Dina Qanay. Qazaqtildi basylymdar taghy da qagha beriste qaldy
Býginde aqparattyq kenistigimizdi reseylik basylymdardyng jaulap alghany belgili. Sodan bolar, otandyq BAQ-tyng ýni qúmyghyp, taralymy tarylyp barady. Ásirese, qazaqtildi baspasózding jaghdayy qyl ýstinde. Biraq bizding biylikti qazaqtildi BAQ-tyng hal-ahualynan góri orystildi BAQ alandatatyn siyaqty ma, qalay?!
«Núr-media» holdingining bas diyrektory Armanjan Baytasov (surette) elimizde jaryq kórip jatqan birshama BAQ-tyng basshylaryn jinap, «Daghdarysqa qarsy kenestin» birinshi otyrysyn ótkizdi. «Songhy tórt jylda ýzilip qalghan múnday kenesting BAQ-qa berer paydasy zor» dep shulasqan media basshylar býginde tap bolyp otyrghan mәseleni ortagha saldy. Áuelgi sózdi «júlyp alghan» «Central Asia Monitor» gazetining bas redaktory Biygeldi Ghabdullin qazirgi kezde telearnalarda súhbattyq formattaghy baghdarlamanyng joqtyghyn basa aitty.
«Kez kelgen telearna belgili bir taqyrypqa pikir bildiru ýshin ainaldyryp kep sarapshylardyng belgili bir tobyn shyghara beredi» dep telearnalardyng býgingi «bas auruyn» asha týsken Biygeldi myrza búdan әri qaray birneshe mәseleni qaraudy úsyndy. Biygeldi Ghabdullinning aitqan úsynystaryna sýiener bolsaq:
Birinshiden, BAQ-ty qosymsha qún salyghynan bosatu kerek;
Ekinshiden, gazet-jurnaldyng qaghazy qymbat, yaghni, 10-15 jyl ishinde qaghaz fabrikasyn salatyn uaqyt jetti. Endeshe qaghaz shygharatyn fabrika salu kerek;
Býginde aqparattyq kenistigimizdi reseylik basylymdardyng jaulap alghany belgili. Sodan bolar, otandyq BAQ-tyng ýni qúmyghyp, taralymy tarylyp barady. Ásirese, qazaqtildi baspasózding jaghdayy qyl ýstinde. Biraq bizding biylikti qazaqtildi BAQ-tyng hal-ahualynan góri orystildi BAQ alandatatyn siyaqty ma, qalay?!
«Núr-media» holdingining bas diyrektory Armanjan Baytasov (surette) elimizde jaryq kórip jatqan birshama BAQ-tyng basshylaryn jinap, «Daghdarysqa qarsy kenestin» birinshi otyrysyn ótkizdi. «Songhy tórt jylda ýzilip qalghan múnday kenesting BAQ-qa berer paydasy zor» dep shulasqan media basshylar býginde tap bolyp otyrghan mәseleni ortagha saldy. Áuelgi sózdi «júlyp alghan» «Central Asia Monitor» gazetining bas redaktory Biygeldi Ghabdullin qazirgi kezde telearnalarda súhbattyq formattaghy baghdarlamanyng joqtyghyn basa aitty.
«Kez kelgen telearna belgili bir taqyrypqa pikir bildiru ýshin ainaldyryp kep sarapshylardyng belgili bir tobyn shyghara beredi» dep telearnalardyng býgingi «bas auruyn» asha týsken Biygeldi myrza búdan әri qaray birneshe mәseleni qaraudy úsyndy. Biygeldi Ghabdullinning aitqan úsynystaryna sýiener bolsaq:
Birinshiden, BAQ-ty qosymsha qún salyghynan bosatu kerek;
Ekinshiden, gazet-jurnaldyng qaghazy qymbat, yaghni, 10-15 jyl ishinde qaghaz fabrikasyn salatyn uaqyt jetti. Endeshe qaghaz shygharatyn fabrika salu kerek;
Ýshinshiden, gazet-jurnaldy jetkizu aqysy qymbat. Onyng jolyn tabu qajet;
Tórtinshiden, internet-basylymdar qorghansyz. Jaghdaydy búlay kýrdelendiruding keregi joq;
Besinshi - memlekettik tapsyrysty gazet betine tyqpalay berudi azaytu kerek.
Shynynda da, osy aitylghan mәselening qay-qaysysy da ózekti. Múny «Novaya gazetanyn» bas redaktory Aleksandr Krasner de, «Megopoliys» gazetining bas redaktory Igori Shahnovich te qoldap әketti. QR Jurnalister odaghynyng tóraghasy Seyitqazy Mataev bolsa: «BAQ-tyng 70 payyzy rynoktyq jaghdayda ómir sýredi. Olardy da týsinip, taralym qyzmetine jaghday jasau kerek. Osyny biylikke jetkizu qajet» dedi.
Jinalghandar ózderi arnayy júmys tobyn qúryp, oghan beldi degen 7 basshyny saylady. Bir ókinishtisi, onyng ishinde birde-bir qazaqtildi BAQ-tyng ókili bolghan joq. Olar Premier-ministr men Almaty qalasy әkimi Ahmetjan Esimovke hat jazyp, BAQ-tyng mәselesin sheshudi birtindep bolsa da qolgha alamyz dep bilek sybandy. Yaghni, Premierge qosymsha qún salyghynan bosatu jayyn, al Esimovke Almaty qalasyndaghy gazet taratu qyzmetin ontaylandyru mәselesin jetkizbekshi. Alayda, tek resmy tilde ótkizilgen «Daghdarysqa qarsy kenes» tek qana orystildi BAQ-tyng kýiin kýittep ketken siyaqty.
Qoghamda orystildilerding әsire belsendiliginen orystildi basylymnyng ótimdi bolyp túrghany ras. Olar «orystildi basylymdardyng taralymy nashar» dep qansha jerden dauryghyp jatsa da, jaghdaylary qazaqtildi baspasózge qaraghanda tәp-tәuir. Gazet taratatyn eki memlekettik mekeme «Qazpress» pen «Dauys» ta solardyng mýddesi ýshin júmys isteydi. Kez kelgen gazet kioskisine bas súqsanyz, qazaqtildi baspasóz orystildining tasasynda jasyrynyp túrady. Gazet taratushylardyng qazaqtildi baspasózdi satugha, taratugha kelgende tartynshaqtaytyny shyndyq. Atalghan «keleli keneste» búl jayttardyng biride nazargha ilinbedi. Ony jetkizui tiyis «Ayqyn», «Týrkistan», «Dala men qala», «Egemen Qazaqstan» gazetining basshylary býgingi qazaqtildi baspasózding joghy men baryn ashyp aita almady.
Aytpaqshy, «Daghdarysqa qarsy kenes» uaqytsha jasalyp otyrghan sharua shyghar degen media basshylary da boldy. Biraq olar ýnemi bas qosyp, óz jyrtyghymyzdy ózimiz jamamasaq, eshkim de qol úshyn bermeydi, sondyqtan auyzbirlikte júmys isteyik dep tarqasty. Biraq búl mәseleler kýni býgin emes, tәuelsizdik alghaly beri aitylyp keledi. Aytylghan sóz aitylghan jerde qalyp jatatyny qangha sinip ketse de, Armanjan Baytasov bastaghan júmys toby jana jylda biraz týitkildi jәitti sheshuge qúlshyna kirisemiz dep uәde etti.
Búl kenes Qazaqstanda emes, qúddy anau Reseyde ótip jatqanday әser qaldyrdy maghan. Qazaq tili taghy da jetim balanyng kýiin keship, shetke ysyrylyp qaldy. «Qay elding baspasózi myqty bolsa, sol elding bolashaghy zor» degen Mirjaqyp Dulatovtyng aitqan ónegeli sózi osyndayda eriksiz eske týsedi eken. Bizding jaghdayymyzda qazaqtildi hәm orystildi bolyp bólingen baspasózding qaysysyna kóp kónil bólinse, sol baspasózding aqparyn tútynatyn júrttyng bolashaghy da, býgine de keremet bolyp túrghyny kónilge kirbing salady...