandyru jәne bәsekege qabilettiligin arttyru boyynsha jýieli júmystar jýrgizude. Ónerkәsipti damytu óndiris kólemin úlghaytugha, enbek jaghdaylaryn jaqsartugha, joghary qayta bóluding jana óndiristerin iske qosugha jәne investisiyalar tartu esebinen, onyng ishinde iri halyqaralyq kompaniyalardan túraqty júmys oryndaryn qúrugha baghyttalghan», — dep atap ótti ónerkәsip jәne qúrylys viyse-ministri Oljas Saparbekov.
Joldauda Memleket basshysy avtomobili jasaudaghy ong nәtiyjelerdi atap ótip, tolyqqandy avtomobili jasau klasterin qúru ýshin lokalizasiya dengeyin dәiekti týrde arttyra otyryp, qol jetken qarqyndy saqtau mindetin qoydy.

Suret: primeminister.kz saytynan alyndy.
Býgingi tanda ekonomikanyng búl salasy tehnologiyalyq janghyrtudyng ózegine ainalyp otyr. Ol birinshi kezekte avtokólik qúraldary (+18,6%), auyl sharuashylyghy tehnikasy (+6,4%) jәne basqa da jabdyqtar óndirisin úlghaytu esebinen 14% ósim kórsetti. Sәtti әrtaraptandyrudyng mysaly retinde Saran qalasynda iske qosylghan avtomobili shinalary óndirisin aitugha bolady. Búl atalghan eldi mekendi monoqalalar sanatynan shygharugha mýmkindik berdi. Múnday tәjiriybeni basqa aimaqtarda jana basty baghdar retinde qoldanu mindeti jýktelgen.
Búl qaladaghy negizgi jobalardyng ishinde teledidarlar men kir jughysh mashinalar shygharatyn zauytty da atap ótuge bolady. Onyng quaty jylyna 150 myngha deyin teledidar men 200 myng kir jughysh mashina shygharugha jetedi. Sonday-aq, Almaty qalasynda jenil avtomobilider shygharatyn mulitibrendtik zauyt jәne Qostanay qalasynda Kia avtomobiliderin shygharatyn zauyt ashu josparlanuda.
Mashina jasaumen qatar, jyl basynan beri metallurgiya salasy da ong dinamika kórsetip otyr, onyng ósui 1,3%-dy qúrady.
Preziydent óz Joldauynda Qarmet metallurgiyalyq kombinatyn mysalgha keltirdi, onda otandyq investordyng keluimen óndiristi edәuir kólemde úlghaytu maqsatynda janghyrtu júmystary bastalghan. Múndaghy ósimge ferroqorytpalar (+1,6%), shoyyn (+6,5%) jәne bolat (+3,4%) óndirisin úlghaytu esebinen qol jetip otyr, búl shiykizatty terendete qayta óndeu jónindegi strategiyalyq mindetke sәikes keledi.
«Basty nazar bazalyq metaldardy odan әri óndeuge, aralas salalardy damytugha jәne joghary qayta bólu ónimderin shygharugha audarylyp otyr. Biyl mys óndeudi 2 esege, aluminiydi 1,5 esege, qorghasyndy 2,3 esege jәne myryshty 11%-gha úlghaytu josparlanuda. Otandyq óndirushilerdi bazalyq metaldarmen qamtamasyz etu jónindegi sharalar orta jәne joghary qayta bólu ónimderin shygharatyn kәsiporyndardyng jýktemesin arttyrugha kómektesedi. Katanka, ótkizgish kabelider ónimi, akkumulyatorlar, tereze profilideri, jihaz furniturasy jәne basqa da tauarlar óndirisi artyp keledi. Biymetal jylytu radiatorlaryn, ónerkәsiptik akkumulyatorlardy, jezden jasalghan búiymdardy shygharatyn jobalar iske qosyldy», — dep atap ótti viyse-ministr.
Bolat qúi ónerkәsibin shiykizatpen qamtamasyz etu ýshin óndiris kólemi edәuir úlghaytylyp, jana quattar iske qosyldy. Mәselen, songhy bes jylda bolat shygharu quaty 5-ten 7,5 mln tonnagha deyin ósti. Qúrylys armaturasyn, shveller, qostavr, búryshtemirler shygharu boyynsha bes zauyt iske qosyldy. Biyl Qaraghandy oblysynda tik jikti qúbyrlar men aluminiy radiatorlaryn, Týrkistan oblysynda aluminiy profiliderin, Aqmola oblysynda aluminiy búiymdaryn, Jambyl oblysynda katodty mys shygharatyn óndiris iske qosyluda.
Himiya ónerkәsibi. Memleket basshysy múnay-gaz himiyasy salasyn damytudyng manyzdylyghyna toqtalyp, polipropiylen men polietiylen shygharatyn iri óndiristerding jýzege asyrylyp jatqanyn, butadiyen, karbamid jәne tereftal qyshqylyn óndiru boyynsha perspektivaly jobalardyng әzirlengenin atap ótti. Býgingi tanda múndaghy óndiris 6%-gha ósti. Ósim negizinen joghary tehnologiyalyq ónimder: polipropiylen (+46,2%), hrom oksiydi (+4,8%) jәne ammofos (+67,7%) óndirisining úlghangy esebinen bolyp otyr.
- Al qúrylys materialdarynyng óndirisi 4,7%-gha ósti, búl elimizdegi infraqúrylymdyq jobalar men túrghyn ýy qúrylysynyng jýzege asuymen tikeley baylanysty әri halyqtyng ómir sýru sapasynyng artyp kele jatqanyn kórsetedi.
- Jenil ónerkәsip toqyma óndirisining 4,9%-gha artuyna baylanysty 1,9%-gha ósti. Sonymen qatar, kiyim (-0,7%) jәne bylghary ónimderi (-6%) óndirisindegi bayqalyp otyrghan shamaly qúldyrau qosymsha nazar audarudy jәne memlekettik qoldau sharalaryn talap etetin tústardyng bar ekenin bildiredi.
- Sonday-aq tamaq ónimderin óndiru (+9,2%), múnay óndeu (+8,5%), dayyn metall búiymdaryn óndiru (+14%), rezenke jәne plastmassa búiymdaryn óndiru (+4%) jәne jihaz ónerkәsibi (+1,6%) ong dinamikany kórsetti.
Jalpy, biyl 23 myng túraqty júmys ornyn qúrugha mýmkindik beretin 1,5 trln tengege juyq somanyng 190 jobansyn jýzege asyru josparlanuda. Býgingi tanda 75 joba iske qosyldy.
Investorlar ýshin qolayly jaghdaylar jasau jәne OTÓ-di qoldau
Tiyimdi sharalardyng biri – qoljetimdi shiykizatty úsynu maqsatynda úzaqmerzimdi sharttar men offteyk-kelisimsharttar jasasu arqyly júmys istep túrghan jәne jana kәsiporyndardyng jýktemesin qamtamasyz etu. Biyl tau-ken metallurgiya keshenining iri kompaniyalarymen 147 mlrd tengeden astam somagha 513 úzaqmerzimdi sharttar men offteyk-kelisimsharttar jasaldy, búl ótken jyldyng sәikes kezenimen salystyrghanda 2 ese kóp.
Energetikalyq jәne kommunaldyq sektorlardy janghyrtu jónindegi últtyq joba shenberinde otandyq tauar óndirushilerdi qoldaugha kóp kónil bólinedi. Ol ýshin satyp aludyng ashyqtyghy men monitoringin qamtamasyz etetin satyp alu jýiesi iske qosylady. Jalpy 2029 jylgha deyin tauarlargha qajettilik әleueti 2 trln tengeden asady.
Kәsiporyndardy infraqúrylymgha keng qoljetimdilikpen qamtamasyz etu ýshin arnayy ekonomikalyq jәne industriyalyq aimaqtardyng qyzmeti jetildirilude. Elde 16 arnayy ekonomikalyq jәne 55 industriyalyq aimaq júmys isteydi. Olardy damytu – jana óndiristerdi jýzege asyrudyng negizgi qúraldarynyng biri. Aymaqtar qajetti infraqúrylymmen qamtamasyz etiledi jәne jobalardy iske asyru ýshin bizneske beriledi.
«Óndeu ónerkәsibindegi jana bastamalardy qoldau ýshin shaghyn ónerkәsiptik aimaqtardy qúru qúraly iske qosyldy, onda jenildikti baghamen dayyn ónerkәsiptik alandar jalgha beriletin bolady. Múnday aimaqtar segiz ónirde salynuda, 90-gha juyq jobany iske qosu jәne 3 mynnan astam júmys ornyn ashu josparlanuda», — dedi Oljas Saparbekov.

Suret: primeminister.kz saytynan alyndy.
Miyneraldy-shiykizat bazasyn geologiyalyq qamtamasyz etu jәne keneytu
Jer qoynauyn tiyimdi jәne útymdy paydalanu – úzaqmerzimdi ekonomikalyq túraqtylyqtyng kepili. Ýkimet geologiyalyq barlaudyng ashyqtyghyn, investisiyalyq tartymdylyghyn jәne tiyimdiligin arttyru boyynsha júmys jýrgizude.
Búl baghyttaghy serpindi qadam 2025 jyly jer qoynauyn paydalanudyng birynghay platformasyn paydalanugha beru boldy. Búl aqparattyq jýie auksiondardy qosa alghanda, barlau jәne óndiru qúqyghyn alu ýderisterin avtomattandyrady jәne búryn-sondy bolmaghan ashyqtyq dengeyin qamtamasyz etedi. Platformada 66 mynnan astam geologiyalyq esep ornalastyrylghan, interaktivti karta әzirlenip, 22 memlekettik qyzmet sifrlandyrylghan.
Memlekettik jer qoynauy qoryn basqaru baghdarlamasyna jalpy audany 2 652,5 sharshy shaqyrym 1 061 bloktan túratyn barlau ýshin 73 jana uchaske jәne auksiongha shygharu ýshin 62 ken orny engizilgen. Esepti kezende alghash ret qatty paydaly qazbalardyng bes jana ken orny (Kók-Jon, Altyn-Shoqy, Samombet, Studenttik, Taqyr-Kalidjiyr) memlekettik esepke qoyyldy. Osynyng nәtiyjesinde resurstardyng aitarlyqtay ósimi alyndy: Altyn – 97,8 tonna, kýmis – 11,9 tonna, mys – 36,4 myng tonna jәne basqa da ónimder. Salystyru ýshin, 2024 jyly múnay qory – 199 mln tonna, gaz – 22 mlrd m3 jәne jer asty sulary – 79,8 myng m3 ósken 23 QPQ ken orny, 6 kómirsutek jәne 6 jerasty sulary memlekettik esepke alyndy, búl osy baghyttaghy jýieli jәne ýzdiksiz júmys atqarylghanyn kórsetedi.

Suret: primeminister.kz saytynan alyndy.
Tehnogendik miyneraldyq týzilimderge (TMT) tekseru jýrgizildi, onyng barysynda kólemi 53,6 mlrd tonna bolatyn 1 630 nysan eskerildi. Naqtyraq aitsaq, jer qoynauynyng memlekettik qorynda jalpy salmaghy 55 mlrd tonna bolatyn 1 747 TMT nysany bar, onyng 450-i eldi mekenderge jaqyn ornalasqan, búl olardy qayta óndeuding manyzdylyghyn kórsetedi. Geologiyalyq barlaudyng investisiyalyq tartymdylyghyn arttyru ýshin 2025 jyly budjetten 41 nysandy zertteuge 7,6 mlrd tenge bólindi.
Jer qoynauyn paydalanu salasyndaghy ashyqtyq pen tiyimdilikti arttyru
Qazaqstanda zannamany jetildiru jәne kelisimsharttyq mindettemelerding oryndaluyn baqylaudy kýsheytu boyynsha júmystar jýrgizilude.
Atap aitqanda, sifrlandyru jәne auksiondar ótkizu mәseleleri boyynsha zang jobasy әzirlendi, ony Parlamentke 3 toqsanda engizu josparlanuda. Negizgi ministrlikter qoldaghan jer qoynauyn memlekettik geologiyalyq zertteuge 50% qol qoi bonustaryn jiberu turaly týzetuler әzirlendi.
Býgingi tanda elde 2615 liysenziya men 319 kelisimshart bar (onyng ishinde 122-si barlaugha, 134-i óndiruge jәne 63-i birlesken barlau men óndiruge). TGY platformasynyng arqasynda 2443 jer qoynauyn paydalanushy esepti elektrondy týrde tapsyrdy. Monitoring qorytyndysy boyynsha 196 kelisimshart pen liysenziya boyynsha búzushylyqtar turaly habarlamalar jiberildi, 910 mln tengege túraqsyzdyq aiyby qoyyldy. 37 kelisimsharttyng qoldanyluy toqtatyldy (onyng 30-y barlaugha, 5-i óndiruge, 2-i birlesken barlau men óndiruge) jәne josyqsyz paydalanushylardan 61 liysenziya qaytaryp alyndy.

Suret: primeminister.kz saytynan alyndy.
IIM jәne ÚQK-men birlesip elimizding tórt ónirinde paydaly qazbalardy zansyz óndiruding joly kesildi. 3 toqsanda taghy 350 habarlama jiberu jәne 65 kóshpeli tekseru jýrgizu josparlanuda.
Osy jyldyng 7 aiynda jer qoynauyn paydalanu qúqyghyn alugha (1070 barlaugha, 35 óndiruge) 2005 ótinish kelip týsti, onyng 997-si qaraldy. Nәtiyjesinde barlaugha 506 liysenziya, óndiruge 18 liysenziya jәne jer qoynauyn geologiyalyq zertteuge 114 liysenziya berildi.
Sonday-aq geologiyalyq aqparatty eksporttaugha 83 liysenziya jәne geologiyalyq synamalardy uaqytsha әketuge 37 rúqsat berildi. Qoldanystaghy kelisimsharttar boyynsha 361 ótinish qaraldy (qúqyqtardyng auysuy men sharttardyng ózgeruin qosa alghanda), EK-ning 30 otyrysy jәne júmys tobynyng 18 otyrysy ótkizildi, onyng qorytyndysy boyynsha kelisimsharttardaghy 28 tolyqtyrugha qol qoyyldy. 41 lot boyynsha 3 auksion ótkizildi, olar qol qoi bonusynyng somasy budjetke týsken 27,8 mlrd tengeni qúrady. Jer qoynauy memlekettik qoryn basqaru baghdarlamasyna túraqty negizde ózgerister engizilude (jyl basynan beri 4 búiryq qabyldandy). 35 ken orny boyynsha eng jaqyn elektrondyq auksion 19 qyrkýiekte ótedi.
Osylaysha, Ýkimetting qyzmeti Memleket basshysy qoyghan mindetterdi keshendi sheshuge baghyttalghan. Ónerkәsipting ornyqty ósui ekonomikalyq damu ýshin negiz qalyptastyrady, miyneraldyq-shiykizat bazasyn keneytu jónindegi jýieli júmys úzaqmerzimdi túraqtylyqty qamtamasyz etedi, al jer qoynauyn paydalanu salasynda tәrtip ornatu jónindegi sharalar әdilettilik pen zang ýstemdigi qaghidattaryn nyghaytady.

Suret: primeminister.kz saytynan alyndy.
Abai.kz