Álemde odan basqa bir de bir januar ol siyaqty san týrli ónim bermeydi: jýn, eltiri, terisi, eti, sýti – әlemdegi eng qymbat irimshigi jәne qúiryq mayy

Býkilreseylik ghylymiy-zertteu institutynyng bas ghylymy qyzmetkeri, Resey auyl sharuashylyghy ghylymdary akademiyasynyng korrespondent mýshesi, auyl sharuashylyghy ghylymdarynyng doktory, professor Vasiliy Aboneev agroónerkәsip keshenining tiyisti baghytymen 1971 jyldan beri ainalysyp kele jatqan maytalman maman.

 Auyl sharuashylyghy ghylymdarynyng koriyfeyin «Atameken» QR Últtyq kәsipkerler palatasy Agrobiliktilik ortalyghy júmysynyng shenberinde fermerlerge arnalghan seminarlar ótkizu ýshin sheteldik maman retinde shaqyrdy. Qazaqstan men Reseydegi qoy sharuashylyghynyng damu ýrdisi úqsas bolghandyqtan, sarapshy qazaqstandyq auyl sharuashylyghy ónimderin óndirushilermen tez til tabysyp ketti.

Vasiliy Aboneev otandyq qoy sharuashylyghynyng әleuetin joghary baghalady. «Dýnie jýzinde birinshi ret sizderde etti-jýndi baghyttaghy biyazy jýndi qoy alyndy. Sizder әlemde birinshi ret qazaq biyazy jýndi qoyynyng negizinde budandastyru jýrgizip, qazaq arqar-merinos qoyyn aldynyzdar. Mindet – osyny joghaltyp almau jәne ghalymdardyng kóp jylghy enbekterin baghalay bilu. Sondyqtan da biz qoylardyng eti men jýnin arttyru әdisteri turaly dәrister oqydyq», –  dep atap ótti ol.

Professor Qazaqstanda osy salanyng damuyn tejep otyrghan faktorlardy atap ótti. «Men Mәskeuden Almatygha deyin Qazaqstannyng keng baytaq jerimen jýrip óttim, sol uaqyt aralyghynda terezeden jayylymdargha qarap otyrdym.  Jayylymdar, әriyne, nasharlaghan. Ónimning ózindik qúny tómen boluy ýshin, biz jayylymdyq jerlerdi barynsha paydalanuymyz qajet.  Alayda jay ghana paydalanyp qoymay, múny sauatty týrde jaqsartuymyz qajet. Men olargha (fermerlerge – avt.) esepteu formulasyn kórsettim», - deydi ol.

V.Aboneevting aituynsha, qazir etti mal qoy sharuashylyghyn yghystyra bastady, degenmen songhysynan tabys kóp. Qoy sharuashylyghy – shyghyny kóp sala.

Degenmen, professor qoy siyaqty januardy airyqsha erekshelikterge ie dep esepteydi.  «Onyng jaghy syna tәrizdi, ýshkir, tómengi jaqtaghy kýrek tisteri qighash ornalasqan jәne erinderining de qozghalysy myqty. Ol 2-3 sm biyiktiktegi shópti tisteuge mýmkindik beredi. Búl myqty januar!

Álemde odan basqa bir de bir januar ol siyaqty san týrli ónim bermeydi: jýn, eltiri, terisi, qozy, qoy eti, sýti – әlemdegi eng qymbat rokfor irimshigi jәne qúiryq mayy.  Qoylar әlemde ósetin 800 shópting 560-yn qorek etedi.  Iri qara mal 420, jylqy 415 shóp týrimen qorektenedi. Men jayylymdy jerlerdi paydalanudyng tiyimdiligi turaly aityp otyrmyn. Qoylar iyisi jaman, tikendi ósimdikterdi, aramshópterdi jey beredi», – dedi sarapshy.

Professor statistika derekterin keltirip ótti. Soghan sәikes, әlemdik dengeyde jýn óndirisi 40,7%-gha qysqaryp, al qoy óndirisi 64,2%-gha artqan. Onyng aituynsha, jýn – óndiris jaghynan eng qymbaty, ony sintetikalyq jәne jasandy talshyqtar yghystyruda.

«Eger búryn biz jalpy ekonomikalyq tiyimdilikte jýnnen 90%, al qoy etinen 10% payda kórip kelsek, al qazir jýnnen 10%, al qoy etinen 90% payda kórudemiz»,  - dedi sarapshy.

V.Aboneev Últtyq palatanyng Agrobiliktilik ortalyghy úiymdastyryp jatqan seminarlardyng óte qajetti jәne paydaly shara ekenin atap ótti.

 «Men Reseyge barghanda búl turaly aitamyn. Osynday mamandardy dayarlaugha jәne qayta dayarlaugha baghyttalghan seminarlar óte qajet», – dep oiyn týiindedi ghalym.

Abai.kz