(Jurnalistik zertteu)

Ótken jeksenbide «Abai.kz» jәne «Alauinform» aqparattyq portaldarynyng jurnalisteri Almaty qalasy men qala manynda shogharlanghan irili-úsaqty bazarlardy aralap,  baraqtarda túryp jatqan baspanasyz jandardyng túrmis-tirshiligin baryp kórdi.

Ótken aptadan beri әlemjelining qyzu talqysyna týsken taqyryp – jurnalist  Núrgeldi Ábdighaniyúly men Mәjilis deputaty Azat Peruashevting jastargha jataqjay salyp beru turaly bastamasy boldy.

Ishki migrasiyanyng saldarynan qazir beybit elimizde beyresmy bosqyndar kóshi payda boldy. Ony joqqa shyghara almaymyz. Sol sekildi urbandalu ýderisin de tejeu mýmkin bolmay túr.  Demek mәseleni sheshuding ózge joldaryn qarastyru qajet.

Biz jurnalistik zertteu barysynda Almaty qalasyndaghy jastardyng ghana jay kýiin naqty derektermen kórsettik. Al Astana, Shymkent jәne ózge de irili-úsaqty qalalarda qanshama jastyng bas qayghysy baspana bolyp jýr? Sonymen qatar búl – jastargha baylanysty keltirilgen derekter. Al qansha jyldan beri bazar jaghalap, pәter jaldap túrghandardyng kim sanyna jetipti. Tapqan nәpqanyng jartysyn pәteraqygha beretin ishki migranttardyng esebinen tabys tauyp otyrghan (pәter deuge mýlde kelmeydi) bólme berushiler memleketke bir tiyn da salyq tólemeydi. Turasyn ay tsaq, baraq qojayyndarynyng búl әrketi kólenkeli ekonomikagha jatpay ma? Sonymen, biz bardyq, kórdik.  Bizding baryp, kórip jazghanymyzgha pikir bildiru sizding erkinizde!

(Beyne jazbanyng avtory Móldir Baybóri)

Uaqytsha tirkeu kezinde resmy týrde 690 myng ishki migrant esepke alynypty. Al, shyn mәninde búl kórsetkishting әldeqayda kóp ekeni týsinikti. Dese de, 690 myng baspanasyz Qazaqstanda bar degen sóz eshqanday búra tartty búltartpasy joq anyq sóz, naqty derek. 2016 jyldy qorytyndylaghan Almaty әkimi Bauyrjan Baybek qala túrghyndarynyng sany 2 milliongha jetkenin aitqan edi. Almaty Qazaqstandaghy eng iri megapolis sanalatyndyqtan, әidik shahargha kelushilerding sany da ózgelermen salystyrghanda edәuir kóp.

Almaty qalasy әkimdigi Jastar sayasaty basqarmasynyng deregine sýiensek, byltyrghy jyldyng qorytyndy esebi boyynsha, Almaty qalasynda 14-ten 29 jasqa deyingiler sanatynda   483 myng adam bar eken.

Al jyl sayyn Almaty qalasynda 30 myngha juyq jas maman JOO ayaqtaydy. Olardyng 7 myngha juyghy Almaty qalasynyng tumalary bolsa, qalghandary ózge qalalardan kelgender.

Resmy statistikagha sýiensek, jogharydaghy 30 myng jas mamanyng 75 payyzy Almatyda qaludy jón kóredi eken. Búl tizimge Almaty manyndaghy (Qaskelen, Talghar, Ile audany) qalashyqtardyng jastary kirmegen. Kýndelikti kelip-ketip jatqan jastardyng esebine jetu mýmkin emes.

Al qazirding ózinde Almaty deytin әidik shahardaghy 81 myngha juyq studentting bar bolghany 35 myny memlekettik jataqhanamen qamtamasyz etilgen. Qalghan 46 myng student pәter jaldap túratyny sózsiz.

Búl materialdy ary qaray foto reportajben tolyqtyrayyq.

Altyn orda manyda ornalasqan baraqtar:

Jurnalistik zertteudi bastaghandaghy sәtimiz.

Tar auladaghy tirshilik, Búl aulada 15 otbasy tirshilik keshude. Pәter aqysy 20-25 myng tengeni qúraydy. Biz barghanda bos bólme tabylmady.

Qoqysy qolqany qapqan aula (Qoqys aptasyna bir ret shygharylady. Ol ýshin qosymsha aqsha tólenedi.)

Tar bólmege syimaghan túrmystyq zattar

Qalanyng qaq ortasyndaghy jaldamaly bólmeler:

Auyzeki tilde «Otpovka» atalyp ketken bazar many

11 janúyagha arnalyp salynghan bólmeler (Qalanyng qaq ortasynda ornalasqan. Búl aulada 11 otbasy túrady. Pәter qúny 25-30 myng tengeni qúraydy. )

Kýn týspeytin «kenistik»

Asýy men jatynjaydy ajyratyp berinizshi

Qalqamandaghy júrttyng jayy

12 otbasy osharylyp otyr (Biz barghan búl ýide 12 otbasy túrady. Biz barghanda bir ghana bólme bosap túrdy. Múndaghy júrt aiyna 20 myng men 40 myng tengening kóleminde qún tóleydi.)

Quyqtay bólme

3/3 kólem

Erler men әielderge arnalghan eki bólek dәrethana. Dәrethanagha baru ýshin aghashtan attap ótu kerek

Dush qabyldaugha da «jaghday» jasalghan

Tauyq ta, kvartirant ta – qojayyn ýshin tabuys kózi. Sondyqtan, ekeui de bir aulada jýruge qaqyly.

Qortyndy:

Qazaqstanda Zang jýzinde әrbir azamatqa 18 sharshy metrden kenistik berilui kerek. Al biz kórgen jaldamaly bólmelerding kólemi 9 sharshy metrdi qúraydy. Ol jerde otbasyly, bala-shaghyla adamdar túryp jatyr. Sonda әrbir adamgha qansha sharshy metr kenistikten keletinin elestete beriniz...

Endi janaghy 9 sharshy metrdi standartty otbasynyng jan basyna shaghyp kórelik. Ákesi, sheshesi, bir úl, bir qyz, yaghny bir otbasynda 4 adam bar delik. Ár adamgha 2,25 sharshy metrden keledi.  Bir qyzyghy elimizde Zang jýzinde sottalghan әrbir azamatqa 3 sharshy metrden kenistik tiyedi eken. Arghy jaghyn óziniz payymdarsyz...

Eskertu: «Abai.kz» pen «Alauinform» aqparattyq portalynyng jurnalisteri baspanasyz bosqyndar eline saparyn әriqaray da jalghastyra beretin bolady.

Aynúr Tóleu

Núrgeldi Ábdighaniyúly

Abai.kz