Surette. Óz narazylyqtaryn ashyq bildirgen «Qazaqstan - Qaraghandy» arnasynyng jurnalisteri baspasóz mәslihatyn ótkizdi.

Ótken júma kýni «Qaraghandy-Qazaqstan» telearnasynyng bir top jurnalisteri telearna basshylyghynyng jýrgizip otyrghan sayasatyna narazylyq bildirip, baspasóz mәslihatyn ótkizdi. Sosyn Qaraghandy oblysynyng әkimi S.N.Ahmetov myrzagha,  «Qazaqstan» RTRK AK Basqarma tóraghasy  J.S. Omarovqa ashyq hat jazdy. Oblystyq telearnada qalyptasyp otyrghan búl jaghday bizdi de bey-jay qaldyrmaghandyqtan  ashyq hatty  tolyq jariyalaghandy jón kórdik.

«Abay-aqparat»

Ashyq hat

Qadirmendi Serik Nyghmetúly!

Qadirmendi  Janay Seyitjanúly!

Surette. Óz narazylyqtaryn ashyq bildirgen «Qazaqstan - Qaraghandy» arnasynyng jurnalisteri baspasóz mәslihatyn ótkizdi.

Ótken júma kýni «Qaraghandy-Qazaqstan» telearnasynyng bir top jurnalisteri telearna basshylyghynyng jýrgizip otyrghan sayasatyna narazylyq bildirip, baspasóz mәslihatyn ótkizdi. Sosyn Qaraghandy oblysynyng әkimi S.N.Ahmetov myrzagha,  «Qazaqstan» RTRK AK Basqarma tóraghasy  J.S. Omarovqa ashyq hat jazdy. Oblystyq telearnada qalyptasyp otyrghan búl jaghday bizdi de bey-jay qaldyrmaghandyqtan  ashyq hatty  tolyq jariyalaghandy jón kórdik.

«Abay-aqparat»

Ashyq hat

Qadirmendi Serik Nyghmetúly!

Qadirmendi  Janay Seyitjanúly!

«Qazaqstan» Últtyq arnasynyng eng iri filialdarynyng biri tabylatyn «Qazaqstan - Qaraghandy» telearnasy jarty ghasyrdan beri Qaraghandy oblysynyng kórermenderine qyzmet etip keledi. Osy jyldar ishinde atalghan arnagha kóptegen azamattar basshylyq etti. Ol azamattardyng deni óz mamandyghyna adal berilgen, óz isterine adamy hәm kәsiby jauapkershilik túrghysynan qaraytyn, eng bastysy adamgershilik qaghidalaryn basshylyq isterine ústanym ete bilgen basshylar edi. «Qazaqstan - Qaraghandy» telearasynyng baghyt-baghdary telearnagha Berik Dýisetaev diyrektor bolyp kelgeli kýrt ózgerip sala berdi. Jurnalistika salasynan, әsirese telejurnalistikadan eshqanday habary joq (ol jurnalistika salasynda eshqashan qyzmet istemegen) B Dýisetaev «Qazaqstan - Qaraghandy» telearnasyn 50 jyl boyy jinaghan abyroy bedelinen aiyryp bitti dese de bolady. Telearnanyng qazirgi jaghdayy adam shoshyrlyq. B Dýisetaev basshylyqqa kelgen kýnnen bastap, telearnany iydeologiyalyq ústanymynan aiyrumen ainalysty. Óitkeni «Qazaqstan - Qaraghandy» telearnasy búl kýnderi ózindik iydeologiyalyq baghyt-baghdary, bet-beynesi joq oblysymyzdaghy  reytingisi eng tómen telearnalardyng birine ainalyp otyr. Sózimiz dәleldi bolu ýshin aitayyq, ainaldyrghan bir-eki jyldyng ishinde túraqty kórermeni qalyptasqan memlekettik tildegi 10-nan asa baghdarlama jabylghan. Olar: «ÝT», «Áyel әlemi», «Syr súhbat», «Jansaray»,  «Oybezben», «Elbasy jәne el qamy», «Tansholpan», «Sәrsenbining sәtinde», «Aymaq tynysy» t.b. Orys tilinde efirge shyghatyn «Ulisa nashego goroda», «Muzykalinaya Sary Arka», «Sary Arka - kolybeli drujby» baghdarlamalary da  qúrbandyqqa shalyndy. Búl habarlardyng oryndaryn telearna basshysy eki tilde shyghatyn «Aytarymyz az emes» jәne «Ne vse srazu...» atty atauynyng ózi kýlki shaqyratyn, tobyrlyq talghamgha negizdelgen, iydeologiyalyq mazmúny kómeski eki baghdarlamamen toltyruda. Alayda búl baghdarlamagha júmsalghan materialdyq, basqa da resurstar jogharydaghy jabylghan baghdarlamalargha júmsalghan shyghyndardyng barlyghynan asyp týsude.

Osynshama baghdarlamany «qarjy ýnemdeu maqsatynda» jauyp tynghan B. Dýisetaev telearnagha basshylyq etken bes jyldyng ishinde ózin qazaqtyng últtyq mәdeniyeti men әdebiyetine, halqymyzdyng әn men kýy ónerine, bir sózben aitqanda, halqymyzdyng ruhany múrasyna múrnyn shýiire qaraytyn niglist adam ekendigin dәleldedi. Mәselen ol sputniktik jýie arqyly halqymyzdyng әn-kýy ónerin nasihattap, halyq ónerpazdarynyng óreli ónerin dәripteytin «Jansaray» baghdarlamasyn «dombyra degen eskilikting qaldyghy» (óz sózi) dep japqyzyp tastady. Sóitip B. Dýisetaev myrza ótken ghasyrdyng eluinshi jyldary tap osylay dep halqymyzdyng simvoly -  kiyeli dombyragha shabuyl jasaghan Jandildinning «erligin» qaytalady. Ótken jyldyng ayaghynda Qazaqstan Jazushylar odaghynyng múryndyq boluymen «Jalyn» baspasy qaraghandylyq jas aqyndardyng jyr jinaqtaryn jaryqqa shygharyp, respublika oqyrmandarymen qauyshtyrdy. Talantty jas aqyndarymyzdyng shygharmashylyghyna respublikalyq dәrejede nazar audaryluy, tórt birdey jyr kitabynyng bir mezgilde jaryq kórui - búghan deyin Qaraghandy tarihynda bolmaghan mәdeny manyzy zor oqigha edi. Osy ruhany oqighanyng túsaukeser rәsimine «Qazaqstan - Qaraghandy» telearnasynyng tilshileri arnayy shaqyryldy. Búl joly da tilshilerding jolyna B Dýisetaev tosqauyl qoydy. «Eto ne vajno» dedi ol shimirikpey. Biyl qazaq әdebiyetining klassiygi, danqty jazushy Múhtar Maghauin 70 jasqa keldi. Osy mereytoygha baylanysty oblystyq balalar kitaphanasynda jazushy shygharmashylyghyna arnalghan mәdeny kesh boldy. Mazmúndy kesh jayly dayyndalghan shaghyn sujet B Dýisetaevtyng «iydeologiyalyq qyraghylyq» tanytuynyng arqasynda keshki janalyqtargha shyghyp bara jatqan jerinen «ústalyp», efirden alynyp tastaldy. B Dýisetaevtyng oiynsha, jazushy Múhtar Maghauin «dissiydent, oppozisioner» kórinedi. Bildey bir oblystyq telearna basshysynyng jazushy M Maghauinning mereytoyyna baylanysty «Egemen Qazaqtan», «Qazaq әdebiyeti» t.b. respublikalyq BAQ-ynda jaryq kórgen materialdardy oqyp, kórip otyryp, osynday orasholaq, solaqay sheshim qabyldauyn qazaq jurnalistika tarihyndaghy masqara jaghday demeske amalymyz joq. Búl az deseniz, ótken jyldyng jaz ailarynda qazaqtyng túnghysh gharyshkeri, jerlesimiz Toqtar Áubәkirov tughan eli Qarqaralygha keldi. Qazaq batyrynyng osy issapary jayyndaghy materialdy tilshilerimiz keshki janalyqtar arqyly oblys júrtshylyghyna jetkizbek boldy. Búl joly da Dýisetaev myrzanyng «qyraghy kózi» qazaqtyng qyran úly Toqtar Áubәkirovty «oppozisioner» beynesinde kórip qaldy. Aqyry, Qarqaraly audany turaly aqparat kýlli Qazaq Eli qaster tútatyn Toqtar Áubәkirovsyz kórermenge kórsetildi. B Dýisetaevtyng Toqtar Áubәkirovke «óshikkeni» sonday - efirge gharyshker turaly bir auyz aqparat týgili, ishinde Toqtar batyr bar jylt etken bir kadrdyng ózin montaj stolynda tilshimen birge otyryp, múqiyat qighyzyp, «tazalady». Osy mysaldardan-aq B Dýisetaev myrzanyng iydeologiyalyq sauaty men oi-órisining qanshalyqty dengeyde ekendigi әigilenip túrghan joq pa?

Memlekettik tilde efirge shyghatyn baghdarlamalargha qyrghiday tiyip, týgelge juyq jauyp tynghan B Dýisetaev endi qazaq tildi jurnalisterdi shekteuge kiristi. Mәselen búghan deyin avtorlyq baghdarlamalar dayyndaytyn qazaq jәne orys tildi redaktorlardyng arasynda tepe-tendik ornap kelgen bolsa, qazir búl balans 5/3 bolyp otyr. Yaghny orys tildi redaktorlardyng sany beseu bolsa, kerisinshe qazaq tildi redaktorlardyng sany ýshke deyin qysqartylyp otyr. Sóitip, respublikamyzdyng barlyq telearnalary oryndap otyrghan 50/50 talabyn «Qazaqstan - Qaraghandy» telearnasy orynday almaghandyqtan, B Dýisetaev myrzanyng úigharuymen «Qazaqstan» últtyq arnasynyng toghyz birdey dayyn habary oblys kórermenderine kóshirilip kórsetilude. Múnday tәjiybirie telearnada búryn da bar edi. Biraq, derekti nemese kórkem filimdermen ghana shektelip, oblystyq arna negizgi bar mýmkinshilikti tek óz ónimderin kórsetuge júmyldyratyn. Qazirgi kezde «Qazaqstan» telearnasyn jón-josyqsyz qaytalay beruding nәtiyjesinde qarapayym kórermen eki telearnany bir-birinen ajyrata almay, púshayman boluda.

Telearna basshysy B Dýisetaevtyng osynday berekesiz, jýiesiz әreketining saldarynan «Qazaqstan - Qaraghandy» telearnasy «Qazaqstan» últtyq arnasyn retransiyalaumen ghana ainalysatyn, memlekettik telearna bola túra oblys ýshin aqparattyq, iydeologiyalyq manyzy tómen, azamattyq pozisiyasy solqyldaq qolbala telearnagha ainalyp otyr. Osy maqsatta B Dýisetaev ózining bylyq-shylyqqa toly әreketterine tosqauyl bola alatyn, telearna mýddesi ýshin qyzmet etetin, kәsiby sheberligi zor, bayyrghy jurnalister men  mamandardy týgelge juyghyn әrtýrli las aila sharghylardy qoldana otyryp, «óz erkimen»  júmystan ketuge mәjbýr etti. Ásirese, ótken jylghy qarasha aiynda ótken qysqartu sharalary kezinde B Dýisetaev óte súrqiya is-әreketterge bardy. Ol azamattyq pozisiyasy myqty kәsiby jurnalistrge eki talap qoydy: ne «azamattyq-qúqyqtyq kelisim shartqa» qol qoyasyn, ne óz erkinmen qyzmetten ketesin. Nәtiyjesinde eki talaptyng ekeui de ayarlyqpen jýzege asyryldy. Birinshi talapqa qol qoyghandar kóp úzamay «memlekettik tapsyrys» bolmaghandyqtan, qarjy joq degen jeleumen shettetilumen boldy. Al, atalghan jurnalister «memlekettik tapsyrysty» iygergen kýnning ózinde olargha eng tómengi jalaqy: redaktorlargha 25 myng tengege deyin, basqa qyzmetkerlerge búdan da tómen 10 -15 myng tenge kóleminde ailyq tólenetin boldy. Materialdyq jaghdaylary kýrt nasharlap, «shómishten qysylghan»  olar telearnadan taghy da «óz erkimen» ketuge mәjbýr boldy. Olardyng ornyndaryn jurnalistik bilimi joq, eshqanday jurnalistik dayarlyqtan ótpegen, televiziya salasynda qyzmet istemek týgili, ghúmyrynda jarty bet maqala jazyp kórmegen diyrektordyng tamyr tanystary basuda. Bir súmdyghy B Dýisetaevtyng tamyr-tanystyq arqyly jinaghan «jurnalisteri»  eshqanday enbek tәjiribiyeleri joq bola túra, mәn-maghynasy joq «baghdarlamalar» jýrgizip, basshylyq qyzmetterge jayghasuda.

Býgingi kýnde memlekettik tapsyrystyng basym bóligin telearnanyng «Janalyqtar» - «Novosti» baghdarlamalary iygerude. Solay bola túra, atalghan redaksiyadaghy jurnalisterding barlyghyna derligi (on eki jurnalisting toghyzy) azamattyq qúqyqtyq kelisim shartqa kóshirilgendikten, barlyq әleumettik tólemder tólenbeytin boldy. Mәselen, jurnalister auyrghan jaghdayda enbekke jaramsyzdyghy jónindegi ótemaqy almaydy; jyldyq enbek demalysy degen atymen joq; enbek ótili jýrmeydi; 150 - 700 shaqyrymgha deyin issapargha shyghatyn jurnalisterge issapar aqysy berilmeydi. Tipti, keyingi  uaqytta alys auyldardaghy eldi mekenderge issapargha shyghu mýlde dogharyldy dese de bolady. Búl degeniniz - memlekettik tapsyrystyng maqsatty týrde iygerilmeuine baylanysty oblystyq telearna óz formatyna say júmys jasay almauda degen sóz.

Shynynda da «azamattyq-qúqyqtyq kelisim shart» degen ne ózi? Álemdik tele-shou-industriyasynyng tәjiriybesine sýiensek, ol degen - derekti jәne kórkem filim nemese kópshilikke arnalghan shou baghdarlama jasaytyn avtorlarmen telearna basshysynyng arasynda jasalatyn bir jolghy jeke kelisim-shart ekendigi belgili. Al kýn sayyn erteden qara keshke deyin janalyqtar dayarlaumen ainalysatyn, jurnalistik kәsipting eng auyr qamytyn moynyna ilgen aqparattar qyzmetining tilshilerine әlgindey «tәsildi» qoldanu - aqylgha syiymsyz. Búl tәjiriybe - ekspriymentting zardabyn búghan deyin sýttey úiyp otyrghan telearna újymy ghana emes, oblys kórermenderi de tartuda.

Telearnadaghy taghy bir ýlken problema kәsiby kadrlardyng túraqtamauy. Songhy ýsh jylday uaqyt ishinde «Qazaqstan-Qaraghandy» telearnasynan 70-ke juyq qyzmetker telearna basshylyghynyng kórsetken qysymyna shyday almaghandyqtan júmystan ketip tyndy. Qazir búl mamandar respublikalyq, basqa da BAQ-da jemisti enbek etude.

Kadr sayasatynyng dúrys jýrgizilmeuining saldarynan Dýisetaevpen ymyralasa otyryp, oghan mýddeles bolyp alghan memlekettik tildi mýlde bilmeytin, últtyq ruhtyng janghyruyna qúlyqsyz bastyqsymaq mamandar ózderining jymysqy oiyn jýzege asyryp, memlekettik tildegi habarlardyng ýlesin azaytugha, olardyng sapasyz boluyna mýddelik tanytuda. Qazirgi kezde «Qazaqstan-Qaraghandy» telearnasy oblys kóleminde habar taratyn arnalardyng ishinde eng sapasyz kórsetiletin efirge ie bolyp otyr. Atalmysh arnanyng teleónimderin Qaraghandy qalasynyng manayyndaghy eldi mekender týgili, qala kórermenderining ózi әzer kórude. Kezinde asa qymbat baghagha satyp alynghan habar taratqysh qúrylghylar qoldarynyng jymysqysy bar tehmamandardyng aralasuymen talan-tarajgha úshyraghan tәrizdi. Mәsele aqparatyq qauipsizdikke tirelgendikten búl ispen ÚQK ainalysqany dúrys bolar edi.

Qadirmendi Janay Seyitjanúly!

Qúrmetti Serik Nyghmetúly!

Telearnagha tez arada bilikti, eshqanday arandatulargha kónbeytin komissiya jiberip, oryn alghan kelensizdikterdi anyqtauynyzdy jәne shara qoldanuynyzdy ótinemiz. Qazirgi diyrektor Berik Dýisetaevty ornynan alastatyp, ol manayyna jinaghan kadrlardan telearnany tegis tazartuynyzdy  súraymyz.

Qaraghandy oblysy elimizding sayasi-ekonomikalyq, mәdeniy-әleumettik әleueti mol shoghyrlanghan aimaq. Osynday ýlken ónirdi der kezinde aqparatpen qamtamasyz etu men iydeologiyalyq maqsatty is-sharalardy atqaruda «Qazaqstan - Qaraghandy» telearnasynyn  manyzy zor. Sondyqtan memleket mýddesine qyzmet etuge múndaghy jurnalister qauymy әrdayym dayarmyz jәne mýddelimiz. Biz tómendegi qol qoyshylar, «Qazaqstan - Qaraghandy» telearnasyna memleketshil, keng auqymda oilaytyn, jergilikti yqpaldy toptargha tәueldi emes, eng bastysy jurnalistik enbek jolynan ótken, mәdeniy-ruhany qúndylyqtardan mol habardar azamat hәm isker basshy taghayyndaularynyzdy talap etemiz.

«Qazaqstan - Qaraghandy» telearnasynyn  bir top jurnalisteri:

Tóleutay E.

Mýbәrak B.

Jәmpeysov Á.

Ahmetova S.

Marchenko O.

Dusekina M.

Musinova B.

Karim N.

Ibraev A.