Adam balasynyng qúndylyqtar turaly týsinigi ekige jarylghan siyaqty. Mysaly qoghamdyq kólik tabys kózi me, әlde әleumettik qyzmet, yaghny halyqqa jasalynghan qamqorlyq pa?

Álemdik tәjiriybege kóz jýgirtip kóreyik.

Luksemburgte 2020 jyldan bastap, halyq qoghamdyq kólikting barlyq týrinde tegin jýredi.

2013 jyldan beri Estoniya astanasy Tallinde de dәl solay. Keyingi kezde búl bastama elding ózge ónirlerine de taray bastady.

Nәtiyjesinde Tallinde kólik keptelisi azayyp, aua sapasy әldeqayda jaqsarypty.

Yaghny qoghamdyq kólik әleumettik tendik pen ekologiya sayasatyn jýzege asyrudyng tiyegine ainalghan.

Parij biyligi de búl sayasatty jýzege asyra bastady. 18 jasqa deyingi balalar men studentter qoghamdyq kólikte tegin jýredi. Al zeynetkerlerge ay sayynghy abonement jenildigi bar.

Nәtiyjesinde kólik qozghalysy 15% tómendep, qalanyng auasy aitarlyqtay jaqsarghan.

Soltýstik Amerikadaghy Kanzas- Sitiyde 2020 jyldan beri qala túrghyndarymen qosa qonaqtary da avtobusta jolaqysyn mýldem tólemeydi.

Al Niu-Yorkte búl mәselege baylanysty juyrda kelgen mer Zohran Mamdany men AQSh Preziydenti Donalid Tramptyng arasynda tartys jýrip jatyr.  Jana mer qoghamdyq kólikti barshagha birdey tegin etudi úsyndy. “Qala – halyqtiki, al qozghalys – әr adamnyng qúqyghy” deydi ol.

Al Tramp múny ekonomikagha soqqy, salyq tóleushilerding moynyna jýk dep baghalap, ashyq qarsylyq tanytyp otyr.

Búl mәsele Qazaqstanda qalay sheshilgen degen mәselege keleyik. Auyldyq jerlerdi aitqym da kelmeydi. Basqa ónirlerdi qaydam, Qorday audanynyng auyldary qoghamdyq kólik degendi úmytqaly qashan. Taksisteri aman bolsyn!

Almaty men Astanada zeynetkerler jarty baghamen, al  75 jastan asqandar qalalyq kólikting barlyq týrinde tegin jýredi. Studentter, mýgedekter, kópbalaly analar, jetim balalar, ata-ana qamqorlyghynsyz qalghandar, soghys jәne enbek ardagerleri siyaqty әleumettik әlsiz toptargha týrli dengeyde jenildikter qarastyrylghan.

Qalay oilaysyz, Almaty men Astanada qoghamdyq kólikti tegin etse,  kólik keptelisin azaytyp, ekologiyalyq ahualdy jaqsartugha ong yqpal etui mýmkin be?

Biraq avtobus pen metronyng jiyiligi, jaylylyghy, tazalyghy men uaqyt dәldigi artpasa, adamdar jeke kóliginen bas tarta qoyary ekitalay.

Taghy bir jayt. London men Stokgolimde qala ortalyghyna jeke kólikpen kiru ýshin tólem engizgen. Almatyda da solay etetin bolypty degen sybys bir kezde jeldey esip baryp tyndy. Túraq aqysy men janarmay salyghyn qayta qarau da qoghamdyq kólikke súranysty arttyrar ma edi.

Qazirding ózinde jeke kólik shyghyndary arta týskendikten, qala túrghyndarynyng birazy taksiymen jýrudi tiyimdi sanaydy. Esesine Reseylik Yandeks kompaniyasynyng qorjyny qampangda.

Qysqasy, tegin qoghamdyq kólik  degen jay ghana ekonomikalyq sheshim emes, qalanyng filosofiyasy. Qala biyligi azamattardyng qozghalysyn jenildetudi basty qúndylyq dep tany ma, joq pa – mәselening týiini osynda.

Siz qalay oilaysyz, qoghamdyq kólik – tabys kózi me, әlde әleumettik qyzmet pe?

Eger Almaty men Astanada kólik tegin bolsa, siz ruliden týser me ediniz?

Gýlmariya Barmanbekova

Abai.kz