Beysenbi, 28 Nauryz 2024
Kәsip-týbi nәsip 3894 0 pikir 10 Tamyz, 2016 saghat 12:31

ShARUALAR ÓNDIRISKE JANAShYLYQ ENGIZUDEN QORYQPAUY TIYIS

 

 «Atameken» Últtyq kәsipkerler palatasy janynan qúrylghan Agrobiliktilik ortalyghynda auyldaghy aghayyn, onyng ishinde sharua iyeleri agrobiznesti tiyimdi jýrgizu qaghidattaryna oquda. Sonymen birge olar  osy  saladaghy tyng innovasiyalarmen tanysady.  Oghan qosa tayauda fermerlerge arnalghan arnayy sayt ashylady.  Ortalyq diyrektory Tóleutay Raqymbekovten auyl sharuashylyghyndaghy jana  qadamdar  jayly súrap bildik.

- Tóleutay Satayúly, óziniz Auyl sharuashylyghy ministrliginde úzaq jyl enbek ettiniz, eldegi birneshe damu institutyn qúrugha tikeley múryndyq boldynyz. Ekonomika ghylymdary doktory mәrtebeniz taghy bar. Osy orayda qolgha alynyp otyrghan auqymdy isting manyzy jayly ne aitasyz?

Qazirgi uaqytta Qazaqstanda auyl sharuashylyghy ónimi óndirisimen 217 mynnan astam qúrylym ainalysyp jatqan bolsa, olardyng basym bóliginde arnayy bilim qory joq nemese kәsiby daghdylary tek tar auqymdaghy baghyttargha arnalghan. Sondyqtan «Agrobiznes-2020» baghdarlamasynyng negizgi maqsattarynyng biri –  paydaly bilim taratu jýiesin damytu. Baghdarlama ayasynda barlyq agroónerkәsip kesheni tarmaghy boyynsha oqudy órkendetip, sol arqyly aimaqtardyng týgelinde tәjiriybelik sabaqtardy, kenes beruler men әdistemelik sýiemeldeudi qamtamasyz etu kózdelude.

Auyl sharuashylyghy tauarlaryn óndirushilerding ghylymiy-tehnikalyq jәne innovasiyalyq qyzmet nәtiyjelerine tóte qoljetimdiligin qalyptastyru, ozyq ýlgili tehnologiyalardy auyl ómirine jedeldete engizu múrattary ayasynda naqty әreketterge múqtajdyq sezildi. Mine, osy sәtte, «Atameken» ÚKP-gha shaghyn, orta jәne iri biznes mýddesin qorghap, kýndelikti júmysynda kәsipkerlikti tolyq qamtitynyn, kadrlardy dayyndau men qayta dayarlauda, biliktiligin kóterude, sertifikasiyalau men attestasiyalauda tәjiriybe jinaqtaghanyn jәne de jan-jaqty ónirlik jeli men joghary qúzyrettilikke ie ekenin eskerip, AÓK salasynda tiyimdi bilim beru jýiesin týzuge qatysty memlekettik tapsyrma jýkteldi. Osyghan baylanysty, Palata janynan aldynghy qatarly sheshimderdi jýzege asyru ýshin Agrobiliktilik ortalyghy dýniyege keldi.

Basty mindetteriniz qanday?

- Agrokәsipkerlerding kәsiby sheberligin shyndauda kurstar úiymdastyryp, tabysty tehnologiyalardy AÓK subektilerining tәjiriybe jýzinde qoldanuy jóninde oqu baghdarlamalary men әdistemelerin jasaugha den qoymaqpyz. Osymen birge, AÓK subektilerin der kezinde aqparattandyryp, kenes beru, naryqty taldau men zertteu, tәjiriybe almasugha sheteldik sarapshylar men mamandardy tartu, búlardyng jemisinde naqty úsynymdar әzirleu nazarda ústalady. Mәselen, biyl, eldegi maqtauly sharua qojalyqtarynda 25 baghyt boyynsha 666 seminar ótkizu mejelenude ekeni, 10 myngha juyq auyl biznesmeni qamtylatyny atap óterlik jayt. Shilde aiynyng ayaghyna deyin, batystaghy Aqtóbe, Manghystau, Atyrau oblystaryn qospaghanda, elimizding barlyq aimaghynda derlik, 110 seminar ótkizip ýlgerdik.

Býgingi tanda bizding mekeme seminarlargha  arnalghan әdistemelerdi  qarastyryp, fermerlerge aqparattyq-taldamalyq portal iske qosyluda. Búl sayt beti sheteldik jәne qazaqstandyq sarapshylar blogtaryna, jobalar dәriskerlerine toly bolyp, tyndaushylardyng sarapshylar men dәriskerlerdi baghalau mýmkindiginen, vebinarlar men onlayn kenes beruler ótkizuden, habarlandyrular men forumdar bóliminen, sonday-aq AÓK basym baghyttary boyynsha 25 moduliden túrady dep kýtudemiz.  

- Órisi ken, bereri mol sarapshylar sharua qojalyqtaryna baryp, jergilikti jerde bilgenimen bólisedi me?

- Ortaq iske júmyldyru maqsatynda 25 qazaqstandyq jәne Germaniya, Fransiya, Serbiya, Avstraliya, Resey, Ukraina, Kanada elderinen 25 sheteldik sarapshy izdestirilip, irgeli sharua qojalyqtarymen kelisimderge qol jetkizildi. Agrobiliktilik qyzmetining «Atamekenge» berilui nәtiyjesinde kәsipkerler oqytu sabaqtaryna da, tyndaushy retinde de kóptep tartyluda. Kәsipkerlerding ónirlik palatalary seminardy ótkizu ornyn dayyndaugha, týski as pen kólikti jalgha alugha kómektesedi. Ár aimaq pen qyzmet baghytyna, taqyryp auqymyna qaray oqu seminarlary 5 kýnge deyin sozylyp, әrqaysyna jeke әdistemeler qarastyrylady. Mysaly, salalyq qauymdastyqtarmen aqyldasyp, sharualardyng óz pikirine múqiyat qúlaq asa otyryp, seminarlar batys pen Almaty, Qyzylorda, Ontýstik Qazaqstan oblystarynda týie sharuashylyghy, Qaraghandy, Aqmola, Soltýstik Qazaqstan syndy soltýstik aimaqtarda negizinen egin jәne mal sharuashylyghy, kýrish ósiru turaly Qyzylorda, bal arasy men maral sharuashylyghy Shyghys Qazaqstan oblysynda ótkiziledi degendey kete beredi. Qysqa uaqyt aralyghynda bar bilimdi sarqa berip ketu mýmkin bolmaghanymen, innovasiyalyq súryptar men túqymdar sekildi manyzdy súraqtargha jauap tabylady degen ýmittemiz. Jana tehnologiyalargha shyghyndanghan kәsip iyesi, tegin budjettik seminardan ekonomikalyq tiyimdilik, memlekettik qoldau, auyl sharuashylyghy kooperasiyasy ispetti 3 qyzmet qyrynyng býgingi bet-beynesin tereng úghynyp, aqparatqa ie bolyp qaytuy kerek. Osy orayda sharualardyng ózderine, auyl halqyna birigip, Reseydegidey nesiyelik seriktestikter qúrudy úsynbaqpyz. Seminarlardyng teoriyalyq bóliginde ozyq tehnologiya-әdisterdi kәdege jaratudyng tәrtibi men әreket etuding jalpy ústanymdary bayyptalatyn dәrister tyndaushylaryn úiytyp, tәjiriybelik qyrynda kórip-bilgen, oigha týigen jayttardy derbes qoldana alu mәselesine kýsh salynbaq.

- Qanday taqyryptar oqytylady?

- Oqytylatyn taqyryptargha agroónerkәsip keshenining barlyq negizgi baghyttary kiredi: 1) auyl sharuashylyghyndaghy tehnologiyalyq dýniyeler, ósimdik jәne mal sharuashylyghy, ónimdi qayta óndeu, jermen júmys, sәikesinshe Qazaqstanda «jasyl» ekonomikany damytu; 2) kәsiporyndy basqarudan, qarjylyq josparlau men bagha qalyptastyrudan, tauardy ótkizuden, biznes-josparlaudan, tәuekeldi baghalaudan túratyn agrarlyq menedjment, kooperasiya, memlekettik qoldau týrleri; 3) ghylymy zertteuler jemisin is jýzinde engizu men ozyq tehnologiyalar transferti, kommersiyalandyru men innovasiyalardy qoldanudaghy otandyq tәjiriybeni taratu jәne taghy basqalary. Búnyng bәri AÓK subektilerinen tikeley jinaqtalghan derekterdi zerdeleuden tuyndaghan oilar.     

Jayqalyp kele jatqan egindi baptap, mal jaydan, qora-qopsy men ýi-jaydy qysqa dayyndaudan, basqa da qyruar sharuadan qoly bosamaytyn, kóbine shalghay jerlerde jýretin, alys eldi mekenderde túratyn auyldaghy otandastarymyz qayda habarlasaryn bilmey, ózine kerekti seminarlardy ótkizip almaydy ma?

- Búl mәsele bizdi airyqsha tolghandyryp, nәtiyjesinde AÓK subektileri ýshin sall-ortalyqtyng túsauy kesildi. Barlyq qyzyghushylyq tanytqan auyl sharuashylyghy tauaryn óndirushiler men fermerler 59 79 60 telefonyna qonyrau shalyp, tәuligine 24 saghat ýzdiksiz emin-erkin mazalaghan súraghyna jauap ala alady. Qonyrau shalu tegin әri nómirdi Astana qalasynyng kodynsyz terse bolady. Almaty halqy basynda 2 sanyn qossa boldy, baylanysqa shyghady. Seminarlar ótken song da fermerler qauymymen údayy qarym-qatynasta bolmaqpyz.   

Sharalardy dәl de tiyimdi atqaru qiyngha soqpaydy ma?

- Joba ayasynda, sharualargha kenes beru joghary bilikti sarapshylardyng aimaqtardaghy sharuashylyqtargha at shaldyruy, AÓK subektilerin alandatqan kiltipandardy ornynda sheshu men qazirgi zamanghy tehnologiyalardy engizuge jәrdemdesu, internet portal men sall-ortalyq arqyly baylanysqa shyghu siyaqty sanqily jolmen jýrgiziledi.  

Mәselen, ósimdik sharuashylyghyndaghy aghartu seminarlarynda tyndaushylargha auyl sharuashylyghy daqyldaryn ósiru nauqanynyng óne boyynda tehnologiyalyq әri servistik sýiemeldeu, yaghny astyqty, kókónis pen jemis-jiydekti kýtip-baptau, irikteu, egis ainalymy, qorghau men súryptau túrghysynda tolyqqandy maghlúmat beriledi. Mal sharuashylyghynan sauattandyruda óndiristi janghyrtu, jem-shóp qoryn qalyptastyru, tórt týlik azyghy, olardy emdeu men syrqattardyng aldyn alu tәrizdi kóptegen maghlúmattar sanagha siniriledi degen senimdemiz.

Bolyp ótken seminarlar qorytyndysyn keltire ketesiz be?

- Tayauda «Atameken» ÚKP Basqarma tóraghasynyng orynbasary Núrjan Áltaev qatysqan, Astyq sharuashylyghy institutynyng aghartu ortalyghy men «Novokubanskoe» JShS auqymynda úiymdastyrylghan seminarda, biostimulyatorlardy ósimdik sharuashylyghyndaghy ónimdilikti arttyrugha qoldanu jayy talqygha salyndy. Búl stimulyatorlardy quanshylyqqa nemese  janbyrly aua rayyna baylanysty әrkelki paydalansa bolady. Qyzylordada synalmaq kýrish daqylyn suarudyng avtomattandyrylghan jýiesi, su shyghynyn 30-35 payyzgha azaytyp, retteuge septigin tiygizbek. Múnday tehnologiya qansha tekshe metr ylghaldy ýnemdeydi desenizshi! Al mal sharuashylyghyndaghy jayly jaghday ýy januarynyng qondy, kýili boluyna tikeley әser etetini dausyz. Mәselen kýizeliske úshyraghan qústyng gramdap bolsyn, salmaq joghaltuy tez jýredi. Iri qara maldy jaqsylap bordaqylasa, kýnine 1,5 kilogramgha semiredi. Jayylym jerlerdi birneshe telimge bólip tastap, sudaghy jel qondyrghysynan taralatyn elektr quaty symymen qorshasa da tiyimdilikti kóterip, qauipsizdikti kýsheytpek. Bau-baqshada jayqalghan alma aghashtarynyng tym biyikke óspeui de ónimdiligine, olardy kýtip-baptaugha yqpal etpek. Nege densaulyqqa asa paydaly shúbat pen qymyzdy siyr sýtindey úntaq týrinde keptirip, qashyqtyq jerlerge aparmasqa?! Osynday janashyldyqtardy sharualargha qoryqpay óndiriske engizu kerektigin týsindire bilsek, búnyng ózi ýlken jetistik.

Ángimenizge raqmet! Enbekteriniz jemisti bolsyn!

Aldabergen KEMPIRBAEV

Abai.kz

0 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1562
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2253
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3516