Ontýstik Qazaqstan oblysy boyynsha memlekettik kirister departamentining biylghy jyldyng alty aiynda atqarghan júmystaryn esepke alar bolsaq, budjetting kiris bóligi anaghúrlym úlghayyp, mejelengen mindetterding asyra oryndalghanyn bayqaugha bolady. Áytse de, býkil әlemdi sharpyghan daghdarys salqyny Qazaqstangha әserin tiygizbey qoyghan joq. Import pen eksporttyng ara-salmaghy әjeptәuir tómendedi.Búl turaly QazAqparat portaly jazady.

«Egemen Qazaqstan»  gazetining OQO-daghy tilshisining oblystyq memlekettik kirister departamentining basshysy Altynsary Ýmbetәliyevpen súhbaty osy týitkildi mәselelerdi qauzaydy.

- Ózderiniz de anyq bayqaghanday, býkilәlemdik qarjy daghdarysy import pen eksportqa edәuir әserin tiygizdi. Mәselen, ótken jyldyng alty aiynda syrtqy tauar ainalymy 1 mlrd. 340 mln. dollar bolsa, biylghy jyldyng osy merziminde 759,2 mln. dollar ghana boldy. Tauar ainalymynyng azangy import pen eksporttyng tómendeuin kórsetedi. Ekonomikalyq daghdarysqa baylanysty tauarlardyng eksporty 271 mln dollargha tómendegen. Sonymen qatar, múnay jәne múnay ónimderi, ún, ósimdik mayy, sement, qara metall jәne transformatorlardyng eks­porty da edәuir azayghan.

Búl, әriyne, Qazaqstannyng basyna týsken ekonomikalyq qiyndyq emes, әlemdegi barlyq memleketterde oryn alyp jatqan jaghday.

Atamyz qazaq «ornynda bar onalar» deydi. Búl uaqytsha qiyn­dyq ta óter, memleketimizding әbden kemeldengen kezin de kóremiz. Ol ýshin bәrimiz Elbasynyng tóniregine toptasyp, bir jaghadan bas, bir jen­nen qol shygharatynday is-qimyl jasauymyz kerek.

Býgingi tanda jalpy oblys boyyn­sha keden beketteri 11087 tauar deklarasiyalaryn resimdedi. Qarjy ministrligi bekitken stra­tegiyalyq jospargha sәikes import - 7 saghat­ta, eksport 2 saghatta re­simdeluge tiyis. Departament tarapynan búl talap oryndaluda jәne ýnemi baqylaugha alynady. Nәtiyjesinde import resimi orta eseppen 3 saghat 50 minutke, eks­port 37 minutke jetkizilgen. Búl degenimiz, biznes ókilderine qolayly, ong nәtiyje dep aitugha bolady.

- OQO aimaqtyq kommunikasiyalar qyzmetinde ótken brifingte departamentting sa­lyq týsimi boyynsha jaqsy nәtiyjelerge jetkendigi aityldy. Osy baghyttaghy júmys­tarynyzdy aityp berinizshi?

- Memlekettik kirister or­gandarynyng negizgi qyzmeti - memleket qazynasyn toltyru. Departament aghymdaghy jyldyng birinshi jartyjyldyghyna qoyyl­ghan mindetterdi abyroymen oryndady. Barlyq dengeydegi budjetter boyynsha boljamdar asyra oryndaldy.

- Songhy uaqyttary jal­ghan kәsipkerlik degen ja­uyn­nan keyingi shyghatyn sany­rau­qúlaqtay kóbeyip ketti. Eko­nomikalyq tergeu salasy sizderding departamentke tiyesili. Ontýstik Qazaqstan oblysy eli­mizding manyzdy qaqpasy sanalady. Jastarymyzdy jegi qúrttay kemirip jatqan esirtkini saudalau­shylar shekaradan tesik tabugha tyrysady. Osy baghyttar boyynsha qanday is-qimyldar atqaryp jatyrsyzdar?

- Ókinishke qaray, memleket jәne Ýkimet tarapynan barlyq jasalynyp jatqan qoldaudy dúrys týsinbey, zang búzushylyqqa jol beretin jauapsyz biznes ókilderi de aramyzda barshylyq. Sonyng dәleli, esepti kezende ekonomikalyq tergeu qyzmetinde jalghan kәsipkerlik salasyndaghy qylmystyq isterding sany 244-i qúrap otyr. Onyng ishinde býgingi tanda 45 qylmystyq is óndirispen ayaqtalghan. Naqty ait­qanda, 31 qylmystyq is sotqa jol­dandy, 14 qylmystyq is aqta­latyn negizdermen óndiristen qys­qartyldy.

Budjet salasyndaghy baghytty alatyn bolsaq, aghymdaghy jyldyng basynan jalpy 58 qylmystyq is tirkelgen. Óndirispen ayaqtalghan qylmystyq ister boyynsha budjetke 584,2 mln.tenge zalal keltirilse, búl qarajat tolyghymen budjetke óndirildi.

Aghymdaghy jyldyng basynan jalghan kәsipkerlik belgileri bar mekemelerding memlekettik tirkeulerin jong ýshin joldanghan qújattardyng ishinen sot organdary 33 mekemening memlekettik tirkeulerin zansyz dep tanydy. Sonday-aq, 31 mekemening 1531 mәmilelerin 3,3 mlrd. tengeden astam somagha jaramsyz dep tanu ýshin sotqa talap-aryz joldandy. Osynyng ishinen 15 mekemege qatys­ty mәmileler sot sheshimimen jaramsyz dep tanyldy. Býgingi tanda memleketke keltirilgen zalaldy óndiru júmystary jýr­gizilude.

Bizding qyzmetimizding basym baghyttarynyng biri esirtki zat­tarynyng zansyz ainalymyn anyqtau bolyp tabylady. At­qarylghan júmystardyng qory­tyndysymen aghymdaghy jyl­dyng basynan 20 qylmystyq is qozghalyp otyr. Negizgi qúqyq búzushylyq, - shekara arqyly Ózbekstan Res­publikasyna esirtki zattaryn alyp ótu. Anyqtalghan derekter boyynsha 19 túlgha ústalghan, olardyng 13-i Ózbekstannyng azamattary bolsa, 6-uy Qazaqstannyng azamattary.

Mysaly, biylghy 21 qantarda «Jibek joly» keden beketinde Qazaqstan Respublikasynyng azamaty D.Sulpataev 57 gramm «marihuana» esirtki zatyn 12 dana sirinke qoraptaryna salyp alyp ótpek bolghan kezde ústalghan. Sot ýkimine sәikes atalghan azamat 7 jyl bas bostandyghynan aiyryldy.

Jalpy, atqarylghan jedel iz­destiru is-sharalary bary­synda 517 gramm esirtki zattary tәrkilendi. Zang búzghan 13 jeke túlgha boyynsha sotpen ýkimder shygharyldy, al qalghan 6 qylmystyq is sotta qaralu satysynda. Ekonomikalyq kontrabanda jәne keden salasyndaghy qúqyq búzushylyqtar boyynsha 19 qylmystyq is qozghaldy.

- Altynbek Dýisenbekúly, Qazaqstannyng әr­bir azamaty ózining dýniye-mýlki jóninde keler jyldan bastap tolyq esep beredi. Mýlikti jariya etuding jana tolqyny osy dek­larasiya aldyndaghy songhy dayyndyq siyaqty. Búl júmystar qansha­lyqty nәtiyje berip jatyr?

- Zamannyng әr iyiriminde jas tәuelsiz memleketimizding jana qalyptasyp jatqan kezeninde týieni týgimen jútqandar da boldy. Endi onday sybaylas jemqorlyq pen kólenkeli bizneske esik qatty jabylady.

Jalpy, «100 naqty qadam» ayasynda, 2017 jyldan bas­tap kezen-kezenimen jalpygha birdey deklarasiyalau bastalady, birinshi kezekte deklarasiyany memlekettik qyzmetshiler, deputattar, sottar, jergilikti ózin-ózi basqaru organdaryna saylanghan túlghalar, Últtyq bank pen vedomstvolar qyzmetkerleri, kvaziymemleket­tik sektorda basqaru funksiyalaryn atqaratyn túlghalar jәne olardyng júbaylary, últtyq bas­qaru holdingi, últtyq holding jәne últtyq kompaniyalar­dyng qyzmetkerleri tapsyrady. Al, ekinshi kezekte, 2020 jyldan bastap deklarasiyany basqa qalghan jeke túlghalar tapsyrady.

Elbasynyng saliqaly saya­sa­tynyng arqasynda, halyqty jal­pygha birdey deklarasiyalaugha dayyndau maqsatynda, elimizde ýshinshi ret mýlikke raqymshylyq jasau aksiyasy ótkizilude. Mýlikter men qarajattargha raqymshylyq jasau merzimi osy jyldyng sonyna deyin úzartylghany barshagha mәlim.

Memlekettik kirister depar­tamenti men oblys әkimdigi mýlikti jariya etuge baylanysty birles­ken media-jospar qúryp, halyq ara­­synda keninen ýgit-nasihat júmystaryn jýrgizip jatyr.

Atqarylyp jatqan júmys­tardyng nәtiyjesinde oblys boyynsha jergilikti atqarushy organdar­da qúrylghan komissiyalar jalpy somasy 64,0 mlrd.tengeni qúraytyn 6952 ótinish qabyldady.

Jyl basynan oblysymyzdyng 146 azamaty 14,2 mlrd.tenge kóle­minde aqsha qarajattaryn jar­iya etti. Al, memlekettik kirister or­­gandary tarapynan býgingi kýnge Qazaqstan Respublikasynan tys ornalasqan jyljymaytyn mýlikter boyynsha 328,4 mln. tengeni qúraytyn 19 ótinish boyynsha raqymshylyq jasalyndy.

Mýlikti jariya etu aksiyasy halyqqa qolda bar mýlikti jariya etip, zandy ainalymgha engizuge mým­kindik beredi. Sondyqtan, jalpygha birdey deklarasiyalau aldynda osy mýmkindikti tolyghymen paydalanu qajet.

Mýlikteri men tabystary turaly mәlimetter jalpygha birdey deklarasiyalaugha qajet bolatynyn eskersek, mýlikterin jariya etetin azamattardyng sany kóbeyedi degen oidamyz.

Halyqty jalpygha birdey dek­­­­larasiyalaugha dayyndaudyng taghy bir baghyty, «kólenkeli eko­nomikanyn» pәrmendi salasy­nyng biri qolma-qol esep aiyrysu tәrtibin retke keltiru bolyp ta­bylady. Osy maqsatta budjetke tiyesili salyq jәne basqa da tólemderding tolyq týsuin qamtamasyz etuding basty qúraly - onlayn rejiminde derekterdi joldaugha mýmkindigi bar baqylau-kassa mashinalaryn qoldanudy engizip jatyrmyz.

Elbasymyz Núrsúltan Nazar­baevtyng «Qazaqstan jana jahandyq naqty ahualda: ósu, refor­malar, damu» atty Qazaqstan halqyna Joldauynan tuyndaghan mindetterdi iske asyrugha barlyq memlekettik qyzmetkerler halyq­pen birlese atsalysuy kerek. Biz­­ding birlesip atqaryp jatqan júmysymyz - memleketting jәne elding mýddesi. Ol barshamyzgha ortaq is.

Abay aqparat