Hristiandardyng 31-shi jeltoqsandaghy jana jylyn qazaqtar ýsh aiday toylaydy ghoy, qasiyetti Nauryzdy qalay ótkerip jatyr eken dep 23 nauryz kýni tysqa shyqtym. Búryn «Saryarqa» dep atalatyn qazir aty-jóni beymәlim bazardan ótip Abay men Altynsarinning qiylysyna bet aldym. Ne bazarda, ne birde-bir kóshede «Úlystyng úly kýni qútty bolsyn», «Nauryz qútty bolsyn!» degen bir auyz sóz jazylmaghan.

Et dýkenine kirdim. Qazaqtyng ózi baghyp-qaghyp ósirgen jylqy etining ýstinde «Konina», qazaqtyng aqbas siyrynyng etining ýstinde «Govyadina», Edilbay túqymdy  qoy etining ýstinde «Baranina» degen oryssha jazular ghana jatyr. Tauyghymnyng eti «okorochkagha» ainalyp ketipti. Ortan jilik, toqpan jilik, asyqty jilikter – «lytka» degen «ataq» alypty. Qanym basyma shauyp shygha jóneldim de kórshi nan dýkenge bet aldym. Esiginde «otkryto» degen jazu! Qazaq dalasynda egilip, orylyp bastyrylghan astyq nandarynyng ýstinde de «Moskovskiy», «Borodinskiy», «Poltavskiy», «Lepeshka», al sýt pen airannyng ýsti tolghan «Moe moloko», «Zorikin lug», «Mumunya», «Korovie», «Kefiyr», «Slivochnoe» t.b. Shashyn sap-sary qyp boyap alghan satushy qazaq әieli «Zdravstvuyte! Chto jelaete?» dedi. «Biz bir jarym milliard qytaydyng ishinde jýrip bir-birimizben qytaysha aralastyrmay sóileymiz, Qazaqstanda túryp sizderge ne bolghan» dedim. Ol betime bajyraya qarap «Kakaya raznisa?» dedi. Shyghyp baratyp: «Chukchalar men qazaqtar ghana oryssha sóilegenine maqtanady» dedim anaghan әdeyi esittirip. «Sam ty chukcha!» dedi ol. Qarnym asha bastady. Abaydyng boyyndaghy «Qaghanatqa» kirdim.

- Birinshige ne bar? - dedim aspaz qyzgha.

– Govyajiy, sosyn kuriynyy sup!

– Maghan govyajiy emes, siyr sorpasyn beriniz.

– Polnyy ma, polovina ma? - deydi qyz.

– Polovina emes, jarty, - dedim.

– Kýrish botqa bar ma?

– A-a, kasha risovaya ma? - deydi qaryndasym.

– Ris kerek emes, kýrish ber, - deymin. Dausym dirildey bastady.

– Bir kese shәi!

– S molokom ba, bez moloka ma? - deydi qyz.

– Oibay, sýt qatqan, oibay, - deymin kýiik kóterip.

Ashanadan shyghyp Altynsarinning boyyndaghy ayaldamagha kep otyrghanym sol edi jasy birazgha kelgen әiel kelip: – Osy Abaya ma, Altynsarina ma? - dedi.

– Ekeui de emes, - dep teris qaradym jynym qozyp. Ol ketisimen bir qazaq jigiti maghan qarap: «Bratan saghatynyz neshe boldy? - dedi. «Bratanynnan» súra dep taghy teris ainaldym. Qasyma eki qazaq qyzy kelip otyra qalyp temekilerin tútatty.

– Áh! Múryndaryndy qúrt jep bara ma, anau jaqqa baryp sheginder, - dedim. Oryndarynan túryp bara jatyp bireui maghan esittirip «Vot auylbay» - dedi. «Chto podelaeshi, mambet esti mambet» dedi ekinshisi. «O-o, sheshendi!.. - dedim men de esittirip.

Shashyn qyp-qyzyl qyp boyap alghan qazaq kempir nemeresimen kelip «IYdem, Abulhaiyr! Posidiym!» - dedi. Jýregim atqaqtay jóneldi. Avtobus keldi. Baqylaushy jigit «Po Abaya pryamo!» Po Abaya pryamo!» dep baqyra jóneldi. Kire bergenim sol edi ol da «Brat, za proezd tóleniz!» - dedi.

– Jolaqy ma?

– Da, da jolaqy! Kakaya raznisa!-deydi ol da.

– 12-13 jasar orys balasyna jaqyndadym: Ornyndy bershi, otyrayyn!

– Ya ne ponimai po kazahskiy!

– A chto, v shkole ne izuchaete kazahskiy yazyk?-deymin.

– Izuchaem! No ya ne hoju na urok kazahskogo yazyka.

– Pochemu? - deymin men.

– A ne kajdomu on nujen, - dedi beti býlk etpesten.

«Da, ty prav, pasan!» - dedim ishimnen ghana. Oghan qarap «Sen Qazaqstanda tuyp-óstin, qazaq jerining dәm-túzyn tatyp kelesin. Eger sen  mәdeniyetti, ózgeni syilay biletin últtyng ókili bolsan, búl elde qazaq tilin biluge mindettisin. Anau, nemis, polyak taghy basqa últtar qazaqshany tez-aq ýirenip alady ghoy, - dep biraz sóilegim kelip túrdy da Elbasymnyng «Oryssha sóilegen adamgha qazaqsha jauap bergender jazagha tartylady, júmystan shygharylady» degen eskertui esime týsip auzymdy qos qolymmen basa qoydym.

Ýige keldim. Syrt  kiyimimdi sheship jatyp: "Shynymen bitkenimiz be? Qazaqtyng joyylyp bituine kóp qalmaghany ma?" deppin dausymdy shygharyp.

Zayybym (qazirgi qazaqtar «joldasym» deydi):

- Auruyng taghy bastaldy ma, - dedi.

– IYә, men aurumyn! Auruy mendegen qazaq degen últtyng úrpaghymyn, - dedim oghan esittirmey. Sosyn óleng jazyp, songhy shumaghyn:

Bazarbaylar bas tartsa sýre, ayattan

Atanam ba men daghy «Qúday atqan!»

Qazaq emes «jana últ» bop

Beymәlimge

Aghyp baram qúbyrmen múnay aqqan

Qúr saghymdy qughanday qúryq alyp,

Mәngi el últ, úly halyq

Dinsiz, tilsiz jaghagha qazaq jeter

Eskegi joq qayyqqa minip alyp, - dep ayaqtadym.

Myrzan KENJEBAY, aqyn

Abai.kz