Nege ekenin qaydam, bizding elimizding lauazymdy memlekettik qyzmetindegi keybir «auyr salmaqtaghy» túlghalardy kórgende, әsirese premierlik qyzmetining úzaqtyghy jaghynan alghanda «Ginnesting rekordtar» kitabyna kiruge birden-bir «layyqty túlgha» Kәrim MÁSIMOVti kórgende mening esime ABAY danyshpannyng «jyluy joq boyynyn, jylmighany ne etkeni» degen óleng joldary týse beredi.

Ras, men onyng «jyp-jyly» jymiysyn jylmighandyqqa tenep otyrgham joq, biraq osy kisining jymiysynyng arghy jaghynda әlbette bir ÝLKEN-ÝLKEN janalyqtardyng jasyrynyp jatatyny da... «janalyq» emes. Ony qazaqstandyqtar, onyng ishinde qazaqtar jaqsy bilip qaldy. Mәselen, byltyrghy jeltoqsanda Shanhay Yntymaqtastyq Úiymyna mýshe elder premierlerining Astanadaghy mәjilisinde Kәrim QAJYMÚQANúly әdettegidey jyly jymiyp túryp... Qytay Halyq Respublikasy tarapynan jasalghan «óte-móte tiyimdi» úsynysty qabyl alghanyn mәlimdegen edi. Ol qanday úsynys edi – biz ony әl-әzir úmyta qoyghan joqpyz. Ol – milliardtaghan somalardy qúraytyn «keremettey kelisim-sharttar!» Úsynysta negizinen Qytay elining onshaqty zauyt-fabrika syqyldy kәsiporyndaryn qazaq jerine kóshiru turaly aitylghan bolatyn. Ashyghyn aitu kerek, kýnshyghys kórshimizdi әdette bir de bir elmen soghyspaytyn, tipti bir de bir elmen soghysqysy da kelmeytin, alayda ainalasyndaghylardy soghyspay-aq jaulap alugha tyrysatyn el retinde sipattaydy, auzy dualy keybir sayasattanushylar. Kelisuge bolatyn-aq minezdeme, aityp-aytpay ne kerek – «qara qytay qaptasa, sary orys әkendey kóriner» dep bayaghy babalarymyz bekerge aitpaghan ghoy! Kýlip jýrip-aq qos ayaghyndy kókten keltiruge tyrysatyn qytekenderding syrtqy sayasaty shynymen de oilandyrady. Onyng ýstine Ýkimetimiz basshysynyng «sýiinshilegendey» sóilep otyrghany da oilandyrmay qoymaydy eken. Jalpy, kezinde Qytay elinde kóbirek jýrip-túrghan, sol eldegi elshiligimizdi basqarghan Kәrim Mәsimov búl elding ishki-syrtqy sayasatyn bes sausaqtay jaqsy biledi, búghan kýmәn keltiruge әste bolmaydy. Sonda bú kisining múnysy nesi? Mәselege osy túrghydan kelgende bilgishterding keybireuleri «oy-bay, qytekender kelemin dese, kele bersin, jýzdegen-myndaghan júmys oryndary ashylsa boldy emes pe?» deydi. «Keregi ne qytaylardyn, olar óz kәsiporyndarymen birge qúmyrsqaday qaptaghan óz júmysshylaryn da ala keledi» deydi taghy bireuler. Ángime kóp búl jóninde, qysqasyn aitqanda. Hosh deyik, al bizde mynanday taghy bir ÁLQISSA boldy jaqynda: «Megapoliys» degen basylym elimizdegi «auzymen qús tistegen» keybir túlghalargha «Qazaqstangha Qytay kәsiporyndarynyng kóshiriluin qalaysyz ba?» degen maghynada súraq qoyypty. Qyzyq súraq, biraq kerek súraq. Mәselen, búl súraqqa mәjilismen Zaghipa BALIYEVA bylay depti: «...búl turaly eshqashanda oilanyp kórmeppin, biraq men otandyq ónerkәsibimizge barlyq jaghdaylar jasalyp, ózimizding tauar óndirushilerimiz bәsekege qabiletti bolsa... bizding tauarlarymyz importqa kóptep shygharylsa dúrys bolar edi dep esepteymin».

Myna pikirler she?

Konstantin SYROEJKIYN, qytaytanushy, sayasy ghylymdar doktory, professor:

«Múnday mәseleni biz qalaymyz ba, joq pa – múny bizden eshkim súramaydy. Búl – sayasat. Álbette, bizding elimizge onsyz da qaptap kelip jatqan qytay sýlgileri, qytay termosy siyaqty dýniyeler bizge taghy kóshiriledi dep eseptemeuimiz kerek, búl joly qytaylar óz ekonomikalaryna asa qajetti, biraq ekologiyalyq túrghydan óte ziyandy kәsiporyndaryn kóshiruge tyrysady. Al endi búl mәselege ónerkәsip óndirisi túrghysynan qaraytyn bolsaq, sóz joq, kәsiporyndardy kóshiru ýshin әlbette bilikti kadrlar qajet. Al bizde onday kadrlar bar ma? Bar bolghan kýnning ózinde de biz olardy qúrtyp bitirdik qoy, sondyqtan búl mәsele – óte kýrdeli mәsele».

Ghany QASYMOV, Qazaqstan Patriottary partiyasynyng tóraghasy: «Men búl mәselede ekijaqty pikir ústanamyn. Birinshiden, «qytaylyqtar bizding ortamyzgha tastay batyp, suday sinip ketedi-au» degen qazaqstandyqtardyng alandaushylyqtaryn bólisemin desem, ekinshiden – biz kórshilerimizding barlyghymen de, onyng ishinde Úly Qytay derjavasymen de tyghyz qarym-qatynasta bolugha tiyispiz. Eger Qytay elinen tiyimdi investisiya aghylyp kelip jatsa, olardy nege paydalanbasqa?! Óitkeni búl biz ýshin – jana tehnologiyalarmen jabdyqtalghan jana kәsiporyndardyng kóptep ashyluy degen sóz. Al bizding ózimizde, shynyn aitqanda, tehnologiya degenimiz atymen joq qoy! Qytay eli qazir ónerkәsibi óte joghary dengeyde damyghan aldynghy qatarly elderding biri, al endi osynday damyp ketken el bizge investisiyasyn berip jatsa, bizge investisiyalyq jәne nesiyelik sayasat jaghynan kómek qolyn sozyp jatsa – Euroodaqtaghy ózge elderdi qoldaghanym siyaqty men Qytay elimen aradaghy múnday qarym-qatynasty da qyzu qoldaymyn».

Arman QARABAEV, rejisser-produser: «Múnday mәselemen men kelisemin, aitylyp otyrghan kәsiporyndar qytaydiki bola ma, joq әlde shvedtiki bola ma – maghan bәribir, tek múnday jaghdayda ashylyp jatqan kәsiporyndarda qazaqstandyqtar ýshin júmys oryndary kóptep ashylugha tiyis. Qazir bizding múnayymyz bar, al ol bitken song ne isteymiz?»

Mine, Qytay úsynysyn quana-quana, jymiya kýlip qabyl alghan premier-ministrimizding osynau «qútty qadamyna» qatysty osynday da osynday oi-pikirler aityldy. Aytylyp jatqan oi-pikirlerding qay-qaysysynyng bolmasyn, tiyimdi jaghy da, tiyimsiz jaghy da bar. Tiyimsiz jaghy tipti kóp deuge de bolatyn siyaqty. Al Siz qalay oilaysyz, QÚRMETTI OQYRMAN?

Marat MADALIMOV.

Abay.kz