Seysenbi, 26 Qarasha 2024
46 - sóz 5655 2 pikir 5 Qazan, 2017 saghat 08:22

Týrikten shyqqan ghalymdar

Osy FB-da keybir inilerimizding Týrikten shyqqan ghalym bar ma dep ózinshe mensinbegen súraqtary osy postty jazugha mәjbýr etti. Biyleushileri qazaqtyng Qanly taypasynan shyqqan Osmanly imperiyasy europalyqtardyng músylman әlemine qarsy toghys Krest joryghyna toytarys bergeni tarihtan mәlim. Ýsh qúrlyqty qamtyp, 600 jyl biylegen múnday imperiya tarihta joq. Sonday-aq Týrik halqynan shyqqan ghalymdar da, ónertapqyshtar da az bolmaghan.

Mәselen, qant diabetimen auyratyndardyng dertin jenildetetin jol tapqan týrik ghalymy Ýmit Ózjan.

Sonau HÝI ghasyrda, 1638 jyly ózi jasaghan qanatpen Bosfor búghazynyng ýstinen úshyp ótken, europalyqtardyng úshugha degen qúlshynysyn arttyrghan Hazerfen Ahmet Chelebi, 877 jyly óz zertteuleri boyynsha әigili «Sabey zidjin», «Qybla azimuty turaly traktat» jazghan, sferalyq ýshbúryshtardy esepteuding jana tәsilderin oilap tapqan әigili astronom әri matematik Ábu Abdallah Múhammad әl-Battany (europalyqtar Albategnius dep ataghan, onyng enbekteri HII ghasyrda latyn tiline audarylghan, Nikolay Kopernik ony ózine ústaz tútqan), әlemde túnghysh ret jolaushy raketasyn oilap tapqan Lagary Hasan Chelebi, 1513 jyly jasaghan týpnúsqalyq kartasynda Ontýstik Amerika (ol kezde europalyqtar ashpaghan) men Antarktida kórsetilgen týrik admiraly Hadjy Muhiddin Piry Reys Sizge az bola ma?!

Piry Reysting ashqan geografiyalyq janalyqtary Kolumbtan, Vasko de Gamadan, Magellannan, Amerigo Vespuchchiyden әldeqayda erte bolghan. Sondyqtan, týrikterdi "nadan" dep sókpenizder.Olar da tarihta óz orny bar, óz ústanymdarymen ómir sýruge qaqy bar halyq. Ózi nadan adam ghana ózge halyqtar turaly solay oilaydy!

Marat Toqashbaev

Facebook-tegi paraqshasynan

2 pikir

Ýzdik materialdar

Syni-esse

«Talasbek syilyghy»: Talqandalghan talgham...

Abay Mauqaraúly 1539
Bilgenge marjan

«Shyghys Týrkistan memleketi beybit týrde joghaldy»

Álimjan Áshimúly 3329
Birtuar

Shoqannyng әzil-syqaqtary

Baghdat Aqylbekov 6069