Reseyding bodandyghynan qútylyp, tәuelsiz el bolugha úmtylghan qazaq eli óz tiline memlekettik til  statusyn alyp berip, ómirding barlyq salalarynda qoldanysta jýrgen  orys jәne evropa terminderin jappay qazaqshalay bastady. Búl ýderis  arab-parsy tekti terminderding qoldanyluyna keng jol ashty. Key jaghdayda arab-parsy terminderi qazaqtyng tól sózderin yghystyryp shyghara bastady. KSRO kezinde  parlament maghynasyndaghy Jogharghy Kenes sózi qoldanylsa, ony egemendi Qazaqstanda arabtyng mәjilis sózi auystyrdy. Al oblystyq Kenes, audandyq Kenes, auyldyq Kenes tirkesterindegi kenes sózinining ornyn da arabtyng maslihat   sózi basty. Terminologiyagha jauapty mekemeler men ondaghy tilshi-mamandargha qazaqtyng tughan, tól sózi nesimen jaqpay qaldy eken? Al kórshi qyrghyz eli  eskilikting qaldyghy bolyp tabylatyn, Kenes Odaghyn eske týsiretin búl terminnen әli airylmay otyr.

Búryn Reseyge tәueldi qazaq elining atauy men astanasynyng aty da qazaqsha boldy. KSRO qúramynda resmy týrde Qazaq Sovet Sosialistik Respublikasy atalghan egemendi qazaq eli endi parsynyn stan júrnaghy arqyly jasalghan Qazaqstan atauymen atala bastady.  Stan (ستان parsysha - estan) júrnaghy parsy tilinde «bir nәrsening kóptigin bildiretin» sózder tudyrady, yaghny Qazaqstan degenimiz parsy tilinde «qazaqtar kóp túratyn jer» degen úghymdy bildiredi. Áriyne, keybir irandyq ghalymdar búl júrnaq el atauyn jasaghanda «el»  degen úghymdy bildiredi degen pikirler aitady. Alayda stan júrnaghy  qazaq tilinde kirme júrnaq  bolyp tabylady, tipti Batys elderinde atauy stan-gha  ayaqtalatyn elderge degen jaghymsyz qoghamdyq pikir qalyptasqany eshkimge jasyryn syr emes.

Elimizding bas qalasy Astana atauy da kirme parsy sózi. Búl sózge  irandyq belgili tilshi-ghalym Mohammad Moin ózining parsy tilining tanymal  týsindirme sózdikterining biri bolyp tabylatyn «Farhang-y farsiy» sózdiginde tómendegidey anyqtama bergen: آستانه (astane) 1.  Ýiding aldynghy bólmesi, korridor.  2.Tabaldyryq.  3.Qasiyetti mola, ziyarat orny. 4.Patsha sarayy. 5. Úly mәrtebeli  ( 1 tom, 53 b.). Sózdikte berilgen anyqtamadan «Astana» sózining parsy tilinde «qasiyetti mola» maghynasyn beretini kórinip túr.  Qazirgi  Iranda Meshhedtegi (qala atauy) Imam Rezanyng (shigha músylmandardyng 8-imamy) kesenesin «Imam Rezanyng astanasy» dep ataydy. Keybir ghalymdarymyzdyn  aq  sózi qazaq tilinde «qasiyetti»  degen maghyna beredi, demek Aqmola sózi «qasiyetti mazar» degen úghymdy bildiredi dep jýrgen pikirin eske alsaq,  «Astana» sózi  qazaqtyng Aqmolasynyng tura parsysha audarmasy emes pe? Aqmola sózin tura sol maghynadaghy parsy sózimen auystyrghanda ne úttyq? Taghdyrdyng tәlkegin qoysanyzshy.  Búl Qúdaydyng jazuy ma,  әlde kezdeysoqtyq pa?

Ayman Boranbaeva,

әl-Faraby atyndaghy QazÚU,

shyghystanu fakulitetining agha oqytushysy.

Abai.kz