Qazaqstanda shamamen 2,7-3 mln. shamasynda әrtýrli geografiyalyq atau bar dep eseptelinedi. Ókinishke oray, osynday halyqtyng ruhany baylyghy qazirgi uaqytqa deyin tolyq jýieli týrde jinaqtalmaghan. Osy kezge deyin iri masshtabty topokartalar geografiyalyq ataulardyng birden-bir saqtaushysy retinde sanaluda.
Qazaqstan toponimikalyq kenistigining әli sheshimin tappaghan mәselesi kóp. Til mamandary, tarihshylar, geograftardyng birlesip júmys istemeui saldarynan topografiyalyq kartalardaghy ataulardyng jartysynan kóbi ýlken búrmalanumen berilgen. Qazaqstan kartasyn qazaqsha sóiletemiz dep jýrgen azamattar tildi jetik bilmegendikten, onyng ýstine til mamandary jәne toponimistermen aqyldaspaghandyqtan, óz enbekterinde óreskel qateler jiberdi. Mәselen, bir ghana Shyghys Qazaqstan oblysynyng topokartasynda Ýrjar – Úryjar, Órel – Órgiel, Berel – Bergiel, Shanaghaty – Shanaghatty týrinde ózgerispen berilgen. Al, Listvyaga delinetin jota Qorjyntau týrinde, Tarbaghatay (Barqytbel) jotasy Tautekeli týrinde berilui – aimaqty jaqsy bilmeu saldarynyng kórinisi.
Orys sayahatshylary Listvyaga týrinde kartagha týsirgen tau jotasy búryn da, qazir de Qonyrjon dep atalady. Tautekeli bolsa, Tarbaghatay jotasynyng bir ghana silemi, búl ataular jergilikti túrghyndardyng bәrine ayan.

Qazaqstanda shamamen 2,7-3 mln. shamasynda әrtýrli geografiyalyq atau bar dep eseptelinedi. Ókinishke oray, osynday halyqtyng ruhany baylyghy qazirgi uaqytqa deyin tolyq jýieli týrde jinaqtalmaghan. Osy kezge deyin iri masshtabty topokartalar geografiyalyq ataulardyng birden-bir saqtaushysy retinde sanaluda.
Qazaqstan toponimikalyq kenistigining әli sheshimin tappaghan mәselesi kóp. Til mamandary, tarihshylar, geograftardyng birlesip júmys istemeui saldarynan topografiyalyq kartalardaghy ataulardyng jartysynan kóbi ýlken búrmalanumen berilgen. Qazaqstan kartasyn qazaqsha sóiletemiz dep jýrgen azamattar tildi jetik bilmegendikten, onyng ýstine til mamandary jәne toponimistermen aqyldaspaghandyqtan, óz enbekterinde óreskel qateler jiberdi. Mәselen, bir ghana Shyghys Qazaqstan oblysynyng topokartasynda Ýrjar – Úryjar, Órel – Órgiel, Berel – Bergiel, Shanaghaty – Shanaghatty týrinde ózgerispen berilgen. Al, Listvyaga delinetin jota Qorjyntau týrinde, Tarbaghatay (Barqytbel) jotasy Tautekeli týrinde berilui – aimaqty jaqsy bilmeu saldarynyng kórinisi.
Orys sayahatshylary Listvyaga týrinde kartagha týsirgen tau jotasy búryn da, qazir de Qonyrjon dep atalady. Tautekeli bolsa, Tarbaghatay jotasynyng bir ghana silemi, búl ataular jergilikti túrghyndardyng bәrine ayan.
V.N.Popovanyng «Slovari geograficheskih nazvaniy Kazahstana. Pavlodarskaya oblasti» (2001, I, II tom) atty ghylymy enbeginde 5 000-gha juyq atau qamtylghan dep kórsetilgen. Alayda, osy ataulardyng qay kartadan alynghany belgisiz, ataulardyng etimologiyasynda kóptegen óreskel qatelik oryn alghan. V.N. Popovanyng qatelikterin әlgi ataulardy zertteushiler men jergilikti ólketanushylar birden anyqtady. Mysaly, Kenes ýkimeti túsynda Arbiygen týrinde jazylghan atau V.N. Popovanyng sózdiginde – Arbógen maghynasynda berilip, su qoymasymen baylanystyrylghan, óitkeni ghalym búl jerde eshqanday su nysany joq ekenine nazar audarmaghan. Shyndyghynda, әlgi atau ertede «arbany iyip jasau» maghynasyndaghy Arbaiygen týrinde qalyptasqan. Sonday-aq atalmysh sózdikte birshama jerlerding geografiyalyq atauy búrynghy әkimshilik bólinis - bolystardyng ataularymen sebepsiz baylanystyrylghan jәne túrghyndardyng basym bóligin qazaqtar qúraytyn audandardaghy (Bayanauyl, May, Lebyaji, Ertis, t.b.) qazaqsha jer ataularynyng kópshiligi búrmalanyp berilgen.
Jer-su ataularyn jinaqtau, olardy retteu, dúrys tanbalau, tarihy ataulardy qalpyna keltiru, aimaqtyq sózdikter shygharu siyaqty toponimiyalyq, teoriyalyq jәne qoldanbaly mәselelerge respublika ýkimeti ýlken mәn berip, tiyisti zannamalyq aktiler qabyldady. Osy oraydaghy Baghdarlamada terminologiyalyq jәne onomastikalyq sózdikter shygharugha, әkimshilik-aumaqtyq kartalardy memlekettik tilde sóiletuge jan-jaqty kómek kórsetu, qarjylandyru mәseleleri kórsetilgen. Baghdarlama shenberinde QR mәdeniyet jәne aqparat ministrligi Til komiytetining tapsyrysy boyynsha alghash ret qazaq tilinde «Pavlodar oblysynyng toponimikalyq kenistigi» (2007) atty monografiya, Pavlodar oblysy tilder damytu jónindegi basqarmasynyng tapsyrysy boyynsha alghash ret qazaq tilinde «Pavlodar oblysynyng әkimshilik-aumaqtyq birlikteri men fizikalyq-geografiyalyq ataularynyng kórsetkish anyqtamalyghy» (2007), «Ertisting – Aqquly ónirining jer-su attary» (2007), m-by 1:300 000 bolatyn әkimshilik-aumaqtyq kartalar toptamasy (Aqsu, Ekibastúz, q.ә.q.a., Aqtoghay, Ertis, Bayanauyl, Jelezin audandary), Q.T. Saparovtyng jetekshiligimen jaryq kórdi.
Búl ghylymy enbekterde Pavlodar oblysynyng toponimderining payda boluy, damuy, qalyptasu tarihy, tildik qabattarynyng qúramy, olardyng tarihy ózgeru, qalyptasu zandylyqtary jergilikti halyqtyng tarihy, túrmysy, ekonomikalyq-әleumettik baylanystarymen sabaqtastyryla bayandalghan jәne әkimshilik-aumaqtyq birlikteri men fizikalyq-geografiyalyq ataular bastapqydaghy dúrys núsqasymen jazylghan.
Qazirgi tanda últtyq mәrtebemizdi әlemge tanytatyn qújat tәrizdi Qazaqstan Respublikasy geografiyalyq ataularynyng katalogtary qúrastyryluda. Ony jasau birer adamnyng qolynan kelmeydi jәne osy orayda Yan Makleodtyng «Tarih – tym jauapty is, ony tarihshylargha senip tapsyrugha bolmaydy» degen qanatty sózi eske týsedi.
Qazaqstan Respublikasy BGhM janyndaghy geografiya institutynyng toponimika toby kartalardaghy toponimderge obektivti týrde ghylymy bagha berude, sonday-aq әrbir oblystyng búrmalanghan ataular qalpyna keltirilgen «Geografiyalyq ataulardyng katalogtaryn» jaryqqa shygharuda. Mәselen, osy kýnge deyin Aqmola, Almaty, Qaraghandy, Jambyl, Pavlodar, Soltýstik Qazaqstan, Shyghys Qazaqstan oblystarynyng (1-2 t.) katalogtary t.b. dayyndaldy. Qazaqstannyng jer-su, eldi meken, t.b. ataularynyng orys jәne basqa tilderde jazyluy bir izge týsirilip, halyqaralyq standartqa say keletin kýn de alys emes.
Halyq tarapynan qoyylghan jer-su ataulary – sol jerding tabighy qújaty bolyp tabylady. Árbir geografiyalyq atau geografiyalyq kartada, resmy qújattarda óz ornyn tabuy kerek. Ol ýshin el bolyp júmylyp, týzetip, qalpyna keltiru, zertteuler jýrgizu, barshamyzdyng mindetimiz bolyp tabylady.
Paydalanylghan әdebiyet tizimi:
Saparov Q.T. Pavlodar oblysynyng toponimikalyq kenistigi. Pavlodar: «EKO» GhÓF, 2007. – 308 b.
Telghoja J. Qazaq Onomastikasy. Kazahskaya Onomastika. I tom, Astana: «IS Serviys» JShS, 2006. – 400 b.
Madiyeva G.B., Imanberdiyeva S.K. Onomastika: zerrtteu mәseleleri, Almaty, 2005.– 240 b.
Margulan A. Geograficheskie nazvaniya Kazahstana//Kazahstanskaya pravda. Almaty,1937. №7
Murzaev Á.M. Ocherky toponimiki. M., 1974. – 382 s.
Dostay J., K. Mәmbetaliyev. Qazaqtanu jәne topnimika. Qazaqtanu órisi: Oqu qúraly. Red. Basqarghan J.
Moldabekov. Almaty: Qazaq uniyversiyteti, 2005. – 204 b.
Makanova A.U. Etapy razvitiya geograficheskoy terminologiy v Kazahstane//Geograficheskaya nauka v Kazahstane: Rezulitaty y puty razvitiya, Almaty: NIS «Ghylym», 2001. 312 s.
Saparov Q.T. Pavlodar oblysynyng әkimshilik-aumaqtyq birlikteri men fizikalyq-geografiyalyq ataularynyng kórsetkish anyqtamalyghy, Pavlodar: «EKO» GhÓF, 2007–353b.
Quat Tabyldyúly Saparov, geografiya ghylymdarynyng kandidaty, dosent, «Ghylym sardary» syilyghynyng iyegeri.

«Ertis didary» gazeti
http://www.ertisdidary.ucoz.kz/