Ótken aptada respublikalyq «Karavan» basylymynda Densaulyq saqtau jәne әleumettik damu ministrligine qaraytyn «Densaulyq saqtaudy damytu ortalyghy» sharualyq jýrgizu qúqyndaghy memlekettik mekemesine qatysty maqala jariyalaghan bolatyn. Basylym tilshisi osy mekeme byltyr aqparattyq qoldau salasyna qatysty jýrgizgen bir tenderdi tilge tiyek ete otyryp,  maqala sonynda ministrlikting qarjy iygeru salasyndaghy býkil júmysynyng zandylyghyna shýbә keltiripti. 

Sonynda «Qúrmetti Tamara Qasymqyzy! Sizding qúzyrynyzdaghy ministrliktegi tenderlerding bәri osynday sarynda jýrgizilmeydi degen ýmittemiz! Ózinizden tikeley jauap kýtemiz!» degen saual joldapty.  «El ómirindegi  asa manyzdy eki sala – densaulyq saqtau men әleumettik damudy qamtityn, qaramaghynda 50-den asa mekeme bar, birneshe myng adam enbek etip otyrghan bildey qúrylym júmysyna shýbә keltirgen búl ne tender?» degen saual kókeyimizdi tesip, Densaulyq saqtaudy damytu respublikalyq ortalyghynyn  baspasóz qyzmetine habarlasqan edik.  Mәselening mәn-jayyn mekemening baspasóz qyzmetining jetekshisi, belgili jurnalist Biybihadisha Álimqyzy  Serjanova týsindiruge kelisti.

- Biybihadisha Álimqyzy, qay ministrliktin, qay mekemening de  júmysynda kemshiliksiz bolmaydy. Degenmen, әdette basshylyq múnday syn aitylghanda birinshi kezekte baspasóz qyzmetin kinәlaytyny qúpiya emes. Búl jaghdaydy jetekshileriniz qalay qabyldady?

- Búl pikirinizben dәl qazirgi jaghdayda kelise almaymyn. Árbir synnyng obektivti nemese subektivti sebepteri bolady. Basshylardyng da basy bar, múny týsinedi. Shyn mәnisinde, memlekettik satyp alu salasynda týrli zang búzushylyqtar kezdesip jatatyny eshkimge de qúpiya emes. Jemqorylqpen kýresting nәtiyjelerin halyq kýndelikti aqparat qúraldarynan kórip-bilip otyr. Sondyqtan jurnalisterdin   búl taqyrypqa degen erekshe nazary tek qúptarlyq. Alayda, basylymdaghy maqalagha arqau bolghan naqty jaghdaygha kelsek, tiyisti qúzyrly organdar tarapynan tiyisti qúqyqtyq baghasyn alyp, zandy dep tanylghan jaghdaydy tilge tiyek ete otyryp, avtordyn  eshbir dәlelsiz, tek óz kýmәndaryna sýiene otyryp,  oqyrmandardy qanshama myng halyq qyzmet etetin, elimizdegi densaulyq saqtau men әleumettik damuy ýshin jauapty ministrlik qyzmetkerlerining enbegine, onyng basshysynyng kәsiby  bedeline kiltipan keltiretin dýldәmal oilargha jetelui, әriyne, ókinishti. 

- Maqaladan týsingenimiz, avtordyng búl dýldәmal oilaryna  byltyrghy jyly sizding ortalyq pen oghan aqparattyq qyzmet kórsetken merdiger arasyndaghy sot dauy sebep bolghan eken. Búghan baylanysty ne aitasyz?

- Bizding mekemening aty aityp túrghanday, ortalyq óz betinshe sharuashylyq jýrgizetin zandy túlgha jәne de basqa da zandy túlghalarmen aradaghy qúqyqtyq mәselelerdi, kelispeushilikterdi óz betinshe sheshedi. Oghan ministrlik tikeley aralaspaydy. Álbette, bizding mekemening ministrlik aldynda memlekettik tapsyrma ayasynda belgili bir mindettemeleri bar. Biz olardy tiyisti dengeyde oryndap kelemiz. Al zandy túlghalar arasyndaghy kelispeushilikterdi sheshu ýshin sotqa jýginu – kez-kelgen zayyrly memleket ýshin qalypty jaghday. Kýn sayyn ekonomikalyq, azamattyq sottarda múnday jýzdegen ister qaralady. Al bir ghana jaghdaydy júlyp alyp, shekten shyqqandyq etip kórsetkende basylymnyng ne kózdegenin ózderining ishi biler.

- Sotqa týsirilgen shaghymgha sýiensek, ortalyqtyng merdiger oryndaghan júmystyng sapasyna kónili tolmaghan eken. Búl dau kimning paydasyna sheshildi? Basylymnyng konkurstyng әdil ótkizilgenine kýmәn keltiruine ne sebep?

- Shyn mәnisinde, basylymnyng konkurstyng zandy ótkizilgenine kýmәndәnuyna eshbir negiz joq. Onyng zandylyghyn, qatelespesem, qazan aiynda Qarjy baqylau komiyteti  jan-jaqty tekserip, tapsyrys berushi tarapynan da, merdiger tarapynan da eshbir zansyzdyq joq degen sheshimin shygharghan. Al júmys sapasy – búl bólek mәsele. Aqparattyq qyzmet degenimiz – búl beynerolikter, maqalalar, janalyqtardan kórsetiletin sujetter, yaghny materialdyq emes, iynetelektualdyq saladaghy qyzmet týrleri. Yaghni, talgham mәselesi bar. Mysaly, tapsyrys berushige maqalanyng stilistikasy, nemese jarnamada oinaugha tandalyp alynghan akter únamauy mýmkin. Sondyqtan, PR calasynda múnday týiitkilderding tuyndauy zandy, tipti qalypty qúbylys. Al biraq 2015 jyldyng 14 jeltoqsanynda Astana qalasynyng mamandandyrylghan audanaralyq ekonomikalyq soty daudy  merdigerding paydasyna sheshti.  Búl sheshimdi Astana qalasynyng azamattyq ister jónindegi sotynyn  sot kollegiyasy búl sheshimdi óz kýshinde qaldyrdy. Avtor óz maqalasynda búny ózi de jazyp otyr.

- Sonda sizder basylymgha búl mәselelerdi dúrystap týsindirmedinizder me?

- Bizding ortalyq beldi halyqaralyq úiymdarmen júmys istep otyrghan mekeme. Sondyqtan, damyghan memleketterding talabyna say trasparenttik qaghidatyn ústanamyz. Ári óz basym jurnalistika salasynda kóptegen jyl enbek etkendikten, әrdayym әriptesterimning júmysyna týsinistikpen qarap, barynsha jedel týrde aqparat berip otyrugha tyrysamyn. Basylymnan saual týskende búl mәseleni býge-shýgecine deyin týsindirip, qoldaryna býkil qújattardy tapsyrdyq. Alayda, maqalany jazghanda, bizding keltirgen dәiekterimiz mýlde eskerusiz qalghan. Tipti tiyisti qúzyrly organdardyn, sottyng sheshimin esepke almay, avtor tek óz payymyna sýienip, bizding jauabymyzdy «izin jasyru, oinaqshytu, qúityrtqygha salu, memlekettik satyp aludan «shariyk-maliyk» jasau, bútyna jibergen baladay kibirtikteu» (maqalada keltirilgen sózderding audarmasy) dep baghalaghan.

- Sonda onyng kózdegeni ne?

- Ol jaghyn ózi biler. Biraq, әu basta maqalada jazylghanday "týsiniksiz jaghdayda" tenderge jiberilmey qalghan 8 kompaniya shynynda ózderining әdiletsizdikke úshyraghanyn bilgen bolsa, olar sol kezde-aq tiyisti oryndargha shaghymyn týsirip, zangha jýgine otyryp, qúqyqtaryn qorghaugha mýmkindigi boldy ghoy. Biraq, olardyng tarapynan ortalyqqa da, basqa organdargha da shaghym týspegen.

Sondyqtan dәl qazirgi jaghdayda jurnalisting pozisiyasyn biz qúzyrly organ Qarjy baqylau komiytetinin, Sottyn, memlekettik satyp alu salasyndaghy zang shygharushy organdar qabyldap, Memleket basshysy qol qoyghan zandardy moyyndamau dep sanaymyn. Áriyne, kóptegen zandar jetildirudi qajet etedi. Eger memlekettik satyp alu salasyndaghy zandar, qúqyqtyq-normativtik aktiler jurnalisting kónilinen shyqpasa, tenderlik sharalargha qatysushylardyng kónilinen shyqpasa, mәsele basqasha qoyyluy kerek. Búl taqyrypqa pikirtalas úiymdastyryp, olardy qalay jetildiru qajet ekeni turaly qoghamdyq pikir tudyru kerek. Biraq  dәl búl maqalada biz onday niyet kórip túrghan joqpyz.

Sondyqtan da, tiyisti dәlel-dәieksiz jogharydaghyday jaghymsyz sipattaghy sózderdi qoladana otyryp, zannyng bayybyna bara bermeytin oqyrmandardy teris payymgha iytermelemep, elimizdegi bir emes, eki kýrdeli salany basqaryp otyrghan ministrding kәsiby bedeline kólenke týsirui jurnalistik etikagha say dep sanamaymyn.  Jalpy, lauazymdy túlghagha qatysty bolsyn, qarapayym azamatqa qatysty bolsyn, qanday da bir әngime aitqanda tilimizge abay bolghanymyz dúrys bolar.

- Sottasudan oilarynyz joq pa?

- Óz basym jurnalisterding sonynan sham alyp týsu degen nәrsege qarsymyn. Árkim óz kәsiby biligining jetkeninshe júmysyn atqarady. Ortalyq aldynda densaulyq salasyn damytugha qatysty ýlken maqsat-mindetter túr. Sóz quyp jýruge mekeme basshylarynyng da uaqyty da, niyeti de joq dep oilaymyn. Biraq, bey-bereket aitylghan sózge jauap beru – mening mindetim. Árkim óz payymyn jasay jatar. Al, atalmysh maqalagha zang túrghysynan týsiniktemeni qosymsha berip otyrmyz (myna siltemeni basynyz). Zannan týsinigi bar әriptester tiyisti payymyn jasap, súraqtar tuyndasa, habarlasuyna bolady.

- Ángimenizge rahmet, isterinizge sәttilik tileymin. 

Núrzat Toghjan

Abai.kz