«Astana EKSPO-2017» kórmesining «Bolashaq energiyasy» ataluy adamzat mәselelerin  sheshude energetikalyq resurstardy útymdy paydalanu jәne damytu- birqatar әlem elderi aldynda túrghan manyzdy strategiyalyq basymdyqtardyng biregeyi ekenin kórsetude. 115 memleket pen 22 halyqaralyq úiym 174 gektar jerdi alyp jatqan kórmege atalmysh taqyrypta ózderi úsynghan ekspozisiyalaryn tanystyruda.

Jahandyq energetika sektoryndaghy  innovasiyalardy talqylau ýshin úiymdastyrylghan auqymdy shara balamaly jәne janartylmaly energiya kózderin damytu men paydalanuda týrli úsynystar men ashylulardyng alanyna ainaldy.  Búl neghúrlym ekologiyalyq taza jәne qauipsiz qorshaghan ortagha qatysty jana sheshimder izdeu ýshin halyqaralyq qauymdastyqty jinaugha Qazaqstannyng tarapynan tuyndaghan batyl qadam edi.

Qazaqstan ýshin balamaly energiya kózderin, energetikalyq tehnologiyalardy damytu, paydalanu, mәselen, energiya tiyimdiligi jәne energiya ýnemdeu, saqtau siyaqty salalarda cheh kompaniyalarynyng tәjiriybesi manyzdy. Elimizde  158 iri cheh kompaniyalarynyng ókildikteri men filialdary tirkelgen eken. Olardyng 69-y júmys isteude. Qazaqstandyq tarapqa energetikalyq, mashina jasau tehnologiyasy men qúrylghylary asa manyzdy. Al, búl salalar Chehiya ekonomikasynyng myqty túsy bolghandyqtan, búl salada chehterden  elimizding ýireneri kóp.

Jalpy alghanda, «...eki el arasyndaghy  auyl sharuashylyghy ónimderin, infraqúrylymdyq jәne logistika salasyndaghy  birlesken kәsiporyndar ashugha eki el de mýdeli»- deydi pavilion menedjerleri.

Pavilion qyzmetkerleri cheh kompaniyalarynyn: taza energiya, jasyl qúrylys, telekommunikasiya, shaghyn elektr stansiyalary, elektrkólik jәne  ekologiyalyq túraqty himiyalyq óndiristen- jana tehnologiyalar nәtiyjesinde ónimder men qyzmetterding jasap shygharyluyna qatysty jeke-jeke toqtalyp, kórmege kelushi qonaqtargha jan-jaqty mәlimetter berude.

Chehiya paviliony kórmege kelushilerding deni qyzyqtaytyn oryndardyng birine ainalghan.

Álemdegi eng jyldam elektroqozghaltqyshty úshaq, auada qalyqtap túra alatyn velosiyped.

Balamaly energiya kózderining kýshimen jýretin  tehnika, EXPO kórme keshenindegi Cheh paviliony úsynghandar.

Jalpy Chehiya Respublikasynyng kesheni - halyqtyng zor qyzyghushylyghyna ie alandardyng biri. Kórme ashylghaly beri onda 100 mynnan astam adam barghan.

EXPO 2017 kórmesi óz júmysyn bastaghaly beri balamaly energetika salasynda damyghan memleketter ózining tyng tehnologiyalaryn osy alanda pash ete bastady.

Chehiyalyqtar osy kórme alanyna janartylghan energiya kózderin pash etetin týrli tehnikalaryn kóptep әkelgen memleketterding biri.

Pavilionnyng qaq ortasynda úshaq ilingen. Búl – әlemdegi eng jyldam elektroqozghaltqyshty úshaq. Maksimaldy jyldamdyghy saghatyna 260 shaqyrym. Quattau mәselesine toqtalsaq, 220 volittyq úyashyqtan 8 saghatta býkil batareyalar tolyq energiya jinap alady. Alayda, aspanda tek bir saghat ghana úsha alady eken.

Chehiya Respublikasy avtoóndiris salasynda óte damyghan memleket ekenin bilemiz. Olar kórme ayasynda bolashaqta tolyq elektrquatymen jýretin avtobusty tanystyrdy. Býginde Chehiyada osynday qoghamdyq kólikting gibridti núsqasy bar. Ol benzin jәne elektroqozghalqyshpen aralas jýredi. Tórt-bes saghat quattalghan batareyalarmen avtobus 150 shaqyrymgha deyin jýrip ótedi.

Kópshilikti tanghaldyrghany: paviliondaghy úshatyn velosiyped. Maksimaldy úshu biyiktigi 7-8 metr. Úiymdastyrushylar, qazirgi núsqasynda  ol tolyq quattalghan batareyalarmen bar bolghany 3-5 minut qana úshatynyn aitady.Áli jetildirilu ýstinde deydi.

Úshatyn velosiyped janynda qarapayym ýlgisi de úsynylghan. Ol da elektroqozghalqyshpen jýredi. Akkumulyatordy eki saghat quattasanyz, 120 shaqyrym jerdi jýrip ótuge bolady.

Pavilionnyng ekinshi qabatynda su, jel energetikasyn tiyimdi paydalanu, damytudaghy osy elding tehnologiyalary turaly aqparat ala alasyz. Keybirin kórneki qúraldar, qúrylghylar arqyly tәjiriybe týrinde kóruge bolady.

Latyn Amerikasy: Tómengi baghalar men zamanauy tehnologiyalar

Latyn Amerikasy elektrge degen múqtajdyqtaryn janartylmaly energiya kózderin paydalanu arqyly qanaghattandyruda.

Tómengi baghalar men zamanauy tehnologiyalar kýn, jel jәne ózge de energiya kózderin, qazba otyndaryn óndirude bәsekege qabilettilikke baghyttalady. Latyn Amerikasynyng janartylmaly energiyasyna qatysty maqsatty qory Amerika Ishki Damu bankining (AIDB) jana esebine sәikes jobalanghan 2050 jylghy súranystan elektr múqtajdyghyn 22 ret jabugha jetedi.

Kýn energiyasy

Latyn Amerikasy elderi songhy jyldary kýn energiyasy naryghynda óz әleuetin kórsetip keledi. Latyn Amerikasy elderin sheteldik investisiyalar tek qauipsiz energiya kózderimen qamtamasyz etip qana qoymay, sonymen qatar batys jarty shary men әlemge kómirtegi qaldyqtaryn azaytu men klimat ózgeristerin tómendetuge kómekteser edi. Syrtqy jәrdem eki týrli nysanda kele alady: syrtqy ortany qorshaugha baghyttalghan halyqaralyq aliyanstar jәne jeke kompaniyalardyng investisiyalary.

Nege kýn energiyasy?

Qauipsiz quat izdeude kýn energiyasy bәlkim Latyn Amerikasyna kómektesetin eng jyldam sheshim shyghar. Kýn energiyasyn óndirude jahandyq jyludyng tudyratyn uly lastaghyshtary nemese qauipti qaldyqtary bolmaydy. Tipti, kýn energiyasymen baylanysty ózekti mәselelerding eng qiyndarynyng da sheshimin tabugha bolady.

Su energiyasy

Su quaty әlemning janartylmaly energiyasynyng eng ýlken kózi bolyp otyr. Latyn Amerikasynda su quaty negizgi energiya kózi bolyp tabylady. Ol óndiriletin býkil elektrding 65 payyzyn qúraydy eken. Búl әsirese, kóp elderi su energiyasyna tәueldi Latyn Amerikasynda anyq bayqalady.

Geotermaldyq energiya

Sarapshylardyng aituynsha, jer qyrtysynan shyghatyn tabighy jylu Latyn Amerikasy ýshin tiyimdi әri qoljetimdi quat kózi bolar edi. Alayda, ony zertteushi tehnologiyalar әli de damu ýstinde. Amerika Aralyq Damu Banki men Dýniyejýzilik Bankining jasaghan bayandamasyna sәikes Latyn Amerikasy óz geotermaldyq әleuetining jyl sayynghy 300 teravat saghatynyng 5payyzyn ghana paydalanatyndyghy anyqtalghan.

( Jalghasy bar ).

Zarina Ádilbek

Abai.kz