Býgingi kýngi qazaq elinde kóp nәrseler... KÓP. Sonday  «kópterding biri – attap ketsen, ayaghyng shalynatyn qaptaghan «qauymdastyqtar». Assosiasiyalar, órkeniyet tilimen aitqanda. Biz nege múny ayaq astynan «arhivten» kóterip otyrmyz? Bekerge emes.  

Aghymdaghy aqparattarmen tynystap otyrmasa, alpys eki tamyryna qan jýgirmeytin qazaqstandyqtar úmytpaghan bolsa, jaqynda ghana Astanada túnghysh ret... qúrylys salasy mamandarynyng Euraziyalyq kongresi bolyp ótken bolatyn. Osy kongreste elimizdegi eng iri qúrylys kompaniyalarynyng birinen sanalatyn «BAZIYS-A» kompaniyasynyng basshysy, esimi «hannan qarashagha» deyin jaqsy bilgili biznesmen Aleksandr BELOVICh degen myrza jap-jaqsy iydeya tastady. Qongress delegasiyasynyng tura ortasyna. Onyng aituynsha, elimizdegi Qúrylysshylar qauymdastyghy, Qala qúrylysynyng qauymdastyghy, Merdigerler qauymdastyghy siyaqty kóptegen qauymdastyqtar birigip, bir ghana QAUYMDASTYQqa toptasatyn bolsa, búl qogham «bir terining púshpaghyn iylep jýrgen» qúrylysshylar ýshin óte tiyimdi bolatyn kórinedi.

Ádilin aitu kerek, Belovich úsynysy der kezinde kóterilip otyr, óitkeni osy kýni qauymdastyqtan kóp nәrse joq. Olardyng kópshiligining nemen ainalastynyn qarapayym adam týgili, sol qauymdastyqtarda «papka» arqalap jýrgen pysyqaylardyng ózderi de onsha bile bermeydi. Resmy mәlimetterge jýginetin bolsaq, dәl qazirgi kezde bizding elimizde bir ghana qúrylys salasyna qatysty baqanday 18 (?) salalyq qauymdastyq bar eken. Sonymen birge, osy salagha qatysty 38 myng subekt bar bolsa, sonyng júmyspen qamtylyp jatqanynyng sany 30 myng ghana eken. Búl az ba, kóp pe – әzirge búl súraqtyng jauaby joq. Biraq, bir qyzyghy, jogharyda atalghan on segiz salalyq qauymdastyqta 400-ge tarta qúrylys kompaniyasy men úiymy tirkeude túr eken. Búl az ba, kóp pe – әzirge búl súraqtyng da jauaby joq. Osy tústa amal joq, soltýstik kórshimizding qúrylys salasyndaghy az-maz janalyqtarynan oqyrmanymyzdy qúlaghdar ete keteyik: mәselen, jaqynda ghana Resey Federasiyasynda qúrylys salasyna qatysty barlyq liysenziyalardyng kýshi joyyldy. Endi búdan bylay qaray ol eldegi qúrylys rynogin qúrylys kompaniyalarynan belgili bir mólsherde jarna jiyp, ózin-ózi rettep otyratyn qauymdastyqtar qadaghalaytyn bolady. Búl nege qajet? Endi osy súraqqa jauap izdep kóreyik. Mysaly, qauymdastyqqa mýshe bolyp tirkelgen qúrylys kompaniyalarynyng birining júmysynan «shiykilik» shygha qalatynday bolsa, tapsyrys berushining «tartqan ziyany» osy qauymdastyq jinaghan jarna esebinen óteledi. Búdan әrmen qaray ne bolady desenizshi? Búdan әrmen qaray... osynau qauymdastyqqa mýshe kompaniyalar óz qaltalarynan jarna retinde qyp-qyzyl aqsha tólep otyrghandyqtan «tirligi shiyki» әlgi әriptesterin qúrylys rynoginen kәdimgidey... quyp shyghady. Álbette, múndaydan keyin qúrylys sapasy da kónil kónshiterliktey jaqsarugha tiyisti. Mamandar osylay deydi. Jany bar sóz, óitkeni dәl osynday qadaghalau jýiesi bizding elimizde de «qatargha qosylatyn» bolsa, qaybir jyldary Qaraghandy qalasynda qúlap qalghan kópqabatty ýy siyaqty oqys oqighalar oryn almas edi. Soltýstik kórshimizdegi atalyp otyrghan janalyqtyng taghy bir bóle-jara aita keterligi – eger qúrylys rynogin qadaghalap otyrghan qauymdastyq rúqsat bermese, Reseydegi kez-kelgen qúrylys kompaniyasy auyz toltyryp aitarlyqtay bir de bir tapsyrysqa qol jetkize almaydy. Búl endi, shyndyghyna kelgende, qos qoldy kóterip túryp qoldaytyn tamasha janalyq, al sonda múnday janalyqty nege bizding elimizde de qoldanysqa engizbeske, a?

Biylghy qoy jylynyng qantarynan bastap qoldanysqa enip jatqan kóptegen janalyqtardan elimizding qúrylys salasy da qúralaqan emes, mәselen: búdan bylay qaray salynyp bitken túrghyn ýilerdi ekspluatasiyagha MEMLEKETTIK KOMISSIYa emes... onyng ornyna bar bolghany tórt-aq adam qabyldaytyn bolady. Olar – tapsyrys berushi men merdigerdin, sonymen birge avtorlyq jәne tehnikalyq baqylaudyng ókili. Mine, osy tórt adam ghana túrghyn ýidi... ekspluatasiyagha qabyldaytyn bolady. Búl dúrys pa, joq әlde búrys pa – qúrylys salasy mamandarynyng Astanada ótken alghashqy kongresinde kóterilgen osynausúraqqa ataqty Aleksandr BELOVIChting ózi de naqty jauap qaytara almady. Al biz aldaghy uaqytta jariyalanatyn kezekti maqalamyzda «qazaq elindegi qúrylys rynogine qatysushylar qanday «Ereje boyynsha oinaydy» degen súraqqa jauap izdeytin bolamyz.

Marat MADALIMOV.

Abay.kz