وتكەن اپتادا رەسپۋبليكالىق «كاراۆان» باسىلىمىندا دەنساۋلىق ساقتاۋ جانە الەۋمەتتىك دامۋ مينيسترلىگىنە قارايتىن «دەنساۋلىق ساقتاۋدى دامىتۋ ورتالىعى» شارۋالىق جۇرگىزۋ قۇقىنداعى مەملەكەتتىك مەكەمەسىنە قاتىستى ماقالا جاريالاعان بولاتىن. باسىلىم ءتىلشىسى وسى مەكەمە بىلتىر اقپاراتتىق قولداۋ سالاسىنا قاتىستى جۇرگىزگەن ءبىر تەندەردى تىلگە تيەك ەتە وتىرىپ،  ماقالا سوڭىندا مينيسترلىكتىڭ قارجى يگەرۋ سالاسىنداعى بۇكىل جۇمىسىنىڭ زاڭدىلىعىنا ءشۇبا كەلتىرىپتى. 

سوڭىندا «قۇرمەتتى تامارا قاسىمقىزى! ءسىزدىڭ قۇزىرىڭىزداعى مينيسترلىكتەگى تەندەرلەردىڭ ءبارى وسىنداي سارىندا جۇرگىزىلمەيدى دەگەن ۇمىتتەمىز! وزىڭىزدەن تىكەلەي جاۋاپ كۇتەمىز!» دەگەن ساۋال جولداپتى.  «ەل ومىرىندەگى  اسا ماڭىزدى ەكى سالا – دەنساۋلىق ساقتاۋ مەن الەۋمەتتىك دامۋدى قامتيتىن، قاراماعىندا 50-دەن اسا مەكەمە بار، بىرنەشە مىڭ ادام ەڭبەك ەتىپ وتىرعان بىلدەي قۇرىلىم جۇمىسىنا ءشۇبا كەلتىرگەن بۇل نە تەندەر؟» دەگەن ساۋال كوكەيىمىزدى تەسىپ، دەنساۋلىق ساقتاۋدى دامىتۋ رەسپۋبليكالىق ورتالىعىنىڭ  ءباسپاسوز قىزمەتىنە حابارلاسقان ەدىك.  ماسەلەنىڭ ءمان-جايىن مەكەمەنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتىنىڭ جەتەكشىسى، بەلگىلى جۋرناليست ءبيبىحاديشا الىمقىزى  سەرجانوۆا تۇسىندىرۋگە كەلىستى.

- ءبيبىحاديشا الىمقىزى، قاي مينيسترلىكتىڭ، قاي مەكەمەنىڭ دە  جۇمىسىندا كەمشىلىكسىز بولمايدى. دەگەنمەن، ادەتتە باسشىلىق مۇنداي سىن ايتىلعاندا ءبىرىنشى كەزەكتە ءباسپاسوز قىزمەتىن كىنالايتىنى قۇپيا ەمەس. بۇل جاعدايدى جەتەكشىلەرىڭىز قالاي قابىلدادى؟

- بۇل پىكىرىڭىزبەن ءدال قازىرگى جاعدايدا كەلىسە المايمىن. ءاربىر سىننىڭ وبەكتيۆتى نەمەسە سۋبەكتيۆتى سەبەپتەرى بولادى. باسشىلاردىڭ دا باسى بار، مۇنى تۇسىنەدى. شىن مانىسىندە، مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ سالاسىندا ءتۇرلى زاڭ بۇزۋشىلىقتار كەزدەسىپ جاتاتىنى ەشكىمگە دە قۇپيا ەمەس. جەمقورىلقپەن كۇرەستىڭ ناتيجەلەرىن حالىق كۇندەلىكتى اقپارات قۇرالدارىنان كورىپ-ءبىلىپ وتىر. سوندىقتان جۋرناليستەردىڭ   بۇل تاقىرىپقا دەگەن ەرەكشە نازارى تەك قۇپتارلىق. الايدا، باسىلىمداعى ماقالاعا ارقاۋ بولعان ناقتى جاعدايعا كەلسەك، ءتيىستى قۇزىرلى ورگاندار تاراپىنان ءتيىستى قۇقىقتىق باعاسىن الىپ، زاڭدى دەپ تانىلعان جاعدايدى تىلگە تيەك ەتە وتىرىپ، اۆتوردىڭ  ەشبىر دالەلسىز، تەك ءوز كۇماندارىنا سۇيەنە وتىرىپ،  وقىرمانداردى قانشاما مىڭ حالىق قىزمەت ەتەتىن، ەلىمىزدەگى دەنساۋلىق ساقتاۋ مەن الەۋمەتتىك دامۋى ءۇشىن جاۋاپتى مينيسترلىك قىزمەتكەرلەرىنىڭ ەڭبەگىنە، ونىڭ باسشىسىنىڭ كاسىبي  بەدەلىنە كىلتيپان كەلتىرەتىن ءدۇلدامال ويلارعا جەتەلۋى، ارينە، وكىنىشتى. 

- ماقالادان تۇسىنگەنىمىز، اۆتوردىڭ بۇل ءدۇلدامال ويلارىنا  بىلتىرعى جىلى ءسىزدىڭ ورتالىق پەن وعان اقپاراتتىق قىزمەت كورسەتكەن مەردىگەر اراسىنداعى سوت داۋى سەبەپ بولعان ەكەن. بۇعان بايلانىستى نە ايتاسىز؟

- ءبىزدىڭ مەكەمەنىڭ اتى ايتىپ تۇرعانداي، ورتالىق ءوز بەتىنشە شارۋاشىلىق جۇرگىزەتىن زاڭدى تۇلعا جانە دە باسقا دا زاڭدى تۇلعالارمەن اراداعى قۇقىقتىق ماسەلەلەردى، كەلىسپەۋشىلىكتەردى ءوز بەتىنشە شەشەدى. وعان مينيسترلىك تىكەلەي ارالاسپايدى. البەتتە، ءبىزدىڭ مەكەمەنىڭ مينيسترلىك الدىندا مەملەكەتتىك تاپسىرما اياسىندا بەلگىلى ءبىر مىندەتتەمەلەرى بار. ءبىز ولاردى ءتيىستى دەڭگەيدە ورىنداپ كەلەمىز. ال زاڭدى تۇلعالaر اراسىنداعى كەلىسپەۋشىلىكتەردى شەشۋ ءۇشىن سوتقا جۇگىنۋ – كەز-كەلگەن زايىرلى مەملەكەت ءۇشىن قالىپتى جاعداي. كۇن سايىن ەكونوميكالىق، ازاماتتىق سوتتاردا مۇنداي جۇزدەگەن ىستەر قارالادى. ال ءبىر عانا جاعدايدى جۇلىپ الىپ، شەكتەن شىققاندىق ەتىپ كورسەتكەندە باسىلىمنىڭ نە كوزدەگەنىن وزدەرىنىڭ ءىشى بىلەر.

- سوتقا تۇسىرىلگەن شاعىمعا سۇيەنسەك، ورتالىقتىڭ مەردىگەر ورىنداعان جۇمىستىڭ ساپاسىنا كوڭىلى تولماعان ەكەن. بۇل داۋ كىمنىڭ پايداسىنا شەشىلدى؟ باسىلىمنىڭ كونكۋرستىڭ ءادىل وتكىزىلگەنىنە كۇمان كەلتىرۋىنە نە سەبەپ؟

- شىن مانىسىندە، باسىلىمنىڭ كونكۋرستىڭ زاڭدى وتكىزىلگەنىنە كۇماندانۋىنا ەشبىر نەگىز جوق. ونىڭ زاڭدىلىعىن، قاتەلەسپەسەم، قازان ايىندا قارجى باقىلاۋ كوميتەتى  جان-جاقتى تەكسەرىپ، تاپسىرىس بەرۋشى تاراپىنان دا، مەردىگەر تاراپىنان دا ەشبىر زاڭسىزدىق جوق دەگەن شەشىمىن شىعارعان. ال جۇمىس ساپاسى – بۇل بولەك ماسەلە. اقپاراتتىق قىزمەت دەگەنىمىز – بۇل بەينەروليكتەر، ماقالالار، جاڭالىقتاردان كورسەتىلەتىن سيۋجەتتەر، ياعني ماتەريالدىق ەمەس، ينەتەلەكتۋالدىق سالاداعى قىزمەت تۇرلەرى. ياعني، تالعام ماسەلەسى بار. مىسالى، تاپسىرىس بەرۋشىگە ماقالانىڭ ستيليستيكاسى، نەمەسە جارنامادا ويناۋعا تاڭدالىپ الىنعان اكتەر ۇناماۋى مۇمكىن. سوندىقتان، PR cالاسىندا مۇنداي تۇيىتكىلدەردىڭ تۋىنداۋى زاڭدى، ءتىپتى قالىپتى قۇبىلىس. ال بىراق 2015 جىلدىڭ 14 جەلتوقسانىندا استانا قالاسىنىڭ مامانداندىرىلعان اۋدانارالىق ەكونوميكالىق سوتى داۋدى  مەردىگەردىڭ پايداسىنا شەشتى.  بۇل شەشىمدى استانا قالاسىنىڭ ازاماتتىق ىستەر جونىندەگى سوتىنىڭ  سوت كوللەگياسى بۇل شەشىمدى ءوز كۇشىندە قالدىردى. اۆتور ءوز ماقالاسىندا بۇنى ءوزى دە جازىپ وتىر.

- سوندا سىزدەر باسىلىمعا بۇل ماسەلەلەردى دۇرىستاپ تۇسىندىرمەدىڭىزدەر مە؟

- ءبىزدىڭ ورتالىق بەلدى حالىقارالىق ۇيىمدارمەن جۇمىس ىستەپ وتىرعان مەكەمە. سوندىقتان، دامىعان مەملەكەتتەردىڭ تالابىنا ساي تراسپارەنتتىك قاعيداتىن ۇستانامىز. ءارى ءوز باسىم جۋرناليستيكا سالاسىندا كوپتەگەن جىل ەڭبەك ەتكەندىكتەن، ءاردايىم ارىپتەستەرىمنىڭ جۇمىسىنا تۇسىنىستىكپەن قاراپ، بارىنشا جەدەل تۇردە اقپارات بەرىپ وتىرۋعا تىرىسامىن. باسىلىمنان ساۋال تۇسكەندە بۇل ماسەلەنى بۇگە-شۇگەcىنە دەيىن ءتۇسىندىرىپ، قولدارىنا بۇكىل قۇجاتتاردى تاپسىردىق. الايدا، ماقالانى جازعاندا، ءبىزدىڭ كەلتىرگەن دايەكتەرىمىز مۇلدە ەسكەرۋسىز قالعان. ءتىپتى ءتيىستى قۇزىرلى ورگانداردىڭ، سوتتىڭ شەشىمىن ەسەپكە الماي، اۆتور تەك ءوز پايىمىنا سۇيەنىپ، ءبىزدىڭ جاۋابىمىزدى ء«ىزىن جاسىرۋ، ويناقشىتۋ، قۇيتىرتقىعا سالۋ، مەملەكەتتىك ساتىپ الۋدان «شاريك-ماليك» جاساۋ، بۇتىنا جىبەرگەن بالاداي كىبىرتىكتەۋ» (ماقالادا كەلتىرىلگەن سوزدەردىڭ اۋدارماسى) دەپ باعالاعان.

- سوندا ونىڭ كوزدەگەنى نە؟

- ول جاعىن ءوزى بىلەر. بىراق، ءاۋ باستا ماقالادا جازىلعانداي "تۇسىنىكسىز جاعدايدا" تەندەرگە جىبەرىلمەي قالعان 8 كومپانيا شىنىندا وزدەرىنىڭ ادىلەتسىزدىككە ۇشىراعانىن بىلگەن بولسا، ولار سول كەزدە-اق ءتيىستى ورىندارعا شاعىمىن ءتۇسىرىپ، زاڭعا جۇگىنە وتىرىپ، قۇقىقتارىن قورعاۋعا مۇمكىندىگى بولدى عوي. بىراق، ولاردىڭ تاراپىنان ورتالىققا دا، باسقا ورگاندارعا دا شاعىم تۇسپەگەن.

سوندىقتان ءدال قازىرگى جاعدايدا ءجۋرناليستىڭ پوزيتسياسىن ءبىز قۇزىرلى ورگان قارجى باقىلاۋ كوميتەتىنىڭ، سوتتىڭ، مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ سالاسىنداعى زاڭ شىعارۋشى ورگاندار قابىلداپ، مەملەكەت باسشىسى قول قويعان زاڭداردى مويىنداماۋ دەپ سانايمىن. ارينە، كوپتەگەن زاڭدار جەتىلدىرۋدى قاجەت ەتەدى. ەگەر مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ سالاسىنداعى زاڭدار، قۇقىقتىق-نورماتيۆتىك اكتىلەر ءجۋرناليستىڭ كوڭىلىنەن شىقپاسا، تەندەرلىك شارالارعا قاتىسۋشىلاردىڭ كوڭىلىنەن شىقپاسا، ماسەلە باسقاشا قويىلۋى كەرەك. بۇل تاقىرىپقا پىكىرتالاس ۇيىمداستىرىپ، ولاردى قالاي جەتىلدىرۋ قاجەت ەكەنى تۋرالى قوعامدىق پىكىر تۋدىرۋ كەرەك. بىراق ء دال بۇل ماقالادا ءبىز ونداي نيەت كورىپ تۇرعان جوقپىز.

سوندىقتان دا، ءتيىستى دالەل-دايەكسىز جوعارىداعىداي جاعىمسىز سيپاتتاعى سوزدەردى قولادانا وتىرىپ، زاڭنىڭ بايىبىنا بارا بەرمەيتىن وقىرمانداردى تەرىس پايىمعا يتەرمەلەمەپ، ەلىمىزدەگى ءبىر ەمەس، ەكى كۇردەلى سالانى باسقارىپ وتىرعان ءمينيستردىڭ كاسىبي بەدەلىنە كولەڭكە ءتۇسىرۋى جۋرناليستىك ەتيكاعا ساي دەپ سانامايمىن.  جالپى، لاۋازىمدى تۇلعاعا قاتىستى بولسىن، قاراپايىم ازاماتقا قاتىستى بولسىن، قانداي دا ءبىر اڭگىمە ايتقاندا تىلىمىزگە اباي بولعانىمىز دۇرىس بولار.

- سوتتاسۋدان ويلارىڭىز جوق پا؟

- ءوز باسىم جۋرناليستەردىڭ سوڭىنان شام الىپ ءتۇسۋ دەگەن نارسەگە قارسىمىن. اركىم ءوز كاسىبي بىلىگىنىڭ جەتكەنىنشە جۇمىسىن اتقارادى. ورتالىق الدىندا دەنساۋلىق سالاسىن دامىتۋعا قاتىستى ۇلكەن ماقسات-مىندەتتەر تۇر. ءسوز قۋىپ جۇرۋگە مەكەمە باسشىلارىنىڭ دا ۋاقىتى دا، نيەتى دە جوق دەپ ويلايمىن. بىراق، بەي-بەرەكەت ايتىلعان سوزگە جاۋاپ بەرۋ – مەنىڭ مىندەتىم. اركىم ءوز پايىمىن جاساي جاتار. ال، اتالمىش ماقالاعا زاڭ تۇرعىسىنان تۇسىنىكتەمەنى قوسىمشا بەرىپ وتىرمىز (مىنا سىلتەمەنى باسىڭىز). زاڭنان تۇسىنىگى بار ارىپتەستەر ءتيىستى پايىمىن جاساپ، سۇراقتار تۋىنداسا، حابارلاسۋىنا بولادى.

- اڭگىمەڭىزگە راحمەت، ىستەرىڭىزگە ساتتىلىك تىلەيمىن. 

نۇرزات توعجان

Abai.kz