Memleket, onyng týrleri men basqaru nysandary, sayasat jәne biyleushiler turaly oilar ejelgi zamannan bastap-aq aityla bastady. Ejelgi ýndi traktattary men Ejelgi Qytay oishyldarynyng enbekterinde de búl oilar kórinis tapty. Ejelgi grek jәne rim danyshpandary da búl jәitten tys qalmady. Sokrat, Platon, Aristoteli, Siyseronnan bastap basqa da filosoftar  memleket jәne sayasat turaly óz tolghamdaryn jetkizdi.

Sayasiy-qúqyqtyq ilim orta ghasyrlarda odan әri keninen damydy. Ásirese, batyseuropalyq sayasiy-qúqyqtyq ilimde kósh ilgerileushilik bayqaldy. Europalyq búl dәuir býkil adamzat úrpaghy maqtanysh etetin úly adamdar shoghyryn ósirip shyghardy. Petr Abeliyar, Rodjer Bekon, Nikolay Koperniyk, Djordano Bruno, Dante, Petrarka, Shekspiyr, Servantes, Rafaeli, Miykelandjelo, Leonardo de Vinchi, Rembrand jәne taghy basqa әdebiyet, óner jәne muzyka sanlaqtarymen qatar sayasiy-qúqyqtyq oidyng Foma Akvinskiy, Marsiliy Paduanskiy, Nikola Makiavelli, Tomas Mor, Tommazo Kampanella, Martin Luter, Jan Boden, Filipp  de Bomanuar siyaqty aldynghy qatarly ókilderi de osy dәuirde ómir sýrdi.

         Osy dәuirding kórnekti, ókili burjuaziyalyq  sayasy ilimning negizin qalaushy Nikola Makiavelly sayasy qayratker, diplomat jәne tarihshy retinde de keninen tanyldy. Memleket jәne qúqyq konsepsiyasy tarihyndaghy onyng sayasy iydeyalary qarama-qayshylyqtar men jana izdenisterge tolylyghymen de erekshelendi.  Onyng memleket pen qogham damuy turaly kózqarastaryn jaqtaushylar men synaushylardyng kóptigi, olardyng búl mәseledegi dauly aitystary da Makiavelly enbegining qyr-syryn odan әri anyqtay alady.

1469 jyly Italiyanyng Florensiya qalasynda zanger otbasynda dýniyege kelgen Nikola jas kezinen bastap-aq qúqyqtanu negizderimen erkin tanysa aldy. Qarjy qiyndyghynan uniyversiytettegi oquyn tolyq ayaqtay almaghan ol oqugha degen qúshtarlyghy men izdenisining nәtiyjesinde ózdiginshe oqyp ghylymnyng әrtýrli salasy boyynsha tereng bilim aldy. 1498 jyly Florensiya respublikasy ekinshi kanselyariyasynyng hatshysy bolyp taghayyndalady. Búl qyzmette 14 jyl boyy júmys istegen ol Florensiya respublikasynda әrtýrli memlekettik istermen shúghyldanady, osy dәuirdegi kórnekti sayasy qayratkerlermen jýzdesedi. Sayasy is-sharalardy úiymdastyrugha jәne ótkizuge qatysady.

Basqa elder men Italiyanyng әrtýrli qala-memleketterinde diplomatiyalyq saparmen bolghan Makiavelly búl elderding memlekettik basqaru isterimen terenirek tanysady. Osy jyldar aralyghynda N.Makiavelly ýkimettik jarlyqtar men zandardy dayyndaugha qatysumen birge myndaghan әrtýrli dengeydegi hattar men úsynystar jazady. Qyzmet babynda ýlken tәjiriybe jinaqtaghan ol memleket jәne sayasat mәseleleri jóninde memleket basshysynyng senimdi kómekshisi jәne kenesshisine ainalady.

1512 jyly Florensiya respublikasynyng qúlauyna baylanysty  býkil ýkimet qúramymen birge ol da qyzmetsiz qalady jәne oghan qanday da bir memlekettik ispen ainalysuyna tiym salynady. Sayasy jәne memlekettik qyzmetten shettetilgen ol búdan keyingi ómirin әdeby shygharmashylyqqa arnaydy. 1513 jyly «Patsha», «Tit Liviyding alghashqy onkýndigi», 1519 jyly «Áskery óner turaly», 1520 jyly «Florensiya tarihy» jәne taghy basqa enbekterin jazady.

Makiavelliyding memleket jәne sayasat turaly ilimindegi manyzdy janalyghy sayasat salasyn jeke ghylym retinde kórsetuge tyrysu iydeyasy bolyp tabylady. Búl salada orasan zor tәjiriybe jinaqtaghan ol sayasat qoghamdyq ómirding bólek salasy bolyp tabylady degen qorytyndy jasaydy. Ol qoghamdyq ómirdi týrli maqsattary jәne olardy iske asyrudaghy mýmkindikteri bir-birine úqsamaytyn kóptegen әleumettik kýshter men әrqily mýddelerding qaqtyghysy retinde qarastyrady. Onyng aituynsha sayasat - adam erkine baghynyshty jandy qozghalys, dauyldy stihiya, kýshter arasyndaghy kýres, olardyng ýzdiksiz qaqtyghysy, qayshylyqtardyng sheshimi, ózgerister men qayta qúrular.

Makiavelly sayasy oqighalargha bagha beru men sayasattyng ayasy turaly iydeyalarynda is jýzindegi sayasat pen sayasat teoriyasyn qosugha úmtyldy. Onyng pikiri boyynsha, sayasat týrli әleumettik kýshterding biylik ýshin, ony ústap túru jәne paydalanu jónindegi kýres aimaghy. Múnda týrli kýshterding eng ailalysy jәne eng útqyry ghana jeniske jetedi, adamgershilik sayasy maqsatqa baghyndyrylady. Sayasat pen biylik aimaghy – kýresting erekshe zandary bar ortasy. Biylik ýshin kýreste barlyq qúraldy paydalanu zany qarsylasty jenu maqsatynda qoldanylady. Makiavelliyding búl iydeyasy biylik tarihyn zertteu tәjiriybesinen alynghan.

Sayasattyng jeke biylik ýshin kýreste әldekimderding qúityrqy әreketi bolatyndyghyn odan búrynghy oishyldar da aitqan bolatyn. Biraq ony alghash ret resmy týrde qyr-syryn ýnile zerttegen Makiavelly edi. Onyng ómir sýrgen dәuiri Italiyanyng sayasy bytyranqylyghy, ózara tartys-talastar, jat eldik basqynshylarmen kýres, shirkeuding memleket isine aralasuy da onyng memlekettegi biylik jýrgizushi men onyng qol astyndaghylardyng qarym-qatynastaryn zertteuge iytermeledi. Onyng memlekettik qyzmettegi tәjiriybesi de sol zamandaghy tarihy oqighalardyng shymyldyq artyndaghy «ssenariylerin», ony jasaushylar men rejisserlaryn, birinshi róldi oryndaushylaryn, negizgi kýshterding mehanizmderi men tetikterin zertteuge, әrqily qúbylystar men prosesterdi jaqsy bilui de sayasiy-qúqyqtyq oidyng asyl qazynasyn jasauyna kómektesti.

Makiavelliyding aituynsha, әlemde tendey dәreje  shamasynda  qayyrymdylyq pen jauyzdyq, әdildik pen zúlymdyq bar, biraq olar bir elden ekinshi elge jyljy otyryp, ózderining geografiyalyq baghytyn ózgertui mýmkin. Yaghni, bir elde qayyrymdylyq pen әdildik ýstem bolsa, ekinshi elde jauyzdyq pen zúlymdyq basym bolady. Memleket tarihynda búl prosess әdet-ghúryp pen minezding jәne basqa da faktorlardyng yqpalymen ýnemi ózgerip otyrady. Biraq әlemdegi jaqsylyq pen jamandyqtyng jalpy jiyntyghy ózgerissiz qalady.

Makiavelliyding sayasat salasyndaghy eng basty enbegi – «Patsha» shygharmasy memleket basyndaghy adamdardyng el biyleude basshylyqqa aluyna arnalghan әrtýrli kenester men úsynystar jәne qaghidalar berilgen tuyndy bolyp tabylady. Ol búl shygharmasynda Italiyany biriktiretin diktatorgha qajet qasiyetterdi ejiktep kórsetedi. Makiavelly eldi biriktiru men biylik maqsatyna jetu ýshin barlyq amal-aylany qoldanugha, yaghni, qol astyndaghylardy aldaugha, ótirik aitugha, uәdeni ayaqqa basugha, zúlymdyqqa barugha, adamdardy qyryp-joigha, qatal tәrtip pen kýsh qoldanugha jәne opasyzdyq jasaugha da bolady dep ýiretti. Búl ýshin, ol biyleushining boyynda arystan men týlkining qasiyetteri qatar boluy jәne ótirik pen ekijýzdilikting úly ónerin tereng mengerui kerek dep tapty.

Onyng aituynsha, biyleushide tabighat pen adamnyng qasiyetteri qatar jinaqtaluy qajet. Andardyng qasiyetterin aitqanda ol arystan men týlkining qylyqtaryn ýirenuge jón siltedi. «Eger knyazi andardyng әdis-tәsilderin ýirenuge mәjbýr bolsa, onda olardyng arasynan týlki men arystandy tandauy kerek, óitkeni, arystan jylannan, al týlki qasqyrdan qorghana almaydy. Sondyqtan da jylanmen kýresu ýshin týlki, al qasqyrdy jenu ýshin arystan bolu kerek, tek arystan bolghandar isting mәnin týsine almaydy» dep jazdy Makiavelliy.

           N.Makiavelly ózining «Tit Liviyding alghashqy on kýndigi» degen enbeginde jazghanday: «...Qarapayym azamattyng knyazi boluyna kómegi tie alatyn eki týrli әdis taghy bar. Olardy basqa kezdeysoq qona salghan baqqa da, azamattyng jeke ózining júmsaghan kýsh-jigerine de týgeldey jatqyza salugha bolmaydy. Ol eki әdisting bireui qarapayym azamattyng knyazidikti qylmystyq jolmen әri zansyz tartyp aluy bolsa, ekinshisi onyng ózine ózge azamattardyng ong qabaq tanytyp, koldau kórsetui arqyly óz memleketining knyazi boluynda jatyr.

...Memleket biyligin tartyp alghan adam qatal-qatygezdikting bolmay qoymaytyn barlyq týrlerin tereng oilastyryp, olardy neghúrlym tez birden jasauy tiyis. Óitkeni, onday qataldyqty kýn sayyn qaytalap otyrugha barmauy kerek, sonyng arqasynda qatygez kataldyqqa barmay-aq adamdardy tynyshtandyryp, olardyng ong niyetin ózine audarugha jaghday jasaghany dúrys. Al kimde-kim el basqarghysy kelse, ózining qorqaqtyghynan nemese ózge bireulerding bergen esuastyq kenesimen óz qolynan qandy qanjaryn týsirmeuge údayy mәjbýr bolady. Óitkeni, onday adam óz qol astyndaghylargha eshqashan sene almaydy, al olar ózderine údayy jәne barghan sayyn kýshtirek jasalatyn qysymnan qauipsizbiz dep sezine almaydy.

Búl jerde mәsele mynada: adamdargha әbden zәbir kórsetu birden әri jappay jasaluy kerek, sonda olar onday zәbirdi jeke-jeke esterine alyp, jiyi-jii sezine bermeydi, ashu-yzagha da kemirek boy aldyrady, búghan kerisinshe, adamdargha jaqsylyqty az-azdap әri anda-sanda jasau qajet, sonda ol jaqsylyq úmytylmay, kópke deyin este qalady. Alayda biylep-tósteushi ýshin eng manyzdy bir mәsele bar - ol óz qol astyndaghy adamdarmen dúrys týsinistikpen ómir sýre biluge úmtyluy kerek, sonda ony kez-kelgen sәtsizdik neme­se sәttilik jaghdaydyng qay-qaysysy da ayaq-asty ózgerip shygha keluge mәjbýr ete almaydy. Eger onday qajettilik tua qalsa, adamdargha zәbir kórsetu kerek bolmay qalady, al jaqsylyq jasaudan týser payda da joq. Óitkeni, onday jaqsylyqty amalynyng joqtyghynan jasalyp otyr dep týsinip, saghan eshqanday alghys sezimin tudyrmaydy».

Italiyan oishylynyng pikirinshe, biyleushi óz is-әreketterinde dúrys dep tapqan әdister men sharalardy qoldana alady. Al, búl maqsatta búrynghy aitylghan uәdeler men anttar búzylsa, әdeptilik qaghidalary men adamgershilik prinsipteri ayaqqa taptalsa, azamattyq bostandyq shettetilip eskerilmey qalsa, onda túrghan eshtene de joq. Biyleushi oghan bas auyrtyp kónil bólmeui kerek. Óitpegen jaghdayda sayasatta maqsatqa jetu qiynyraqqa soghady. «Makiavellizm» degen atqa ie bolghan onyng búl ilimi sayasat pen biylikte óz maqsatyna qalay jetseng de dúrys degen qaghidanyng payda boluyna әkeldi. Onyng búl kózqarastary feodaldyq jәne burjuaziyalyq biyleushilerding arasynda keninen taraldy. Makiavelliyding búl ilimin qazirgi kezde de qoldanatyndar bar.

Degenmen Makiavelliydi zúlymdyq pen qúityrqy sayasatty ghana  uaghyzdaushy dep týsinu qatelik bolar edi. Ol el biyleu men sayasy maqsatqa jetuding búl әdis-amaldaryn jeke bastyng mýddesi ýshin emes, memleket, qogham iygiligi ýshin, elding tútastyghy men birligi, quattylyghy jәne tynyshtyghy ýshin qoldanugha kenes beredi. Ol eng aldymen óz zamanynyng patrioty, gumaniysi, adal úly boldy. Onyng teoriyasy, konsepsiyasy, kózqarastary – sol dәuirding sayasy jaghdayyn beyneleytin edi. Sayasat salasynda ol eshqashan da zorlyqty, azghyndyqty, jaqtaghan joq. Kerisinshe, ol biyleushi, sayasatker halyqtyng pikirimen sanasuy kerek dep eseptedi. Eger sayasatker zorlyqqa sýiense, ol onyng jeke maqsaty bolmauy kerek. Onyng aituynsha, zorlyqtyng maqsaty qiratu emes, býlinshilikti qalpyna keltiru. Kez-kelgen zorlyq әreketti memleket mýddesi ýshin jasalghanda ghana aqtaugha bolady.

Makiavelly biyleushi ózin halyq aldynda qalay kórsetui kerek, biyleushining qatal nemese meyirimdi boluy memleketting jaghdayyna qanday zardaby nemese paydasy bolatyndyghy turaly mәselede bylay dep jazady: «...Árbir biylep-tósteushi ózin ózge júrttyng qatal emes, qayyrymdy dep sanauyn qalaydy... Knyazi ózining qol astyndaghy halyqty tútas birlikte jәne ózine shyn berilgen adal etip ústaghysy kelse, onda ol ayaushylyqty bilmeytin qatal adam degen ataqtan qoryqpauy kerek... Barlyq biylep-tósteushiler arasynda jana knyaziding qatal degen ataqtan ózgelerge qaraghanda barynsha az qashqaqtauy qajet. Óitkeni, kez-kelgen jana memleketti jan-jaghynan birdey qauip-qater qorshap túrady.

...Knyazi bireulerge senude jәne is-әreketter jasauda barynsha saq boluy tiyis, ózinen ózi qoryqpay, asyghyp-ýsikpey, baysaldy әreket etui, bireulerge shekten tys senim bildirui, abaysyz anghaldyqqa, óte qatty kýmәndanuy tózuge bolmaytyn sharasyzdyqqa úryndyrmauy ýshin airyqsha danyshpan aqyldylyqpen jәne adamgershilik meyirimmen aldyn ala tereng oilanyp-tolghanuy qajet... Ózge eshqanday da amal-ayla qalmaghan jaghdayda sýiikti boludan góri qorqynysh, ýrey tughyzu әldeqayda paydaly...

Alayda knyazi dúshpangha ýrey tughyzghanda, olardyng sýiispenshiligine bólenude qorqynysh-ýrey tughyzghanmen, jaudyng jekkórinishti óshpendiligine úshyramaugha bolady. Ol múnday maqsatqa, eger azamattar men qol astyndaghylardyng dýniye-mýlkin tonaugha salmasa, olardyng әielderin masqaralap qorlamasa, әrqashan jete alady. Al eger bireuding qanyn qaytken kýnde de tóguge tura kelse, onda búl әreketti aqtau ýshin jetkilikti mólsherde dәlel men sebep kerek bolady».

Makiavelly sayasy biylikti jýzege asyrudyng mindetti erejelerining biri qol astyndaghylardyng senimine ie bolu kerek ekendigin jaqsy týsindi. Jaqsy biyleushining basty qasiyetterining biri halyq senimine ie bola bilui dep eseptedi. Halyq biyleushining biylik qyzmetin jýrgizuine kedergi jasamauy ýshin, olar biyleushige tolyq baghynyshty boluy da qajet. Makiavelliyding aituynsha, halyqty ózine tolyq baghynyshty etuding eki joly bar. Onyng birinshisi – halyqtyng biyleushige degen sýispenshiligi, ekinshisi - onyng aldynda qorqynyshta bolu. Búnyng qaysysy tiyimdi jәne qolayly degen mәselede Makiavelly «sýiispenshilik pen qorqynysh bir mezgilde bolghanda tiyimdi nәtiyje berer edi, biraq sýiispenshilik qorqynyshpen sinise almaydy, al osylardyng bireuin tandau qajet bolghanda, qorqynyshty tandau tiyimdirek bolady» degen qorytyndygha keledi.

Qol astyndaghylardy ózine mýltiksiz baghynyshty etu ýshin biyleushi eng qatal jәne auyr sharalardy ghana paydalanyp qoymay, eng bastysy ailamen biyley bilui kerek. Makiavelly qataldyq soghys jәne tótenshe jaghdaylarda ghana emes, beybit uaqytta da qajet dep esepteydi. Mysaly, memlekettik biylik jaulary men satqyndardyng kózin joyyp otyru biyleushining mindeti bolyp sanalady. Olardyng aldynda biyleushining jauapkershilik mindeti boluynyng qajeti joq. «Biyleushi sotqa baghynyshty emes».

«Patsha» shygharmasynda Makiavelly «biyleushi qanday әdistermen memleketti basqara alady jәne biylikti ústap túrady» degen súraqqa «biylikting myqty negizin qalau» arqyly qol jetkizuge bolady dep jauap beredi. Onyng aituynsha, qanday da bir memleket bolsyn, biylikting negizi jaqsy zandar bola almaydy, myqty әsker bar jerde ghana jaqsy zandar ómir sýre alady. Kýshti memleket pen myqty biylikting ómir sýrui memlekettik basqaru apparatyna da tikeley baylanysty bolmaq. Biyleushi ózi qúrghan memlekettik apparat arqyly ghana býkil elge biyligin jýrgize alady. Biyleushi eldegi sayasy biylikting әldebireulerding de qolynda boluyna eshqashanda jol bermeui tiyis.

Yaghni, Makiavelliyding sózimen aitsaq: «Barlyq memleketterding eng basty negizderi - meyli olar jana bolsyn, eski bolsyn nemese aralas bolsyn bәribir - jaqsy zandar men kýshti әsker. Kýshti әsker joq jerde jaqsy zang bola almaydy, al kýshti әsker bar jerde, әriyne, jaqsy zandar bolady.

Adamdargha, sonyng ishinde әsirese knyazidargha, ...olardy maqtaytyn ne dattaytyn әiteuir bir sapalyq kórsetkish ataqtar tanylatyny - ýirenshikti nәrse. Mysaly, bireu - jomart, bireu - saran; ... bireu - qayyrymdy, bireu - qanqúmar jauyz; bireu - qatal, bireu - rahymdy; bireu - satqyn, bireu - shyn berilgen adal; bireu - nәuetek nәzik te iymenshek, bireu - qaharly da batyl; bireu - jaydary, bireu - takappar; bireu - búzylghan azghyn, bireu - minez-qúlqy taza; bireu - shynshyl da momyn, bireu - qulyq-súmdyghy mol meker; bireu - qasarysqan qyrsyq, bireu - keshirimpaz; bireu - baysaldy, bireu - úshqalaq, bireu - dinge berilgen taqua, bireu - Qúdaygha senbeytin dinsiz degen siyaqty taghy basqalary.

...Osy qasiyetterding tek jaqsylaryn, jaqsy dep sanalatyndaryn boyyna sinirgen knyazi tabyla qalsa, onyng asa zor úly maqtanyshqa ainalatynyna әrkim-aq sener edi.

Alayda osy qasiyetterding bәrin birdey boygha siniru, әsirese jýzege asyru mýmkin emes. Óitkeni, adam ómirining san qily jaghdaylary olay etuge múrsha bermeydi. Sondyqtan da knyazi aqaulardyng ózin masqara etetin, memleket biyliginen taydyratyn kelensiz saldarlargha úryndyruyna eshqanday jol bermeytin, al biyligine qauip-qater tóndire qoymaytyn ózge aqaulardan mýmkindigine qaray barynsha saqtana biletin danyshpan adam boluy kerek. Al eger olay etu qolynan kelmeytin bolsa, onda ol eshqanday jaltaqtamay, óz erkine say әreket etuge kirisui tiyis.

Aqyrynda knyazi memleketti saqtap qalugha septigi tiyetin, onsyz memleketti qorghau qiyn bolatyn aqaulardyng kelensiz saldarlargha úryndyruynan tipti de qoryqpauy kerek. Óitkeni, barlyq mәselege tereng boylap qarar bolsa, osynyng ózinen de әldebir adamgershilik izgi әreketti tabugha bolady. Al búghan barmau knyaziding óz basyna qater tóndirer edi. Bylaysha qaraghanda aqau siyaqty kórinetin, biraq olardy ústana bilse, knyaziding óz qauipsizdigi men bas amandyghyn qamtamasyz ete alatyn basqa da jaghdaylardy tabugha bolady».

Memleketting basqaru formalary turaly oilarynda Makiavelly antikalyq zamannan saqtalyp kele jatqan Platonnyn, Aristoteliding jәne Polibiyding enbekterinde kórinis tapqan klassifikasiyalardy dúrys kóredi. Ol Polibiyding basqarudyng ýsh dúrys formasy - monarhiya, aristokratiya, demokratiyasyn jәne ýsh dúrys emes formasy - tiraniya, oligarhiya jәne ohlokratiyany bólip qaraydy. Onyng alghashqy ýsheui basqarudyng jetilgen, songhy ýsheui jetilmegen formasy bolyp eseptelinedi.

Makiavelliyding kózqarasy boyynsha, memleketting shyn mәninde taza kýiindegi jaqsy nemese jaman formalary bolmaydy. Dúrys formalar tarihy jaghdaylar men mindetterge, oqighalargha qatystylyghymen ghana dúrys forma boluy mýmkin. Ol memlekettik basqaru formasynyng bir týrden ekinshi týrge auysu zandylyghy turaly antikalyq oishyldardyng pikirimen kelisedi. Onyng úghymynsha, formalardyng almasu zandylyghy tómendegidey rettilikpen ótedi.

Monarhiya tiraniyagha ainalady, tiraniyagha qarsy qastandyq aristokratiyanyng jenisine әkeledi, aristokratiyanyng evolusiyalyq damuy biylik basyndaghy bay adamdardyng oligarhiyasyna jetkizedi. Bay biyleushilerding jýgensiz әreketteri halyq narazylyghyn tughyzyp, ol oligarhiyany qúlatumen jәne demokratiyany ornatumen ayaqtalady. Demokratiya óz kezeginde tobyr biyligi - ohlokratiyagha úlasady. Ohlokratiyalyq biylikten jәbir kórgen halyq monarhiyadan әdildik kýtedi jәne osylay jalghasa beredi.

Memleket formalarynyng búlaysha almasuyn Makiavelly kýshter araqatynasynyng nәtiyjesi dep esepteydi. Ol memlekettik formalardyng eng túraqtysy jәne syrtqy qauip tóngen shaqta diktatorlyq biylikting engiziluin jaqtaghan ejelgi Rim tarihynan mysaldar keltiredi jәne beyimdep qoldanudy úsynady.

Makiavelly tariyhqa orta ghasyrlyq sayasiy-qúqyqtyq týsinikti ózgertushi, Qayta órleuding sayasy doktrinasyn jasaushy retinde endi. Onyng ilimi sayasy ghylymnyng odan keyingi damuyna orasan zor yqpal etti. Italiya oishylynyng enbekteri sayasy danalyq pen sayasy tәjiriybening ózinen keyingi dәuirge jinaqtaghan ensiklopediyasy bolyp ta tanyldy. 

Makiavelliyding sayasat jәne biylik turaly ilimi qazirgi memleket sayasaty men basqaruda da keninen qoldanylady. Ony kez-kelgen memlekettik basqarudan jәne elden de kóruge bolady. Ózimiz kórip, estip jýrgen ótirik aitu men basqa da qiytúrqy әreketter shyn mәninde elding bolashaghy men órkendi damuy, kópshilikting amandyghy jәne últtyng qauipsizdigi ýshin aitylghan jәne jasalghan bolsa onda búl әreketterding aqtalghany. Al eger olay bolmay shyqsa, olar bolashaq aldynda jauap beretin bolady. Bizding tileytinimiz: birinshi jaghday bolyp shyqsa eken deuden basqa eshnәrse emes.

Bekmyrza SYRYMBETÚLY, Qyzylorda qalasy

Abai.kz