Ótkende bir inishek: «Eki japon qosylsa birigip kompaniya qúrady. Eki qazaq qosylsa ýshinshisin jamandaydy» dep qarap túr. Qatty aityp, tiyp tastadym.

Ókpelep qaldy, bilem...

Sonyng ertesine el aldynda jýrgen bir azamattardyng ortasyna týsip qaldym. Sonda ortamyzda joq el aldynda jýrgen basqa bir azamattardyng atyna auyr sózder aityldy. Shyday almay búl joly da sózge aralastym:
- Kim qatelespeydi? Kim adaspaydy? Aghat basqandardyng bәrin aiyptay bersek, ainalyp ýiirin tapqandardy syrtqa tepsek, olar amalsyzdan qas bolmay ma? Sóitip jaulasyp, bir-birimizdi dos kórmesek, isimizding bәri bos bolmay ma, jýregimiz tas bolmay ma?

Ol azamattar da kóniline alyp qaldy, týsinem...

Ata men apanyng tәrbiyesin kórgendikten be, adamnyng kóniline qaraghyshpyn. Búghan deyin onday únamaytyn әngimelerdi estigende ýndemey qoya salatynmyn. «Shólmek myng kýnde emes, bir kýnde synady» demekshi osy eki jayt mening ishimdegi shydam shólmegining shytynaghanyn kórsetkendey.

Mening de jastyqpen, mastyqpen basqalar turaly ghaybat aitqan kezderim bolghan. Biraq songhy on jylda ózime eshkimdi JAMANDAMAU, JAZGhYRMAU, AYYPTAMAUdy ústanym etip aldym. Óitkeni, ózimning de, ózgelerding de perishte emes ekenin týsindim. Árkim óz týsinigi, bilimi, aqyly, tәrbiyesi, paydasy túrghysynan әreket etetinin úqtym. Biraq, osy bizdegi bir-birimizdi kóre almaushylyqtyn, jaqsylardy jamandaudyn, talanttardy túsaulaudyng týp-tórkini qayda ekenin úgha almay jýretinmin. Keshe Ghany dosymmen әngimelesip otyryp, sanama sanylau týsti.

- Ýige kelip, teledidardy qosyp edim, kino bolyp jatyr eken - dep әngimesin bastady Ghaneken. - Ortalanyp qalypty. Sonda bir aq nәsildi bay amerikalyq ózining afroamerikalyq qúlyna ólimnen qútqarghany ýshin bostandyq beredi. Sóitip, ony qalyndyghyn әkelu ýshin qasyna dos qyp ertip alady. Ekeui bir aq nәsildi amerikalyqtyng ýiine keledi. Onyng da qara qúldary bar eken. Solardyng basshysy engezerdey bir afroamerikalyq eken. Ol aq nәsildining qasyndaghy erkin jýrgen, jaqsy kiyingen qandasyn kórip, ony tanymasa da jaqtyrmay qalady. Birden qojayynynyng qúlaghyna sybyrlap: mynaghan senuge bolmaydy, pәlen-pәshtuen dep kóniline kýdik dәnin sebedi. «Dәl osy jerde basyma sart ete qaldy bizdegi kóre almaushylyqtyng tamyry qaydan bastalatyny» - dep Ghanekeng maghan qaraghanda men de basymdy shayqay berdim. Mine, mәsele qayda jatyr? Qúldyq sananyng saldary ghoy bәri.

IYә, bir-birin jamandau bizding búrynghy batyr babalardyng boyynda joq ghadet edi. Olar «bilgen syryn syrtqa jaymaytyn, syrtynan bir auyz sóz aityp kýlmeytin». Eki jýzdilik ezding enshisi dep biletin. Týz taghysynday myqty, sekseuildey qatty edi. Patshalyq Resey otarlaushylary olardy birine –birin aidap salyp talatty, bir-birine úryp syndyrdy. Solay biyledi, janshyp-tóstedi.

Sovet ókimeti de osy sayasatty sheber paydalandy. IYgi jaqsylardy birine-birin andytty, qamatty, attyrdy. Bastapqyda olar ózining qaraqan basyn aman saqtau ýshin osynday qadamgha barsa, keyinnen boylary ýirenip ketti. Sóitip kele, bir-birine senbey kýdikpen qarau, aldygha ozyp bara jatqannyng ayaghynan shalu, daralanghan túlghagha tas laqtyru, bireudi syrttay jamandau arqyly ózin jaqsy etip kórsetkisi kelu - últtyq minezding bólshegine ainaldy.

Tәuelsizdikke, erkindikke qolymyzdyng jetkenine shiyrek ghasyrdan assa da osy shiykilikten: qúldyq sanadan әli aryla almay keledi ekenbiz ghoy...
Ázirge, Abay aitqanday, bir-birimizdi dos kórmey-aq, jaqsy kórmey-aq qoyalyq. Tek jamandamayyqshy, bauyrlar!

Qashanghy qúl bolamyz?.

Beysen Qúranbek

Facebook-tegi paraqshasynan