Qazaq halqynyng tәrbie qúraldarynyng biri - tyiym sózder. Búl sózder esi kirgen balalardy jaman әdet, jat pighyl, orynsyz qylyq, teris minezderden saqtandyryp otyrghan. Tizeni qúshaqtau - jalghyz qaludyn, qoldy tóbege qon - el-júrttan bezinudin, ýlkenning jolyn kesu - әdepsizdiktin, asty tógu - ysyraptyng belgisi dep tanylghan jәne onday ersi isterge qatang tyiym salynghan.

Múnday tyiym sózder el ishinde óte kóp. Onyng bәrin qamty almaghanmen keybir ýlgilerin qaghazgha týsirip úsynyp otyrmyz.

Qazaq halqynyng tәrbie qúraldarynyng biri - tyiym sózder. Búl sózder esi kirgen balalardy jaman әdet, jat pighyl, orynsyz qylyq, teris minezderden saqtandyryp otyrghan. Tizeni qúshaqtau - jalghyz qaludyn, qoldy tóbege qon - el-júrttan bezinudin, ýlkenning jolyn kesu - әdepsizdiktin, asty tógu - ysyraptyng belgisi dep tanylghan jәne onday ersi isterge qatang tyiym salynghan.

Múnday tyiym sózder el ishinde óte kóp. Onyng bәrin qamty almaghanmen keybir ýlgilerin qaghazgha týsirip úsynyp otyrmyz.

Dastarhandy, tamaqty baspa.
Kisi minine kýlme, kemtargha kýlme.
Maldy, ydysty, tamaqty teppe.
Sudy sapyrma, sugha dәretke otyrma, sugha týkirme.
Kókti júlma, shashyndy júlma.
Ýy ainala jýgirme.
Bosaghany kerme, qúshaqtama.
Tabaldyryqty baspa, otyrma.
Ýidi sabama, maldy basqa sabama.
Beyit túsynan shauyp ótpe, jýgirip ótpe.
Beyitke qolyndy shoshaytpa, oghan qarap týzge otyrma.
Itke ojaumen as qúima.
Týnde ýy sypyrma, týnda tyrnaghyndy alma.
Ýlkenderding jolyn kespe, sózin bólme.
Býiirindi tayanba, jer tayanba, iyegindi tayanba.
Shashyndy jayma.
Betindi baspa.
Tizendi qúshaqtama.
Ótirik jylama.
Júldyzdy, adamdy sanama.
Sypyrghyshty tik qoyma.
Qolyndy qusyrma.
Adamgha pyshaq, myltyq kezenbe.
Bos besikti terbetpe.
Qúrandy, tamaqty baspa.
Jaqyn adamgha pyshaq syilama.
Túzdy, kýldi baspa.
Otpen oinama, ottan attama, otqa týkirme.
Nandy jerge tastama, ýstine basqa zatty qoyma.
Beyuaqytta jylama, úiyqtama.
Beyuaqytta kisige kónil aitpa.
Bórkindi teris kiyme.
Ýide ysqyrma.
Ýige jýgirip kirme.
Moynyna belbeu jip salma.
Aydy qolynmen kórsetpe.
Qúdyqqa týkirme, ydysqa týkirme, joghary qaray týkirme.
Shelektegi sugha auzyndy batyrma.
Aqty tókpe.
Adamdy ainalma.
Adamgha qarap týkirme, esineme.
Jalghyz aghashty kespe.
Pyshaqtyng jýzin jalama.
Pyshaqty shalqasynan qoyma.
Tandayyndy qaqpa, basyndy shayqama.
Qyzdy úrma.
Kisige, molagha sausaghyndy shoshaytpa.
Orynsyz kýlme.
Kisi aiybyn betine baspa.
Kóp sóileme.
Adamgha, malgha zәbir jasama.
Balana basqa úrma.
Ata-anana qarsy kelme.
Týnde sugha barma.
Betindi syzba.
Nandy bir qolynmen ýzbe.
Asty ýrleme, asty jamandama.
Tamaqty soraptap ishpe.
Qolyndy tóbene, jelkene qoyma.
Ótirik kýlme, ótirik sóileme, ótirik jylama.
Ishegindi tartpa, tabanyndy tartpa.
Qyz úldyn, úl qyzdyng kiyimin kiymesin.
Dinindi satpa, últyndy satpa, aryndy satpa.
Qúdaygha, payghambargha, әuliyege tilindi tiygizbe.
Qabirdi baspa.
Amanatqa qiyanat jasama.
Ant ishpe, әbes sóileme.
Ótirik kuәlik jasama.
Namazdy búzba.
Qústyng úyasyn búzba.
Qúmyrsqanyng úyasyn baspa.
Úrlyq qylma, zorlyq qylma.
Tilindi shaynama, tilindi tisteme, shygharma.
Sausaghyndy auzyna salma.
Kisi ýiinde týregep túrma.
Týregep túryp nemese jatyp tamaq ishpe.
Sausaghyndy kezeme.
Ayaghyndy túsama, qolyndy baylama.
Kóp ishinde qatty sóileme, qatty kýlme.
Jelge qarsy týkirme, jelge qarsy dәret syndyrma.
Ýlkennen búryn sóileme.
Ýlkennen búryn tamaq jeme.
Ýlkennen búryn otyrma, jatpa.
Ýlkenning betinen alma.
Shaqyrmaghan jerge barma.
Rúqsatsyz ýige kirme.
Júrt kózinshe kekirme, qasynba.
Júrt aldynda qúlaghyndy qasyma, múrnyndy shúqyma.
Jerdi sabama, jerdi tepkileme.
Balany shoshytpa.
Atqa teris otyrma.
Qayyqty terbeltpe.
Ádepsiz sózdi aitpa, ótirik aitpa.
Maqtanshaq bolma, tәkәppar bolma.
Áyelge kýsh kórsetpe.
Maldy boqtama.
Asty qorlama.
Jәndikti jәbirleme.
Uhileme.
Mandayyndy, basyndy úrma.
Otty, oshaqty attama.
Dastarhandy, ydysty, tamaqty attama.
Jaman әdetti ýirenbe.
Jamanat shaqyrma.
Jaman yrym jasama.
Etbetinnen jatpa.
Ersi qimyl jasama.
Shashyndy, tyrnaghyndy ósirme.
Kisi tósegine otyrma.
Teris qarap otyrma, jýrennen otyrma.
Sol qolmen tamaq ishpe.
Shalbardy basyna jastama.
Qolyndy artyna ústama.
Týnde mal sanama.
Týnde kýl shygharma.
Tanertengi asty tastama.
Kózindi jypylyqtatpa.
Qolyndy keudene qoyma.
Ernindi shygharma.
Oryndyqta ayaghyndy aiqastyryp otyrma.
Bala betine ýrleme.
Tyrnaghyndy tisteme.

S.Kenjeahmetúly