Birden aitayyn, myna sen úsynghan Til institutynyng núsqasyn men de bir aiday búryn paraqshamda da, toptarda da nasihattap, bóliskenmin. Sebebi, bizding apostrofty núsqadan búrynghy úsynghan jobamyz da osynday, әripting ýstine noqat qoyylghan núsqa bolatyn, Ony men Almaty telearnasyna bergen súhbatymda da aitqanmyn. Til bilimi instututy diyrektory orynbasary Anar Fazyljan hanymnyng súraghyna da «salystyrmaly týrde týrikshe tektes osy Til bilimi instituty úsynghan núsqanyng ýnaydy» dep jauap bergenmin. Biraq til instituty úsynghan búl núsqa da, osyghan úqsas bizding núsqa da komissiyadan ótpegenin men keminde bes-alty ret jazdym ghoy deymin maqalalarymda.

Sәken inim latyn әlipbiyin qabyldaugha qarsy bolsa da, «aqyr ótetin bolsaq, myna núsqagha óteyik» dep, bir jobagha toqtalyp otyr. Búnyng ózi ilgerileu. Al Geroyhan Qystaubay aghamyz, qara aspandy tóndirip, latyngha ótsek, jer betinen joyylyp ketemiz degendey zarlaghanda, Sәken bauyryma jylap kórisesin…Men búl ómirimizde kýrt betbúrys jasaytyn kýrdeli mәselemen 2013 jyldan beri betpe-bet kelip, óz oi-pikirimdi jariyalap kelemin. Endi ekeui eki jaghymnan saual tastaghan aghama da, inime de, jalpy latyngha qarsylargha óz kózqarasymmen jauap bereyin.

ATA ZANDY ÓZGERTPEY, TILDI ÝIRENU – SUGhA TÝSPEY JÝZUDI ÝIREN DEGENMEN BIRDEY…

Dәl búl jerde Sәkenning de, Geroyhannyng jazbasynda da kýdikke boy aldyru bar da, ýmitke oryn joq. Búl býgingi orysshyl biylikting ziyanynyng әseri ekeni anyq. Degenmen, mәselege terennen qarayyq. Últqa janashyrlyq dep, latyngha qarsy shyghyp otyrghanymyz – janylysugha soqtyratyn qadam emes pe dep bir sәt oilanayyq… Qazaq tilining auyr jaghdayy, últtyq mýddemizding qorghalmauy turaly menen kóp jazghan, mәsele kótergen adam joq demey-aq qoyayyn, az shyghar…

Sәken dúrys jazghanday, «Qazaqstan ýkimeti jaqynda qazaq tilinde sóileydi» degen sózdi estigenimizge 20 jyldan asty. Tipti әr ministrlikting qay jyly, qay aida memlekettik tilge kóshetinine deyin aityldy. Kóshti me? Qaydaghy! Ár oblystaghy is qaghazdarynyng qazaqsha jýrgizile bastau reti, tizimi jasaldy. Qazaqsha jýrgizile me qazir? Oryssha jýrgiziledi, qazaqshagha qotarylady (birli-jarym ónirde talpynystar bar, biraq onyng ózi tabandy emes).» Osy aitylghanday, 2011 jyly memlekettik til turaly baghdarlama boyynsha 2013 jyly barlyq kópshilik oryndy mekemeler týgel qazaq tiline ótui tiyis degen babyn orystildiler internetke salyp jiberip, bizding jaltaq biylik keri shegine qalghan bolatyn. Sol kezde men «Búl ne masqara» dep, maqala jazyp, aqiyq aqyn aghamyz Múqtar Shahanovqa baryp, búnyng ayaghy dýbiri Reseyge deyin jetken, Konstitusiyadan orys tili turaly 7- baptyng 2-shi tarmaghyn alyp tastaudy talap etken әigili 138-ding hatyna úlasqan edi.

Mening el arasynda tarap ketken:«Bizding orysqúl biylikten ainymaytyn orysqúl oppozisiyamyz bar» dep kýiip ketken sózim sol kezde aitylghan bolatyn.

Sen keltirgen qazaq tilining auyr hali 26 jyldan beri nege ózgermeydi? Til turaly zanymyz da, Memlekettik til turaly baghdarlama da nege iske aspaydy? Memlekettik tilding mәselesin sheshetin bir ghana tetik bar. Ol – Konstitusiyadan orys tili turaly 7-baptyng 2-shi tarmaghyn alyp tastau! Onsyz 7 -baptyng 1 tarmaghy –«QR-da memlekettik til-qazaq tili» degen bap eshuaqytta oryndalmaydy.

Yaghni, әlsiz gazdy basqanmen, myqty tormoz odan kýshti bolyp túr, ol 7-baptyng 2-shi tarmaghy!

Ruzanyng jerde tramvaydy astyna týserdey toqtatuy, tipti, últy týrik Oghyz Doghannyng aspanda úshaq shayqalghanday qazaq tilin qorghaugha mәjbýr boluynyng barlyghana sebep – Konstitusiyadaghy orys tili turaly 7-baptyng 2-shi tarmaghy.

Sondyqtan da men sol 2011 jyly «ATA ZANDY ÓZGERTPEY, TILDI ÝIRENU – SUGhA TÝSPEY JÝZUDI ÝIREN DEGENMEN BIRDEY…» – degen saraptamalyq maqala jazghan bolatynmyn.

Yaghni, «Bәlening bәrin ala tana bastaydy» degendey, bizding tilimizding damymay otyrghanyna kinәli – endi әlemdik әlipbiyge esik ashyp jatqan qazaqtyng jana latyn әlipbii emes, tilge kelgende tiresip, Atazanymyzdy ózgertpey, qatyp qalghan biylik.

Eldi ekige bólip, qazaq tilin túqyrtyp otyrghan – orys kirillisasy

Elimiz 100 payyz qazaqsha sóilegenshe latynshagha ótpeymin desen, ómir boyy ótpeysin. Búl eki jerdegi eking – tórt degendey belgili jәit! Orys kirillisasynyng otarynda jayylyp jýre beresin. Eshqanday algha jyljymaudan góri latyn әlipbii arqyly eng bolmasa orys otary qamalynan bosanugha bir qadam -on qadam bolsa da, algha jylju jaqsy emes pe? Memlekettik tildi ýirenip almay, latyn tiline ótuge bolmaydy degen tújyrym, qazaqsha qarapayym tilmen aitqanda, barar jerine jetu ýshin bir etiginning kemshiligi ýshin ekinshi synar etigindi de laqtyryp tastap, jalanayaq qalyp, jolgha shyqpau degen sóz! Bizge dәl qazir bir etikting kemshiligin jóndep, ol bolmasa , synar etikpen bolsa da, tipti jalanayaq qalsang da, jolgha shyghuymyz kerek bolar! Últ mýddesi jolynda erlerimizge eski bolsa da, etigimen su keshu, jalanayaq jar keshu kerek dýr. Tilding damuyna әlipbiyding róli óte zor ekenin til mamandary jaqsy biledi. Yaghni, ayaqqa qarap etik tigedi, etikke qarap ayaq jasamaydy…

Qazaqtyng jana әlipbiyine qarsy shyghushylar latyngha ótu eldi ekige bóledi deydi… Memlekettik tilding damuyna tosqauyl qoyady deydi. Jalpy, osynday oi, túsaulaghysh tújyrym qaydan shyqqan? Dәlel qayda?Al eldi ekige bólmeu men memlekettik tildi ýirenuge sender airylmay otyrghan kirillisanyng paydasy tiydi me? Joq! Qayta eldi qazaq tildi, orystildi dep, ekige bólip, memlekettik tildi biluge biylikting yqylassyzdyghy men jigersizdigi arqasynda kesirin tiygizip kelgen tek orys kirillisasy! Búghan eshkim talasa almaydy! Endeshe bolashaq- latynda. Algha qarau kerek. Ou, eldi osy uaqytqa deyin ekige bólip kelgen – kirillisa ghoy, latyn emes. Óitkeni kirillisany orys pen qazaq eki týrli paydalanady, әrqaysysy óz әripterimen. Mysaly, ә, ý,ú, i, ó,q, gh,n, sekildi qazaqy әripterdi qazaqtan basqa orystildilerinning úryp qoyghany bar ma? Al biz bayghús Tәuelsiz óz elimizde otyryp, orystyng s,sh,i,,e,ch, t.b. әripterin múrtyn búzbay qabyldaugha qúldyqpyz. Mysaly, qazaqtar Sәken, Qystaubay, Qazybek dep jazsa, oryssha «Saken, Kistaubay, Kazybek» dep jazylady. Eldi ekige bólu-eki týrli jazu degen osy. Búl jerde qazaq tilining jazylu jýiesi, orfografiyalyq zandylyghy últtyq negizde, memlekettik dәrejede bekitilip, saqtalmaghan. Búl kemshilikti endi latyn alfaviytin qabyldauda qaytalamaugha tiyispiz. Sonda qay tilde bolsa da, Sa’ken, Kystau’bai’ , Qazybek dep, bir tilde, tek qazaq tilining jazylu zandylyghymen jazyluy kerek. Al latyn tek qazaqqa ghana emes, býkil әlemde kóbinese bir-aq’ әriptermen (qosymsha sanauly ghana últtyq dybystardy aiqyndaytyn әripter qosyluymen) qoldanylady.

2010 jyly Irandaghy Islam revolusiyasynyng 31 jyldyghyna jәne Iran kósemi Ayatolla Homeyniydi úlyqtaugha baylanysty Qazaqstannan jalghyz men baryp edim. Sonda Ázirbayjannan kelgen «Hadjy» jurnalynyng bas redaktory Ály Rzazademen birge boldyq. Ol maghan sapar barysynda parsy tilinen audarmashynyng rólin atqardy. Búl saparym turaly men keyin «IYilmeytin Iran» atty maqalamda «Qazaq ýni» gazetinde jazghan bolatynmyn. Sonda orys tili pәnining múghalimderining balasy, jurnalist Rzazade Ázirbayjan elining latyngha ótuimen ruhany Tәuelsizdik qadamyn jasaghanyn maqtana aityp, әli orys kirillisasy otarynda jýrgen Qazaqstan azamaty, ózinen edәuir ýlken maghan mýsirkey qaraghan edi… Mýmkin, latyn tiline ótken son, endi kezdessek, men de endi onymen terezem teng sóilesetin shygharmyn. Biraq, onyng esesine elimizding jemqorlyghy men paraqorlyghy jónindegi «jarysqa» kelgende men odan ýstemdeu bolghan siyaqtymyn… Sol kezde ol әke-sheshesining Bakudegi orta mektepting orys tili pәnining múghalimderi bolsa da, barlyq kýn kórisi mekteptegi orys tilining damuyna tәueldi bolsa da, Ázirbayjan ruhaniyatynyng orys kirillisasynan tәuelsizdigi ýshin latyn әlipbiyine ótudi qoldap shyqqanyn maqtana mәlimdedi.

Jalpy, orys kirillisasy otarynan shyghu- beynelep aitqanda, reseylik rubli aimaghynan shyghudan da artyq manyzdy mәsele! Búny týsinbeytinderding az emestigine qarap, 1993 jyly «rubli aimaghynan shyghamyz ba?»- dep súramay-aq, talqylamay-aq, sheshim qabyldaghany ýshin Elbasygha rahmet aitu kerek shyghar dep oilaymyn.. . Áytpese, búlar osydan jiyrma jyl búryn sol kezde de, 1993 jyly «oybay rubli aimaghynan (kirillisa aimaghynan dep qabyldanyz-2017j) shyghugha bolmaydy, qarang qalamyz, kýnimiz qiyn bolady»-dep, shulap shyghar edi…

Latyn әlipbiyi- Ruhany otarsyzdanu qadamy

Qazaq memleketi Tәuelsizdik alghan song eng aldymen kez-kelgen azattyq alghan elder sekildi ruhany otarsyzdanu mәselesi qolgha alynuy kerek edi. HH ghasyrdaghy 37 jylghy qandy qyrghyn – sayasy repressiya, 1917-20-jyldary men әigili 1930-shy jyldardaghy qoldan úiymdastyrylghan alapat asharshylyqtyng baghasyn berip, Ukraina sekildi eldi qyrghyngha úshyratqan imperiyalyq Reseydi aiyptau biylik tarapynan әli qolgha alynghan joq.

Sol sekildi naghyz ruhany repressiya – týrki halyqtaryna ortaq latyn әlipbiyindegi qazaq memleketin 1940 jyly bir kýnde imperialistik maqsatpen orystyng shovinistik kirillisasyna ótkizip jiberui bolatyn. Endi mine, osy ruhany repressiyanyng zardabyn jongdyng alghashqy qadamdary jasalyp, Qazaq memleketi 2025 jyly qaytadan Latyn әlipbiyine ótetin boldy! Últtyq ruhany otarsyzdanu latyn әlipbiyine kóshu әreketimen bastaldy!

Latyngha ótudi kezinde biyl 100 jyldyghy bolyp jatqan Alashtyqtar da jaqtaghan. Týrkiyanyng preziydenti Atatýrikten bastap, Alashtyng kósemi Álihan Bókeyhan da qatty qoldaghan. Al Alash arystary Ahmet Baytúrsynov pen Halel Dosmúhamedovtyng latyn әlipbiyine ótuge basynda qarsy boluy – býgingi keybireulerding әdeyi eldi shatastyryp jýrgenindey, kirillisagha ótudi qoldauy emes, Ahannyng ózi jasaghan tóte arab әlipbiyinen ketudi qalamaghandyq bolatyn. Keyin, aqyr latyngha ótetini belgili bolghan son, Ahang da, Halel Dosmúhamedov te últ mýddesi ýshin latyn әlipbiyin qazaq tiline ýilestirip jasaugha memleket qayratkeri retinde tikeley atsalysqandary belgili. Al bir ghasyrdan keyin býgingi gharysh pen internet zamanynda bizding keybir sayasatkerler men qayratkerler osynday memleketshildik pen últshyldyq hәm ilkimdilik kórsete almay, keri tartyp jatyr…

1929 -1940 jyldary latyn әlipbiyinde bolghan Qazaq Eli ýshin Tәuelsizdik alghan song latyn әlipbiyin qayta engizui tabighy da, tarihy da, zandy qajettilik. 1993 jyly rubli aimaghynan shyghyp, tól tengemizdi qabyldaudyng ekonomikalyq-sayasy manyzy qanday zor bolsa, Latyn әlipbiyin qabyldauymyzdyng ruhaniy-sayasy manyzy da bolashaghymyz ýshin bagha jetpes óte zor.

Mening ózim latyn әlipbiyin engizuding manyzdylyghy turaly jazyp kele jatqanyma onshaqty jyl boldy. Onyng ishinde sýiekti eki maqalam elge belgili. Ásirese, 2013 jyly 19 aqpanda jazylghan «LATYN әlipbiyine kóshuge QARSYLYQ – ÚLT MÝDDESINE QARSYLYQ!» atty maqalamdy Qazaquni.kz últtyq portalynda 30 myngha juyq adam oqyp, 200-ge juyq pikir jazylghany, basym bóligi qoldaghany belgili.

Býginde әlemning 80 payyzdan astamy qoldanylatyn ghylym men tehnikanyng tili – latyn әlipbiyine negizdelgen qazaqtyng jana әlipbiyining iske qosylugha alghashqy adymy jasaldy. Búl әriyne, ruhaniyatymyzdaghy tarihy oqigha!

Al endi osy talay sóz bolghan jana әlipbiyimiz qalay shyqqan? Elding kónilinen shyqty ma? Tól әripterimiz qalay belgilengen? Búl endi basqa әngime jәne basty әngime.

Kirillisany latyn әlipbiyine audaruy, konverterleui de kónilge qonady. Kezinde mening 2013 jyly jazylghan maqalamda aitylghanday, «qazaq kitaptaryn audarudyng qazirgi tehnologiya zamanynda týk qiyndyghy joq, bir sәtte audarylady» degenim shynymen de iske asty. Parlamenttik tyndauda Múhtar Áuezovtyng «Abay joly» romanynyng 3 sekundta audarylghany ekrannan kórsetildi.

Eng aldymen, birynghay әlipbiyding basty qaghidattaryn anyqtap alu qajet boldy. Qazaq tiline tәn barlyq dәstýrli dybystar ýshin erekshe tanbalanudy saqtap qalu kerek: Á; I; N; Gh; Ý; Ú; Q; Ó.

Jazu ýrdisinde búl dybystardyng erekshe tanbalanuynan bas tartu 2-3 úrpaqtan keyin olardyng tolyq joyyluyna jәne basqa dybystarmen almasuyna әkep soqtyruy әbden mýmkin. Nәtiyjesinde qazaq tilining sәikestiligi men biregeyligin saqtap qalugha, onyng fonetikalyq baylyghyna, tilding kórkemdiligi men ereksheligine qauip tónui mýmkin, bizding oiymyzsha, barynsha kýsh salyp, búghan jol bermeuge tiyispiz. «Bir dybys eki әripke» jol joq! Ásirese, qazaqy tól dauysty dybystarda!

Óz dauysyng bolmasa, óz dybysyn, óz әriping saqtalmay, joyylyp ketse, Qazaq ýshin jana qaripter jana qauip bolyp qalady!

Qazaq әlipbii qazaq ýshin janaruy kerek!

Ótkende bir jazghanym bar edi:

«Biz latyn әlipbiyine qarsy emespiz. Qazaqtyng jana әlipbiyine qazaq qarsy bolmauy kerek! Biz tek jana әlipbiydegi jaramsyz, jaghymsyz tanbalargha, qazaq dybystarynyng joghalyp ketu qaupine qarsymyz!

Jana әlipby núsqasymen Londonda, Tokioda otyryp qazaqsha hat jazysugha bolady deydi arnayy komissiyadaghylar. Biraq qazaqtyng ә, ý, ó, q, gh sekildi tól dybystaryn joghaltyp alsaq, olay hat jazghannyng ne keregi bar? Diakritik (qosymsha tanbalar) 80 millon týrik halqynda, Europanyng biraz halqy, nemis, polisha, cheh halyqtarynda da bar. Olar esh qinalmay-aq damyp kele jatyr. Sondyqtan jana әlipbiyge qoyylar eng basty talap – qazaqtyng tól dybystaryn joghaltyp almauymyz kerek!»-degen bolatynmyn.

«Kenesip pishken ton kelte bolmas» deydi qazaq maqaly. Álipbiyding tek tehnikalyq jaghyn ghana oilamay, tegin, tereng maghynasyn saqtap qaludy basty maqsat etuimiz kerek. Búl óitkeni halyq qalauy.

Latyn әlipbiyining parlamentte talqylanghan alghashqy núsqasy elding kónilinen shyqpay, jalpyhalyqtyq talqylaudyng jalghasqany belgili.. Ondaghy eng basty dau jogharyda aitqanymyzday, qazaqtyng tól dybystarynyng eki әripti bolyp kelui. Búnday kónilge qonymsyz núsqa týsiniksizdik pen qolaysyzdyqqa tap qylatyny anyq edi. Bir quanarlyghy, Elbasy alghashqy núsqagha qol qoymay, býkilhalyqtyq talqylaudy jalghastyrghandyqtan, aqyry mine, jana núsqa dayyndaldy.

Alghashqy núsqadaghy halyqqa únamaghan, qos әripti bolyp kelgen qazaqtyng tól dauysty – ә, ó, ý jәne t.b. dybystar jana núsqada tolyq sheshimin tauyp, endi olar bir әrip bolatyn boldy. Áripting ýstingi ong jaghyna noqat qoyylady, yaghny apostrofpen belgilenedi. Qorytyndysynda, digrafqa qaraghanda kópshilik kóniline qonymdy latyn qarpindegi jana әlipby jobasy jaryq kórdi..

Biz eng aldymen mynany oilauymyz kerek. Elding bәrine birdey únaytyn núsqa tabamyz desek, onda latyn әlipbii 2025 jyly da qabyldanbay qalar edi. Sondyqtan búl núsqagha da kónili tolmay jatqandar bolsa, oghan qalypty jaghday retinde qarau kerek. Bizding aitarymyz, eng basty talap – jana әlipby klaviaturagha negizdelui kerek boldy. Sondyqtan da, kileng til mamandary men tilshi ghalymdardan qúralghan komissiya «ógizdi de óltirmeytin, arbany da syndyrmayttyn», qazaqy tól dauysty dybystarymyzdy eki әrippen belgilenuden qútqaryp qalghan osy núsqany qabyldady. «Qazaq әlipbii qazaq ýshin be, әlde kompiuter ýshin be?»-dep maqala jazsaq ta, biz de osynday núsqa úsynuymyzgha tura keldi.

Búl núsqagha da kónili tolmaytyndar búl núsqa «bir dybys- bir әrip» talabynan shyqqanmen, «bir dybys – bir tanba» talabyna kelmey túr» degen pikirlerin aityp qaluda. Áriyne, Til instuty úsynghan núsqa, yaghny týrik әlipbiyine negizdelgen núsqa jaqsy bolar edi, biraq ondaghyday qazaqy әripterding ong jaghyna emes, ýstine syzyqsha nemese noqat qoyylghan әripter klaviaturada joq, ózge elde qazaqsha jazuda qiyndyqqa úshyratady. Biz aldynda solay, qazaqy әripterding ýstine noqat ta, syzyqsha da qoyyp úsynghanbyz, ol ókinishke oray ótpedi. «Týrkiya sekildi ýstine syzyqsha nemese noqat qoyylghan әripterdi jasay salu qiyn ba?» – degenderdi de oqyp jatyrmyz. Olargha aitarymyz, eger klaviaturada joq әripterdi janadan jasaytyn bolsaq, onda týrik núsqasyna jabysyp, ne basqasha jana әrip jasaghansha, ózimizding qazaqy tól dybystarymyzdy sol kýiinde qaldyra salmaymyz ba? Nemese, tipti , aqyr janadan әrip jasaytyn bolsaq, onda myndaghan jyl búrynghy irvit tilin tiriltken evreyler sekildi tarihymyzdy tasqa jazghan ejelgi runa-bitik jazuymyz bar emes pe, sony janghyrtayyq. Taghy da qaytalap aitamyz, talap – klaviaturada bar tanbalardan әrip jasau bolyp otyr. Sondyqtan da arnayy júmys tobyna biz osynday apostroftargha jýgingen núsqany úsynugha mәjbýr boldyq.

Meni Sәken keltirgen dәlel-derekterding ishindegi myna súraq  mazalaydy. Ol jana núsqanyng tehnikalyq jaghynan qanday kemshilikteri baryn kórsetken Tabyldy Qaypovtyn: «ghalamtordyng izdeu algoritmi dәieksheni (apostrofty) әrip retinde qabyldamaydy (alyp tastaydy), yaghny ghalamtordan qazaqsha derek izdeu mýmkindigi bolmaydy» -degen pikiri. Rasynda búl oilanarlyq saual. Búl súraqtyng jauaby jana әlipbiyge ótu ýshin qúrylghan arnayy komissiya mýshelerinin, júmys tobyndaghy IT mamandarynyng moynynda…

Al:  «..qazaq mektebindegi oqushylar apostrofty latyn qarpimen – qazaq tilin, apostrofsyz latyn qarpimen – aghylshyn tilin, kirill qarpimen – orys tilin oqyp, miy ashidy. Ýsh tildi ýsh týrli qarippen oqityn balanyng miy botqa bolmay ne bolady?»-degen pikirine 100 payyz  qosylamyn. Búl sheshilui qiyn ýlken mәsele bolyp túr. Sondyqtan da ýsh tildilikke qarsy jii dauysymyz shyghyp qalyp jýrgeni… Eng aldymen  memlekettik tildi mengerudi mindetteu – memleketting negizgi mindeti!

Bir quanatynymyz, biz qazir latyngha jalpy qarsylyq kezeninen ótip kettik. Endi el latyngha ótu-ótpeudi emes, latyn әlipbii jobalaryn talqylaugha kirisip ketkenine kuә bolyp jatyrmyz. Búl ýlken jetistik, zor beles.

Alghashqyda bәri tosyn bolatyny belgili, eshnәrse onay qabyldanbaydy. «Kósh jýre týzeledi» degendey, búl jana qazaq әlipbiyindegi 32 әrip endi 32 tisten shyqqan son, ómirde qoldanu barysynda sýzgiden ótetini anyq. Uaqyt eleginen ótip, ómir óz týzetulerin jasaytynyn da úmytpayyq!

Qazaq ruhaniyatynyng kirillisa qorasynan shyghyp, bodandyqtan bostandyqqa shyghuyna eng aldymen Reseyding shovinist sayasatkerleri memlekettik dumasynan bastap, talaqtary tars aiyryluda. Olargha Qazaq Elining Tәuelsizdigining 26 jylynda óz әlipbiyin ózi tandap, ruhany tәuelsizdikke qadam jasaghany qatty únamay qalypty…

Otarlap qalghan elding oibaylauyn qoyshy, jau jaghadan alghanda, ózimizde de etekten tartyp jatqandar da qosylyp, jana qazaq әlipbii bekitilip ketse de, qarsylyghyn qoyar emes. Búl latyn núsqalaryn talqylap jatqandargha emes, jalpy latyngha qarsylargha aitylyp otyrghan sóz.

Feysbuk jelisindegi «El ne deydi» tobynda jariyalanghan «Qazaq ýni» portalynyng «Biylikting әlipbiyimizge reforma jasap jatqany – ýlken erlik!»-atty maqalasyna Dosbol Orazghaliyúly degen bireu «Qayyrly kýn aghayyn» degen sóilemdi tómendegi surettegidey týgel ýtirmen jypyrlatyp, әdeyi qate jazyp, eldi adastyryp, arandatuda.

Biz búl arandatushygha jana qazaq әlipbiyin bilmesen, sauatyng jetpese, eldi shatastyrma deymiz! «Qayyrly kýn aghayyn» degen olay barlyq әrpi ýtirmen jazylmaydy: «Qai’yrly ku’n، ag’ai’yn» dep jazylady, ýsh sózde ýsh әripte ghana ýtir bar.

Óz oiyn býkil elding atynan aityp، qazaq әlipbiyine qarsy bolyp otyrghandar eldik namysty oilauy kerek aldymen. Mysaly, Astanadaghy mening últy orys kórshim latyn әlipbiyin ýirenui ýshin balasyn qazaq mektebine bermekshi. Elge qazaqtyng jana әlipbii turaly teris qoghamdyq pikir tughyzatyndar qazaqtyng kirillisa búghauynan shyghyp, latyngha ótuine qarsy Reseyding Dumasyndaghy shovinist sayasatkerlerdi, jirinovskiy, limonovtardy qoldaushylar.

Qazaq Elining jana әlipbiyge ótip, kirillisa búghauynan shyghuyna kim qarsy bolyp jatyr? Reseylik shovinister qarsy boluda. Sonda latyngha qarsy bolsanyz, siz reseylik jirinovskiylerdi qoldap otyrsyz ba? «Shovinister nege qarsy – ol Qazaqqa jaqsy» degen qaghidany ústanu kerek bizge.

Endi etekten tarta bermey, El bolyp, ense kóterip, Erkin ruhtaghy әlipbiyimizdi ómirge engizude eren ekpinmen enbek etuimiz kerek! Kertartpalyqtyng tiygizgen kesir-kesepaty az emes!.. Birnәrse bilip, synasa, meyli ghoy, jauap berip jatyrmyz, al «Anau qarsy shyqqan eken, men de qarsy shyqsam, qatardan qalmaspyn» – degen tobyrlyq pighyl tobyqtan qaqqannan basqa tolyq sheshimin tapqan iske tiygizer paydasy joq ekenin týsinuimiz kerek.

«Qúldyq psihologiyaly qoghamda biylikting әlipby reformasyn jasaghany – ýlken erlik!»

Últ mýddesi ýshin kýresushilerding 77-jyldan beri armandap kele jatqan armany oryndalatyn bolghan son, Elbasy sheshimine el bolyp quanyp jatqany anyq. Biraq kez-kelgen ózgeristing kedergi-qiyndyqsyz, qarsylyqsyz ótpeytini belgili. Biz eng birinshi búl qarsylyqty 26 jylda da memlekettik tildi mengermegen orystildi qoghamnan kýtken edik. Ózining imperialistik maqsattaghy orys kirillisasy qorasynan shygharmaugha baryn salatyn Reseyden kýtken edik. IYә, orystildi qogham da, Reseyding Jirinovskiy sekildi shovinist sayasatkerleri de qarsylyghyn kórsetip jatyr. Al biraq eng qatty qarsylyq – últ mýddesi ýshin jýrgen últshyldardan da shyqqanda antarylyp, týsinbey qaldyq…

Áriyne, pikir aiyrmashylyghy ýshin, talgham talasy sekildi eshkimdi aiyptaugha bolmas

Álipby resmy bekitilip ketse de, latyn әlipbii jobalary jóninde internet әleminde әli qyzu aitys-talas jýrip jatyr. Keybireler: anau aitty – bitti, mynau aitty-kettik! Oilanatyn ne bar, latyngha qarsymyz»-dep, aiqaygha sýreng qosuda. Endi biri: «Búl Resey otarshyldyghyn qoldau, últymyzdyng ruhany tәuelsizdigin tәrk etu!»-dep qarsy shyghuda. Bir quanarlyghy latyn әlipbiyin qoldaushylar – yaghny Reseyding ruhany otarynan qútyludy quana qúptaushylar anaghúrlym basym jәne dәlel-dәiekteri men dauystary aiqyn. Ásirese, jastar jaghy basym bolyp túr.

IYә, osy eng aldymen «latyn әlipbiyine memleket týgel óte me, әlde tek qazaq tili ghana óte me?»-degen basty súraq – elding súraghy bolyp túr. Erteng býgingi halimizdey memlekettik til óz jayynda- bosaghada, resmy til –orys tili tórde kele jatqanynday jaghday endi әlipby statusynda da qaytalanbay ma? Zang tilimen aitqanda, de-ire oidaghyday eki tilding de-fakto әdiletsiz statustary endi әlipbiyde qaytalanbaytynyna kim kepildik bere alady?

Al ziyalylar ayaq astynan oilay qalghan ózderine tәn emes mәsele – qarjy mәselesine, týrli qiyndyqtargha keletin bolsaq, bolashaq úrpaqtar ýshin, últtyng ruhany tәuelsizdigi qanday qarjy shyghyny bolsa da, (múnayy aghyp jatqan elde kóldeneng kól-dariya shyghyndar bolmay jatqanday), әriyne, qiyndyqtar da bolady, qanday auyrtpalyq pen qatelikter bolsa da, qúrban etuge bolady.

2013 jyly jazylghan atalmysh maqalamda aitqan ekenmin, taghy da qaytalaugha tura kelip túr:

«Latyngha ótu – eng aldymen erding atynan búryn elding atyn taza qazaqsha jazugha qol jetkizer edi… Biz búryn da, talay aityp, jazyp kele jatqanymyzday, eng aldymen memleketimizding atyn dúrystap aluymyz kerek. Taghy da qaytalaymyz, Qazaqstan Respublikasy emes, Qazaq Respublikasy boluy tiyis. Keshegi kenes imperiyasy kezining ózinde Qazaq (Sovettik Sosialistik) Respublikasy atanghanda, Tәuelsiz kezimizde qaydaghy bir «stangha» jabysyp qaldyq… Búdan týbi shyghatynymyzdy 2012 jylghy Joldauynda Elbasymyz da aiqyn mәlimdep, bolashaqta «Qazaq memleketi» bolamyz degen edi. Sonymen birge mening aitarym, osy shet tiline, mysaly halyqaralyq ortaq til aghylshyn tiline bizding elding aty nege qazaq tilinen emes, ózimizdi keshe otarlap kelgen Resey tilinen audarylady? Nege «Kazakhstan» dep orystyng «Kazahstan» sózinen audarylady? Nege «Qazaqstan» degen ózimizding qazaq tilinen «Qazaqstan» dep tәrjimalanbaydy? Mine, qúldyq psihologiyanyng basy qayda jatyr? Bas atauymyzda, BÚÚ-da jatyr… Sonda ony audaryp, jazyp beretinder qazaq emes, Tәuelsiz Qazaqstan Azamaty emes, Resey azamattary bolghany ma? Bayaghyda Baltyq elderi әr әripterining últtyq,tól túrghygha negizdelui ýshin kýresti. Mysaly, Estoniyanyng astanasy Tallin qalasynyng atyna taghy bir «n» qosylyp, Tallinn bolyp ózgertildi. Ne degen últtyq minez, ne degen sauatylyq pen jauaptylyq desenizshi…»

Mening qauiptegenim, syrttan da, ishten de latyn әlipbiyine qarsylyq ýdey berse, Sәken inim aitqanday, «Mәskeu týshkirmey jatyp «jәrәkimalla» deytin, sol ne aitsa da «lәbbay» dep, bas shúlghityn» biyligimiz maqsatynan ainyp qala ma degen oy bolatyn. Qúldaygha shýkir, Preziydent jarlyghy shyqty – sayasy sheshim jasaldy! Endi qalghan kemshilikterin aldaghy uaqytta týzey beremiz! Bizding «Qazaq ýni» saytynda jariyalanghan maqalasynda jurnalist Jolymbet Mәkish bauyrymyz aitqanday: «Qayta osynday auyr jaghdayda, qúldyq psihologiyasy asqynyp túrghan qoghamda biylikting múnday reforma jasaugha talpynyp jatqany – ýlken erlik!»

Reseyding ózinde de latyngha kýrt bet búru bastalyp ketti qazir. Latyn әlipbiyine ótudi qoldaghan Reseyding 1919 jyldan bastalghan búl qadamy Resey oqu-aghartu halyq komissary A.Lunacharskiyding aituynsha Kenes Odaghynyng jәne dýniyejýzilik proletariat kósemi V.I. Leninning ózining bastamasy bolghan. «Ya ne somnevangsi, chto priydet vremya dlya latinizasiy russkogo shrifta, no seychas naspeh deystvovati budet neosmotriytelino. Protiv akademicheskoy orfografii, predlagaemoy komissiey avtoriytetnyh uchenyh, nikto ne posmeet skazati ny slova, kak nikto ne posmeet vozrajati protiv vvedeniya kalendarya. Poetomu vvodiyte ee (novuiy orfografii) poskoree. A v budushem mojno zanyatisya, sobrav dlya etogo avtoriytetnye sily, y razrabotkoy voprosov latinizasii. V bolee spokoynoe vremya, kogda my okrepnem, vse eto predstavit soboy»-degen kommunisterding mәngilik kósemi V.IY.Lenin Reseyding býkil aimaghy bolashaqta latyn әlipbiyine ótuge tiyis ekendigin aitady.

Al keri tartqan keybireuler latyn әlipbiyining grek әlipbiyining bir tarmaghy ekenin aityp, múqatqanday bolady. IYә, búl ras. Latyn týrkining de, qazaqtyng da әlipbii emes. Biraq, birinshiden grek әlipbiyining latyn núsqasy ekinshi núsqa – slaviandyq imperiyashyl orys kirillisasynan taralu aumaghy men jana internettik tehnologiya qúraly retinde aiyrmashylyghy jer men kóktey joghary. Al kirillisanyng imperiyalyq-shovinistik pighyly jayly 1935 jyly Reseyding latyn әlipbiyine ótu turaly sheshim shygharyp, latynnyng orys núsqasyn jasaghan memlekettik komissiya tóraghasy, professor N.F. Yakovlev bylay deydi:

«1. Vsyakaya grafika ne toliko tehnika pisima, no y ego iydeologiya — alfavit otrajaet v sebe iydeologii sozdavshego ego obshestva y klassa (grecheskiy y latinskiy alfavit epohy vostochnoy y zapadnoy imperiiy,kirilisa, petrovskiy grajdanskiy shrift).

2. Russkiy grajdanskiy alfavit v ego istoriiy yavlyaetsya alfavitom samoderjavnogo gneta, missionerskoy propagandy, velikorusskogo nasional-shovinizma, chto v osobennosty proyavlyaetsya v russifikatorskoy roly etogo alfavita po otnoshenii k nas. menishinstvam byvshey Rossiyskoy Imperiiy (zapiska generala Kaufmana y dr. dokumenty). V to je vremya etot alfavit yavlyaetsya orudiyem propagandy russkogo imperializma za rubejom (slavyanofilistvo, boriba za prolivy). Latinskiy alfavit v nastoyashee vremya faktichesky uje pereros v mejdunarodnuy graficheskui osnovu, v osobennosty posle togo, kak na sovetskom y otchasty na zarubejnom Vostoke on delaetsya odnim iz lozungov kuliturnoy revolusii. Unifikasiya nasionalinyh latinskih alfavitov na sovetskom Vostoke (NTA, NDA, NGA), nesmotrya na nekotorye ee nedostatki, yavlyaetsya realinym shagom vpered na puty k sozdanii edinogo mejdunarodnogo alfavita.

6.Sovremennyy russkiy alfaviyt, kak y drugie nasionalinye grafiky (evreyskaya, gruzinskaya, armyanskaya y pr.), zatrudnyayt yazykovoe y kuliturnoe obshenie nasionalinostey vnutry Soyza, v chastnosti, meshait polizovatisya narastaishey vo vseh yazykah mejdunarodnoy terminologiey. Naoborot, vvedenie mejdunarodnogo alfavita na latinskoy osnove, edinogo dlya vseh nasionalinostey Soyza y prednaznachennogo smeniti nasionalinye raznovidnosty latinskogo alfavita vo vsem miyre, yavitsya odnoy iz reshaishih predposylok, kotoraya v nevidannoy do sih por stepeny oblegchit yazykovoe y kuliturnoe vzaimoobshenie nasionalinostey (sistema dvuyazychnogo obucheniya v nasoblastyah y vo vtoroy stupeni, izuchenie yazykov). V etom smysle mejdunarodnyy alfavit na latinskoy osnove esti shag na puty k mejdunarodnomu yazyku. Naoborot, russkiy alfaviyt, kak y drugie nasionalinye alfavity, v nastoyashee vremya uje protivorechit tempu razvitiya y ispolizovaniya mejdunarodnogo zapasa slov.

9. Latinskaya grafika v bolishey stepeni, chem russkiy grajdanskiy shrift, otvechaet urovnu sovremennoy poligraficheskoy tehniky y fiziologiy chteniya y pisima. Eto ob’yasnyaetsya tem, chto sovremennaya latinskaya grafika, kak y fiziologiya glaza y ruky sovremennogo cheloveka, sootvetstvuyt sovremennomu urovnu razvitiya tehniki, togda kak graficheskie formy sovremennogo russkogo alfavita (kak y drugih nasionalinyh alfavitov Vostoka) otvechait bolee nizkomu urovnu razvitiya proizvodiytelinyh siyl, a sledovatelino y tehniky pisima y chteniya. Poetomu formy latinskih bukv po sravnenii s russkimy ekonomnee v smysle prostranstva, bolee chetky y udobny dlya chteniya y pisima y bolee krasivy y udobny dlya hudojestvennoy stilizasiiy. Perehod na latinskiy alfavit s sohraneniyem tehnicheskih y graficheskih dostoinstv poslednego dast znachiytelinuiy ekonomii bumagi, metalla y rabochey energiy (10-15%), chto vyrazitsya v desyatkah millionov ejegodno y oblegchit prosessy chteniya y pisima. Krome togo poligraficheskaya industriya poluchit ogromnui ekonomii y rasionalizasii proizvodstva ot vvedeniya edinogo standartnogo mejdunarodnogo alfavita (zatraty na oborudovaniye, standartizasiya y rasionalizasiya proizvodstva).

Latyngha ótuge bekinip, orys әlipbiyin jasap qoyghan (ýsh núsqasynyng biri týrik núsqasyna negizdelgen) osy memlekettik komissiya sheshimin Stalin ghana qarsy bolyp, toqtatyp tastaydy. Búl jerde V.I. Leninning orys boludy armandaghan ózge últ ókilining óz últyna ziyany orystan da beter qatty tiyetini jayly sózi eske týsedi….Osy Reseyding til men әlipby jónindegi basty iydeology, әigili professor N.F.Yakovlev basqarghan nebir marghasqa ghalymdardan qúralghan memlekettik komissiyanyng qorytyndylaryna qarap-aq, bizding keybir ziyalylarymyz tabynyp jýrgen orys kirillisasynyng orasan kemshilikteri men imperiyashyl-shovinistik pighyldaryn bile beruge bolady.

Erteng Reseyding ózi latyngha ótip ketip jýrse, 1991 jyly bizden búryn Reseyding ózi KSRO-dan tәuelsizdik alyp ketkeni siyaqty, kenestik kirill qorada jalghyz biz qalyp ketip jýrmeyik.

Mysaly, men óz jeke basymdy oilasam, latyn әlipbiyining enuine eng birinshilerding qatarynda qarsy shyghuym kerek edi. Óitkeni, erteng latyngha ótkende tirajy men oqyrmany kýrt azayatyn gazetim men sayttarym, baspam bar, shygharatyn kitaptarym bar. Biraq men ózimdi , qazirgi halimdi emes, Ruhany Tәuelsizdikti qasterlegendikten, qazir eshqanday jarlyq kýtpey-aq bayaghydan latyn әlipbiyinde hat almasatyn jastardyng bolashaghyn oilaghandyqtan, latyn әlipbiyin barynsha qoldap otyrmyn. Mysaly Geroyhannyng balasy Maghjan bayaghydan beri kirillden góri latyndy kóp qoldanatynyn men jaqsy bilemin. Sәkenning ýiindegi balamyz da sms-ti latynsha jazady.

Kenestik tәueldi kezende tuyp-ósken bizge jayly, ózimiz shyqqymyz kelmeytin kiriyl-qoragha Tәuelsiz Elde ósken Qazaq jastary syimaydy!

Biz qalayyq, qalamayyq, latyn әlipbii bayaghydan bizding ómirimizge enip ketti. Ishetin dәrimiz, minetin kóligimiz, kiyetin kiyimimizge deyin latyn әrpinde jazylady. Latyngha qarsylyghyn da mening bauyrlarym latynsha ashylatyn sayttar men әleumettik jelilerde jazyp, latynsha poshtalarynda saqtap jatyr.

Al shyndyghyna kelgende, men óz basym, toqeterin aitqanda, orys kirillisasy qorasynan, otarlyqtan shyghu ýshin kez-kelgen alfavitke bolsa da, ótudi qoldar edim. Al latyn alfaviyti kez-kelgen alfavit emes, mandayaldy, osy zamannyn, internet dәuirining progressivti, №1 alfaviyti. Internetti qarap otyrsanyz, saualnamalar men pikirlerding 80 payyzy latyndy qoldaydy. Osy bizding keybir ziyalylarymyz bir sәt ózderining qamynan da basqany, bolashaqty, úrpaghynyng jayyn oilasa bolady ghoy. Árqaysysy ózining jasap alghan ózimpazdyq órisi tar «teoriyalarynyn» tútqyny bolmay, algha da bir qarau kerek qoy. Osy orystyng kirillisa qorasynan shyghugha qorqatyndar nege negizsiz qaltyray beretinine týsinbeymin. Reseyding anau-mynau búltalaqtap, bylqyldaghandardy ezip-janshyp ketetin imperialyq kerzi etigin jalau bolyp shyghady búl!..

Qazaqtyng últ retinde joyylyp ketu qaupi latyngha kóshude emes, kóshpeude, yaghny kirillisa otarynda qala berude kýsheye beredi. Qazaqstan Resey yqpalynan – kirillisa aimaghynan shyghugha úmtylyp jatqany ýshin Resey qarsy boluda. Sonda biz kimdi qoldauymyz kerek? Qazaqstandy ma, Reseydi me? Kez-kelgen namysy bar, sauaty bar qazaq әriyne, óz eli Qazaqstandy qoldaydy. Mysaly, taghy da qaytalaymyz, kirillisa aimaghynan shyghu- rubli aimaghynan shyghumen birdey sayasat ekenin kez-kelgen sauatty adam bilui kerek qoy.

Biylikting latyngha ótemiz degenin últym degenderding kóbisi quana qoldauda. Tipti naghyz biylikke – Nazarbaevqa radikaldardyng ózi búl qadamdy qúptap otyr. Al Memlekettik til ýshin kýresip jýrgen últshyldar eng aldymen orys kirillisasynan qútyludy qoldauy kerek emes pe?

Jay adam adassa – ózi ghana adasady. Al qalam ústap, qayrat kórsetip jýrgender adassa, eldi de adastyrady. Ásirese, latynnyng sayasiy-ruhany jetistigi men paydasyn týsine bermeytin, óz pikiri joq qarapayym halyq erip ketedi.

Búl jerde arab tilindegi barlyq memleketterdin, Qytay men Japoniya sekildi әlem alpauyttarynyng qosymsha әlipbii – latyn әlipbii bolghan siyaqty orys kirillisasyn da qosymsha әlipby retinde qaldyrudy da oilastyrugha bolar. Biraq búl býgingi Konstitusiyamen bekitilse de, memlekettik tildi laqtyryp tastaghan resmy til – orys tilining basqynshylyghyn qaytalamauy tiyis.

Baspasóz ben internetti qarap otyrsaq, latyngha ótudi jastardyng 80 payyzy qoldap otyr. Týrli internet portaldardyng saualnamalary men pikirlerine qarasang da, elding basym bóligi latyngha ótudi qoldauda. Býgingi tehnologiya – latyn alfaviytinde.

Latyngha qarsy shyghushylargha bir ghana formula aitayyn. Biylik aitty eken dep jasandy qarsy shyghugha bolmaydy. Al jýdә, qarsy shyqqyng kelip bara jatsa, Resey bizding latyngha ótuimizge, yaghny qoralarynan shyghamyz degenge jantalasa qarsylasuda. Endeshe, sen de Reseyge qarsy shyq! Latyngha ótudi qolda. Últ mýddesi ýshin kýresip kele jatqan túlghalardyng Qazaq mýddesin oilaudyng ornyna orys kirillisasynyng qúrsauynan shyqpayyq degeni paradoks emes pe? Reseyge jaman bolghan nәrse – Qazaqqa jaqsy bolatynyna kez-kelgen sauatty adam bilmey me? Otarlauda ótken 70-jylda osyny týsinbeytinderge tanym bar…

Qoryta aitqanda, orystyng ruhany otarshyldyghynan qútyludyn, ruhany tәuelsizdikting basty joldarynyng biri – әlippe auystyru. Latyngha ótu- Tәuelsizdikti oilaytyndar ýshin balamasyz baylam boluy kerek!

Qúdaygha shýkir, oghan da jettik. Al Latynnyng ýtirli núsqasy kózge kýiik bolyp túrsa, ol ómirge engende, kemshilieteri kóringende, týzetile beredi. Álipby ózgertuge bolmaytyn Qúran emes. Ózbekter tórt ret, týrikpender men tәjikter eki-ýsh ret qayta týzedi әlippelerin. Týzeuge júmys isteyik! Kýzeuge emes!

Memlekettik әlipby – memleketting tútastyghy ýshin qyzmet etui kerek

Eng bastysy, 2017 jyly 26 qazan kýni – 1940 jyly Kenes imperiyasy kýshpen bir kýnde kirgize salghan kirillisa qorasynda 77 jyl qamalghan әlipbiyimiz bodandyqtan bosaghan kýn!

Bostan ruhqa baghyttalghan Kóshimiz qozghaldy, kólikti bolsyn deyik! Memlekettik tilimizdi mindetteu turaly maqalalarymyzda talay jazghanday, «JÝZUDI ÝIRENU ÝShIN SUGhA TÝSU KEREK!»http://www.qazaquni.kz/2011/09/14/8911.html

Sondyqtan, qazaq ruhaniyatyndaghy tarihy kýn – 2017 jylghy 26 qazandy Latyn grafikasyna negizdelgen jana qazaq әlipbii kýni dep belgilese, artyq emes.

Tәuelsiz Qazaq Elining 2017 jyly kirillisadan Latyn әlipbiyine ótui – biylghy Alash qozghalysynyng 100 jyldyghyna arnalghan layyqty tartu dep biluge bolady.

Ruhany janghyrudyng basty temirqazyghy –Qazaqtyng Latyn әlipbiyin biz bәrimiz qoldaugha tiyispiz.

Búl memlekettik әlipbiydi memleketting barlyq azamaty qoldauy jәne qoldanuy kerek!

Qazaqstan orys mәdeny ortalyghynyng tóraghasy Lukashev Vsevolod: «Latyn әlipbiyine kóshudi qalamaytyn adam joq shyghar dep oilaymyn. Birinshiden – búl tarihy kezen. Nege? Latyn әlipbiyine biz qalasaq ta qalamasaq ta kóshemiz. Búl qúbylysty tarihy kezeng dep ataudyng sebebi – qogham qazirgi tanda kez kelgen ózgeriske dayyn, sol sebepti de qogham qarsymyn nemese qoldaymyn degen eki tarapqa bólinip otyrghan joq. Barlyghynyng pikiri bir – latyn әlipbiyine qaytken kýnde de kóshu qajet jәne de búl mәselede últqa bólinuge bolmaydy», – deydi.

IYә, Qazaqstanda túratyn ózge úlystardy, orys, ózbek, úighyr, ukraiyn, nemis, kәris jәne taghy basqalardy biz nege kemsituimiz kerek? Sonda olardy Qazaqtyng jana latyn әlipbiyinde oqu baqytynan aiyramyz ba? Óitkeni, orys mektepterining 70-80 payyzy qazaq balalary jәne az bolsa da ózge týrki halyqtary da bar.

Elimizding ústanghan basty sayasaty – tildik, últtyq kemsitushilikke jol bermeuding jarqyn jetistigi – osy, memleket azamattaryna memlekettik әlipbiylik tendik bolady.

Elbasymyz óz sózinde naqtylap aitqanday, Latyn әlipbii qabyldanghan son, memleketting negizgi resmy әlipbii retinde júmys isteytin boluy tiyis.

Memlekettik әlipby – memleketting tútastyghy ýshin qyzmet etui kerek.

Memlekettik latyn әlipbii – memlekettik tilding zandy tórine shyghuyna jol ashuy tiyis!

Latyn әlipbiyin qabyldau – Ruhany Tәuelsizdik ekenin jaqsy týsinip, jappay qoldaghan elding senimi kónil quantady.

Jana ruhany jetistikke jeteleytin jana latyn әlipbii – jalpyúlttyq talqylaudyng jarqyn nәtiyjesi.

Latyn qarpin talqylauda zor belsendilik kórsetken halyq endi jana әlipbiyimizdi ómirge engizude de qarqyndy qayrat tanytuy tiyis. Yaghni, qolgha alyp qana qoymay, qoldanudy da bastay beruimiz kerek.

Latyn әlipbiyine ótu – Ruhany Tәuelsizdikke jasalghan bolashaghy zor jarqyn qadam boluy ýshin qoghamnyng qoldauy kerek! Yaghni, siz ben bizding qareketimiz qajet!

Qazybek ISA

Abai.kz