Qazaqstan tarihynda berik ornyqqan әl-Faraby atyndaghy Qazaq últtyq uniyversiyteti joghary bilikti mamandardy dayarlaudyng ghasyrlar boyghy ózeni aghatyn eng kóne oqu oryndarynyng biri bolyp tabylady. Osy tarihy izden keyin Qazaqstannyng tәuelsizdigi kezeninde QazÚU damudyng jana serpinine jәne joghary bilim beruding әlemdik kóshbasshylarynda layyqty oryn alu – órshil missiyagha ie boldy.

Úly ghalym Ábu Nasyr Ál-Farabiyding esimin uniyversiytetke beru, Tereng tamyrlar men mәdeny múralargha basa nazar audaru osy joldaghy manyzdy sәt boldy. 1993 jyly Preziydentting Jarlyghymen QazÚU tәuelsiz, ózin-ózi basqaratyn memlekettik joghary oqu ornyna ainaldy, búl oghan Últtyq mәrtebe men avtonomiya berdi.

2003 jyly Boloniyadaghy Uniyversiytetterding Úly Hartiyasyna qol qoyyp, QazÚU óz tarihynda jana tarau ashyp, europalyq bilim beru kenistigine – Ortalyq Aziya men Qazaqstannyng joghary oqu oryndary arasynda birinshi bolyp kirdi. Bilim beru prosesine halyqaralyq standarttardyng engiziluimen uniyversiytet "bakalavriat – magistratura – doktorantura – postdoktorantura" kóp satyly oqytu jýiesin engize otyryp, belsendi beyimdeldi.

Búl evolusiya uniyversiytetting әlemdik standarttar shenberinde kadrlardy sapaly dayarlaugha kepildik bere otyryp, qazirgi zamanghy syn-tegeurinderge sәikes keluge degen úmtylysyn kórsetedi. Osylaysha, QazÚU joghary bilim әlemindegi yqpalyn arttyra otyryp, ózining shabyttandyratyn sayahatyn jalghastyruda.

Keyingi jyldary QazÚU ónirdegi jetekshi bilim beru instituty retindegi óz ústanymyn bekitip qana qoymay, oqytudyng innovasiyalyq әdisterin belsendi engizdi. Kadrlardy dayarlaugha qoyylatyn halyqaralyq talaptar studentterge iykemdi jәne daralanghan bilim beru jolyn qamtamasyz etetin jana kóp satyly jýieni engizuding qozghaushy kýshine ainaldy.

Býgingi tanda QazÚU bilim beru ortalyghy ghana emes, sonymen qatar býkil әlemning ghalymdary men studentterining nazaryn audaratyn zertteu qyzmeti bolyp tabylady. Birlesken zertteu jobalary, akademiyalyq almasular jәne halyqaralyq konferensiyalargha qatysu uniyversiytetting әlemdik bilim beru kóshbasshysy retindegi bedelin nyghaytugha yqpal etedi.

Kemeldikke úmtyla otyryp, uniyversiytet әlemdegi jetekshi oqu oryndarymen yntymaqtastyq baghdarlamalaryn damytudy jalghastyruda. Osylaysha, QazÚU evolusiyasy Qazaqstanda jәne odan tys jerlerde joghary bilim beruding bolashaghyn qalyptastyrudaghy rólin rastay otyryp, dәstýrler men zamanauy bilim beru tәjiriybelerining sәtti biriguining manyzdy ýlgisi bolyp tabylady.

QazÚU damuynyng kezekti kezeni "Qazaqstan-2050" memlekettik strategiyasymen tyghyz baylanysty. Uniyversiytet әlemdik dengeydegi zertteu uniyversiytetine ainalugha úmtylyp, qoyylghan mindetterge belsendi jauap beredi. Ázirlengen transformasiya baghdarlamasy últtyq reytingterdegi jetekshi pozisiyalar arqyly ózining tiyimdiligin rastay otyryp, dәiekti týrde iske asyryluda.

Búl jetistik uniyversiytetting bay tarihynyng jәne oqytushylardyn, ghalymdar men studentterding bәsekege qabilettiligining joghary dengeyining arqasynda mýmkin boldy. Korporativtik basqarudyng ozyq tehnologiyalaryn engizu, basqarudyng perspektivaly modelin qúru jәne biznes-prosesterdi ontaylandyru uniyversiytetke zamanauy syn-qaterlerge beyimdeluge jәne studentterdi tehnologiyalyq innovasiyalargha dayyndaugha mýmkindik beredi.

Býgingi tanda QazÚU últtyq jәne halyqaralyq dengeydegi strategiyalyq mindetterdi sheshu ýshin aitarlyqtay әleuetke iye. Álemning jetekshi uniyversiytetterimen birlesken 500-den astam bilim beru baghdarlamalary bar uniyversiytet Bolashaq bilim berudi qalyptastyrugha belsendi qatysady.

Jahandyq trendterdi eskere otyryp, QazÚU qazirgi zamanghy qajettilikterdi kórsetetin jana baghdarlamalardy engizuge baghdarlanghan. "Neyroghylym", "kreativti industriyalar", "sifrlyq ekonomika" jәne basqalary siyaqty baghdarlamalar uniyversiytetting bilim men innovasiyanyng negizgi salalarynda kóshbasshylyqqa degen úmtylysyn kórsetedi.

QazÚU Qazaqstandaghy eng iri uniyversiytet bola otyryp, bilim beru men ghylymy zertteulerde sheshushi ról atqarady. Elimizding barlyq aimaqtarynan, sonday-aq jaqyn jәne alys shetelderden 25000 studenti bar uniyversiytet biregey ziyatkerlik ortalyq bolyp tabylady. 2000 - nan astam joghary bilikti oqytushylar, onyng ishinde 1000-nan astam ghylym doktorlary men kandidattary bilim beruding joghary standartyn úsynady.

Úly ghalym Ábu Nasyr Ál-Farabiyding atymen atalghan QazÚU bilim berip qana qoymay, ghylymy jәne innovasiyalyq jobalargha belsendi qatysady. Jyl sayyn 500-den astam ghylymy joba bilim men ozyq tehnologiyalardy qalyptastyrudaghy uniyversiytetting rólin atap ótip, elding ghylymiy-tehnikalyq damuynyng basymdyqtary boyynsha iske asyryluda.

Songhy ýsh jylda 7,7 mlrd tengeden asatyn jobalardyng qarjylyq budjetimen QazÚU ghalymdary últtyq jәne halyqaralyq zertteu jәne innovasiyalyq bastamalargha belsendi qatysady. 400-den astam patentter men avtorlyq kuәlikter uniyversiytetting akademiyalyq әlemdegi kóshbasshylyq mәrtebesin rastaytyn ghylym men tehnologiyanyng әrtýrli salalaryna qosqan eleuli ýlesin kórsetedi.

Qorytyndylay kele, әl-Faraby atyndaghy Qazaq últtyq uniyversiyteti Qazaqstandaghy eng kóne bilim beru instituty retinde ghana emes, sonymen qatar ziyatkerlik jәne ghylymy damudyng manyzdy ortalyghy retinde de әreket etedi. Úly ghalym Ábu Nasyr Ál-Farabiyding esimin beruden bastap jahandyq ghylymy jobalargha belsendi qatysugha deyingi jol onyng bilim beru men innovasiyadaghy kóshbasshylyqqa degen úmtylysyn kórsetedi.

Uniyversiytet әlemning týkpir-týkpirinen talantty studentter men kórnekti ghalymdardy tarta otyryp, әlemdik dengeydegi zertteu uniyversiytetine ainalu baghdarlamalaryn sәtti jýzege asyruda. Bәsekege qabilettilikting joghary dengeyimen, innovasiyalyq tehnologiyalarmen jәne últtyq jәne halyqaralyq jobalargha belsendi qatysumen uniyversiytet bilim beru jәne ghylymy jetistikterding katalizatory retindegi bedelin bekitudi jalghastyruda.

Aynalasyna aqyl-oydyng biregey birlestigin jinap, keng bilim beru mýmkindikterin úsyna otyryp, QazÚU tek Qazaqstanda ghana emes, әlemdik kontekste de bilim, ghylym men innovasiyanyng bolashaghyn qalyptastyrudy jalghastyruda.

Paydalanghan әdebiyetter tizimi:

1. https://www.kaznu.kz/ru/11657
2. https://www.kaznu.kz/ru/3/news/one/26197/
3. https://glavportal.com/materials/npf-termit-25-let-na-rynke-oborudovaniya-dlya-probirnogo-analiz

Muhamadiyeva G.N.   Ergaly A.M.

Jaqysh A.J.   Tlepbergenov O.N.

Dosumbekova M.T.

Ál-Faraby atyndaghy QazÚU zang fakulitetinin

 qylmystyq qúqyq, qylmystyq is jýrgizu jәne

kriminalistika kafedrasy

Abai.kz