"Áriyne, kenes ýkimeti uaqytynda agha úrpaq tap bolghan qiynshylyqty biz kórgen joqpyz, biraq bir shetin men de mektep qabyrghasynda bayqadym dep oilaymyn, ózimning orys tildi qazaghymnan...», - dep Baqyt mektep qabyrghasynda basynan ótkizgen oqighany әri qaray jalghastyrdy: «Bala kezimde tuyp-ósken auylymyzdan naghashymyzdyng auylyna kóshtik, ol auyl әbden orystanyp ketken eken, tipti qazaq synyptary joq, әiteuir mektep diyrektory maghan synaq merzimin belgilep, anama: «qyzynyz eger belgili merzimde synaqtan ótse ghana, mektepte qaldyramyz», -  dep shart qoydy. Oilau qabiletim barlyghy qazaqsha edi, ýitip-býitip әiteuir óttim ghoy diyrektordyng synaghynan, mektepte qaldyrdy.

Tilimdi syndyryp, kýni-týni sabaqqa dayyndaldym, týnjarymda sabaq oqyp otyryp jylaymyn-au shesheme: «týk týsinbeymin, qalay qiyn, erteng synyptastarym taghy mening aitqan sózderimdi mazaq etip kýlkige ainaldyrady ghoy» dep. Sol berilgen merzimde qatty kýizelisti basymnan ótkerdim, synaqtan óte almasam diyrektor meni mektepten «orys tilde sabaqty mengere alamadyn», - dep shygharyp tastaydy ghoy degen oimen qatty qobaljyp, týnde sabaq miyma qonbay jatqanda anama jylap, kóz jasymdy aghyzyp talay týndi ótkizdim. Sonda meni sayqymazaqqa ainaldyratyn ózge últ  ókilining balalaryn qoya túrynyz, ózimning qara domalaq qazaq synyptastarym, múghalimderim, bar jazyghym – orys tilinde aksentpen jәne qate sóileuim boldy. Óz basym,  tili dúrys kelmey jatsa da qazaq tilinde ózge últtyng auzynan sóz estisem, quanyp qalam.

Otbasymyzda daladan kirding be, bitti, ýide әke-sheshem tek ana tilimizde sóiletetin, ózge tilde sóleseng sógip tastaytyn, keshke taman ýiimizde anam týrli anyz-ertegiler oqityn, әsirese únatyp tyndaytynym  -  batyrlar jyry bolatyn. Anam  - suyryp-salma aqyn, әnshi, shirkin dauysy qanday zor, әdemi edi...

Keyin Toghaybay aghayymyz shyryldap jýrip, qazaq synybyn ashqyzdy. Ol kisi sol kezde mektepte tarih pәninen sabaq beretin, ózi – tanymal jurnalist. Orys synybynda jýrgende sanamyzdy әbden qatyryp tastaghan Nina Aleksandrovna atty kommunist múghalimimizding kesirinen tipti oiymyzdy ashyq aitudan qorqyp, erkin oilaudan qalghan bizderdi Toghaybay aghayymyz qútqarghan.

Orys synybynda әbden basylyp qaldym, tilimde shatasyp mәngýrtke ainala bastaghanday boldym.

Mektepte múghalimderim jay ghana sózge tilim kelmey, sózdi dúrys atamaghanymnyng sebebinen talay baghamdy kemitken kezder boldy, búl on tórt jastaghy bala ýshin ýlken әdiletsizdik edi...».

Keybir qazaqtarymyzben qazaq tilinde sóilesseng betine mensinbey qarap, әdeyi orys tilinde jauap beredi, týsinbeytinim sol is-әreketin bir kýshti dep sanay ma?!

Ana tilimning elimizdegi mýshkil jaghdayy – óz qazaghymnyng ony qúrmettemey ayaqqa taptauy, ardaqtap baghalamauy... búl jerde ózge últtan: «nege sóilemeysin?»  dep kinә izdeuding qajeti joq, ózimizding qazaghymyz ana tilin syilap, tilge jany ashymay esh nәtiyje shyqpas... Orysty aitpaqshy, shetelden kelgen bir qandas bauyrym: «Áy qazaqtar «chto skazal?» «Ne ponimai?» dep oryssha mingirlep jýrgende, senderding orystaryng qazaq tilin bayaghyda mengerip alghan ghoy, juyrda ayaldamada túrsam, bir orys jaqyndap, óz tilinde birdeme súrady, men oghan: «keshiriniz sizding tilinizdi týsinbeymin» desem, bir kezde әlgi maghan tap-taza qazaqsha sóilep әketip barady», - dep kýldi. Keshegi Elbasymyzdyng «Qazaq qazaqpen qazaqsha sóilessin», - degen sózining sayasaty qayda qaldy?

Men qazaq bolyp tughanyma maqtan tútam, men ýshin búl Jaratushynyng bergen maghan bir syiynday, jalpy búl ómirde qazaqtan basqa óz tilin baghalap, sýimegen últty kezdestirmeppin de, kórmeppin...

Qymbat Kereybay

Abai.kz