«Tәuelsizdik» – býginde ekining birining auzynan týspeytin sózge ainaldy. Otauymyz onashalanghaly beri әli tamsanyp tauysatyn týrimiz joq. Ne turaly sóz qozghasaq ta, «tәuelsiz jas memleketimiz»-ding «miyn ashytpay» eshtene bastamaymyz. Sol sózdi qosyp sóilemesek, taban astynda tәuelsiz bolmay qalatyn siyaqtymyz. Álde tәuelsizdigimizding nyshany kýndelikti ómirde onsha bayqala bermeytindikten, «egemen el ekenimiz esimizden shyghyp ketip jýrmesin» dep, kýn sayyn naqtylay týsemiz be?
Songhy sóilem keybireulerding qarsy pikirin tudyruy da yqtimal. Olardyng asa otanshyl da namysshyl bóligining «tapa-tal týste elimizdegi tәuelsizdik belgilerin bayqay almay jýrgen búl neghylghan beybaq?» dep maghan jandary ashuy da ghajap emes. Ras, elimiz egemendikten mýldem júrday degeli otyrghan men joq. Biraq bizde naqty tәuelsizdikten góri onyng syrtqy, dekorasiyalyq atributtary basymyraq: eltanbamyz bar, Qúdaygha shýkir, kók bayraghymyz jelbirep túr, óz әnúranymyz bar, әskerimiz de, Preziydent, parlament, ýkimet, sotymyz da bar. Eger egemendik degen tek osylardyng bar ekenine ghana baylanysty nәrse bolsa, onda esh uayym joq. 
Áriyne, qazirgi zamanda bir elding ózge elderden ekonomikalyq túrghydan tútastay tәuelsiz boluy – neghaybyl nәrse. Al últtyng ruhaniy-mәdeny tәuelsizdigi she? Eng bolmasa osy jaghyn retteuge bolar edi ghoy! Joq, býkil aqparattyq kenistikti biylikting ózine auaday qajet tildegi BAQ-tyng jaulap aluyna sanaly týrde jol berildi. Orys tilin sol 90-jyldardyng ortasynda-aq oiqastatpay, óz ornyna qoygha bolar edi, biraq biylikting oghan ne batyly jetpedi, ne Qazaqstanda sol tilding ýstemdik qúruyna ózi mýddeli boldy. Osynday «kenpeyildiliktin» saldarynan qazaq tili kenestik kezendegi kýnin "tәuelsizdik dәuirinde" de keship keledi.
Búl az deseniz, últtyq iydeologiyasynyng úshqyny da joq elding erkin shekarasy jatjúrttyq mәdeny basqynshylyqqa dalighan danghyl jol ashyp qoyyp otyr. Kýndiz-týni estiytininiz – reseylik radiostansalar, kóretininiz – reseylik telearnalar nemese solardy retranslyasiya jasaytyn ózimizding kommersiyalyq kanaldar, kóshe-kóshede iyin tiresip túrghan – reseylik gazet-jurnaldar. Apta qúrghatpay gastrolidik saparlarmen kelip jatqan mәskeulik әrtister, Qúdaydyng qútty kýni solardyng әnderin berip, әngimelerin jetkizip jatqan ózimizding orystildi BAQ. Ýlkendi-kishili jiyn-toydyng ózine әnshi men asabany sol elden aldyramyz.
Osynyng bәrin kóre-bile túra, biylik basyndaghylar bizding «egemen elde ómir sýrip jatqanymyzdy maqtan tútyp, tәuelsizdikti qasterley biluimiz kerek» ekenin tәptishtep aita beredi. Qyzyq, halyqtyng qarjysyn ayamay qarpysa da, abaqtygha bir kýn týnemey qútylyp ketip jatqan nebir jebir sheneunik; Elbasy rokirovka jasaghangha deyin óz qúlqynyn tyghyndap aludy ghana oilaytyn aluan әkim; aqsha berse boldy, qylmyskerdi de zansyz tauarmen shekaradan ótkize salatyn kedenshi; tauyq úrlaghan sorlyny qamap, kisi óltirgendi esebin tauyp, arashalap ala salatyn sot qadirlemeytin tәuelsizdikti nege qarapayym halyq qana qasterleui kerek?
Tәuelsizdik bәrimizge ortaq pa – demek, ony bayandy etuge baryn salu ókimettegilerding ózderinen bastalsyn. Biylik basyndaghylar kim kóringenge ýlestire bermey, qazaqtyng synyq sýiem jerin bolsa da jat qolynda qaldyrmas ýshin bәrine dayyn ekenin, óz halqynyng әl-auqatyn jaqsartudy oilap, jarghaq qúlaghy jastyqqa tiymeytinin naqty ispen dәleldesin. Bayshykeshterimiz «halyqtyng jartysy kedeyshilikte otyrghanda, bir basyma myndaghan-milliondaghan dollardyng (onyng qanshasynyng memleketten qarpyp alghan qarjy ekenin bir Qúdaydyng ózi bilsin) qajeti ne, odan da el iygiligine jarap, tәuelsizdik jolynda pida bolsyn» dep, qayyrymdylyq sharalaryna atsalysyp, ýlkendi-kishili kәsiporyndar qúryp, jana júmys oryndarynyng ashyluyna múryndyq bolyp, ózining naghyz patriot ekenin is jýzinde bayqatsyn. Sonda, elde de es bar ghoy, biyliktegilerding ózderimen «bir kemede» ekenin sezinip, olargha degen senimi beky týser edi. Al biylik pen ziyaly qauym óite almaydy eken, óz qoldarynan kelmeytin sharuany qarapayym búqaradan talap etuge úyalsyn!
Eldegi býgingi ahualgha sәl narazylyghyndy bildirseng boldy, biylik «esesine, biz tәuelsizbiz!» «bizde – tynyshtyq, ana sheshen men tәjikti kórding be, solarday janjaldasyp jatsan, qayter en?!» dep dereu auzyndy jauyp, tәubene keltire qoyady. Sóitip, jaghdaydyng ayaq alysyna alandaghanyng ýshin jazyqty bop, ol az bolsa, «tәuelsizdikti baghalay almaytyn, tipti oghan qarsy kózqarastaghy» adamdardyng qataryna qosylyp kete baruyng da ghajap emes.
Týptep kelgende, bostandyqty mansúqtaghaly otyrghan eshkim joq. Mәsele – onyng syldyr sóz týrinde emes, naqty is jýzinde kórinis tabuynda bolyp túr. Al bizdegi biylikting qazirgi keybir әreketi (dúrysyn aitqanda, әreketsizdigi) halyqty tәuelsizdikti qasterleuge emes, kerisinshe, odan jerindiruge jetelep barady...»
 

(2001 jyl, «Jas Alash»)

Abai.kz