Beysenbi, 28 Nauryz 2024
Aymaq 8884 4 pikir 27 Qyrkýiek, 2018 saghat 10:07

Myrzashól men Shardarany týkpirde qaldyrma, Ýkimet!

Týrkistan oblysyn ekige bólip, Myrzashól, Shardara jәne Saryaghash ónirlerindegi qala, audandardan elimizding 15-shi jana Ontýstik Qazaqstan oblysyn qúru qajet.

Toqsanynshy jyldardyng bas kezi. Týrkistan qalasynda uniyversiytet ashylyp, bir jyldan keyin oghan halyqaralyq joghary oqu orny degen mәrtebe berilip, Týrkiyadan kelgen týrik aghayyndarmen endi-endi aralasyp, Tәuelsizdikting alghashqy dәmin tatyp, sezinip jatqan kezimiz.

Ol kezde Týrkistannyng qala degen aty bolmasa, ahualy kәdimgi alystaghy auyldarmen birdey-aq, mәdeniyeti jaghynan asyp-tasyp túrghany shamaly edi.

Basqasyn aitpay-aq qoyayyn, jataqhanada birge túratyn kórshi professor aghamyz ekeumiz merzimdi basylymdardy kezektesip satyp alyp oqitynbyz.

Kezek maghan kelgen kezde kioskige baryp, gazet súrasam, ondaghylar: «Sonda siz gazetti oqu ýshin satyp alayyn dep túrsyz ba?» - dep súrap, tan-tamasha bolatyn.

Ayaldamagha avtobus kelip toqtaghanda, kóshening topyraghy betine qaray búrq ete qalatyn.

Ýiden ýtiktetip kiyip shyqqan aq kóilek pen kәstým-shalbargha jabysqan shan-topyraqty qolymyzben qaghyp-qaghyp jiberip, búghan deyin tehnikum, uchiliyshe bolghan oryndarda ornalasqan auditoriyalarda kýtip otyrghan studentterimizge qaray asyghatynbyz.

Barlyq jerdi daghdarys derti dendep alghan kez. Týnge qaray Týrkistan qalasy boyynsha tek qana uniyversiytetke tiyesili ghimarattarda, oqytushylar men studentter túryp jatqan jataqhanalarda ghana jaryq janyp túratyn. Basqa jerler tas qaranghy, terezelerden jyltyraghan shyraq qana bayqalatyn.

Kýnderding kýninde auditoriyada studentterime kezekti dәrisimdi oqyp túrghanmyn.

Bir kezde shәkirtterimning biri: «Aghay, sizdi bir kisiler shaqyryp jatyr», - dep esik jaqty núsqady.

Dәlizge shyghyp qarasam, óz kózime ózim sener-senbesimdi bilmeymin, tuyp-ósken auylymnan úzyn sany otyz shaqty bir top jerlesterim kelip túr!

Qúshaqtasyp amandasyp, jaghday súrasyp jatyrmyz.

Sanamda jalghyz súraq:

«Sonau Maqtaaraldaghy «Tegistik» auylynyng túrghyndary Týrkistanda, endi ghana shanyraq kóterip jatqan uniyversiytetting ishinde qaydan jýr?!»

Sóitsem, jerlesterim arnayy ýlken avtobus jaldap, Qoja Ahmet Yassauy kesenesine ziyarat jasaugha kelgen eken.

Keseneni kórip, aralap bolghan son, týstik as isheyin dese, ashana tappaghan son: «Osyndaghy janadan ashylyp jatqan uniyversiytette bizding auyldyng bir jigiti qyzmet isteytin edi ghoy», - dep meni súrastyryp, izdep kelgen betteri eken.

Sabaghymdy asyghyp-ýsigip, tez-tez ayaqtap, studentterime ýy tapsyrmasyn berip, jerlesterimdi bala-shaghammen birge túryp jatqan jataqhanadaghy eki bólmeli «pәterime» alyp keldim.

Aghayyndarym as-auqattaryn auyldan ózderimen birge ala shyqqan eken. «Kelinsheging bizge shәy berse, sol jetedi, jeytin tamaghymyz bar», - dep qoyady.

Alys joldan әbden sharshaghan jerles, auyldastarym ýsterindegi shan-tozandaryn qaghyp, juynyp-shayynyp, ystyq-ystyq shәy iship, mandaylary shyp-shyp terlep-tepship, týski astaryn iship alghan son, bir saghattay kóz shyrymdaryn alyp alghan son: «Ózing jataqhananyng ayaday ghana bólmesine túryp jatyr ekensin. Saghan artyq salmaq salmay-aq qoyayyq», - dep әngimening ashyghyn aityp, «Maqtaaral, qaydasyn?!» dep qaytadan jolgha shyghyp ketken edi sol kýni.

Sodan beri de 25 jylgha juyq uaqyt ótipti. 25 jyl degenimiz – shiyrek ghasyr.

Osy shiyrek ghasyrda Týrkistan qalasy da týlep, endi, mine, resmy týrde oblystyng әkimshilik ortalyghyna ainalyp otyr.

Biraq sol bir sәt – auyldas aghayyndarymnyng Týrkistandaghy Qoja Ahmet Yassauy kesenesine baryp, as ishetin, demalatyn oryn tappay, uniyversiytette studentterge sabaq berip jýrgen meni izdep, auditoriyadaghy úl-qyzdardan súrap kelgenderi әli kýnge deyin esimnen ketpeydi!

2018 jylghy 1 qyrkýiek kýni Qazaqstan Respublikasynyng Preziydenti Núrsúltan Ábishúly Nazarbaev Parlament palatalarynyng birlesken otyrysyna qatysyp, Shymkentke respublikalyq manyzy bar qala mәrtebesi beriluine jәne Týrkistan oblysynyng qúryluyna baylanysty Parlamentting qarauyna qayta qúrylghan әkimshilik-aumaqtyq birlikterding tolyqqandy júmysyn qamtamasyz etuge baghyttalghan zang jobalary engiziletinin jәne olardyng shúghyl qaralyp, qabyldanuy kerektigin aitty.

Osyghan oray, Elbasymyzdyng atyna jazylghan Týrkistan oblysyn ekige bólip, Myrzashól, Shardara jәne Saryaghash ónirlerindegi audandardan elimizding 15-shi jana Ontýstik Qazaqstan oblysyn qúru turaly úsynysymdy jariyalaudy jón otyrmyn.

Qazaqstan Respublikasy Preziydentining 2018 jylghy 5 mausymdaghy № 698 «Ontýstik Qazaqstan oblysynyng әkimshilik-aumaqtyq qúrylysyndaghy ózgerister turaly» Jarlyghymen Ontýstik Qazaqstan oblysynyng qúramynda mynaday:

1) Ontýstik Qazaqstan oblysynyng Maqtaaral audanyn bólu jolymen əkimshilik ortalyghy Jetisay qalasynda bolatyn Jetisay audany, əkimshilik ortalyghy Myrzakent kentinde bolatyn Maqtaaral audany;

2) Ontýstik Qazaqstan oblysynyng Saryaghash audanyn bólu jolymen əkimshilik ortalyghy Saryaghash qalasynda bolatyn Saryaghash audany, əkimshilik ortalyghy Abay auylynda bolatyn Keles audany əkimshilik-aumaqtyq birlikteri qúrylghany belgili.

Sonymen birge Qazaqstan Respublikasy Preziydentining 2018 jylghy 19 mausymdaghy № 702 «Qazaqstan Respublikasynyng әkimshilik-aumaqtyq qúrylysynyng keybir mәseleleri turaly» Jarlyghymen Ontýstik Qazaqstan oblysynyng әkimshilik ortalyghy Shymkent qalasynan Týrkistan qalasyna kóshirilip, Ontýstik Qazaqstan oblysy Týrkistan oblysy dep qayta ataldy.

Qazaqstan Respublikasy Ýkimetining 2018 jylghy 22 aqpandaghy № 74 qaulysymen Shymkent aglomerasiyasyn aumaqtyq damytudyng óniraralyq shemasy bekitilgen.

Ýkimetimiz bekitken Shymkent aglomerasiyasynyng perspektivalyq ekonomikalyq әser etu jәne әleuettik damu aimaghyndaghy eldi mekenderining audany:

1) Shymkent qalasy – 38244 ga;

2) Saryaghash qalasy – 2904 ga;

3) Lengir qalasy – 2047 ga;

4) Arys qalasy – 3327 ga;

5) Arys qalasynyng qalalyq әkimshiligi – 8507 ga;

6) Bәidibek audany – 30853,3 ga;

7) Qazyghúrt audany – 39701 ga;

8) Ordabasy audany – 19854 ga;

9) Sayram audany – 59067 ga;

10) Saryaghash audany – 15192 ga;

11) Tóleby audany – 45912 ga;

12) Týlkibas audany – 20550 ga qúrady.

Shymkent aglomerasiyasy eldi mekenderindegi jerding jalpy alany 286158,3 ga qúraydy. Jobalaudyng eseptik merzimine qaray Shymkent qalasyn esepke alghanda qalalyq jәne auyldyq eldi mekenderding jalpy audany 291080,15 ga qúraydy.

Sonymen birge Ýkimetimiz halyqtyng kóshi-qon aghynyn ústap qalu jәne aglomerasiya ózegin «jenildetu» ýshin onda óndeu óndirisi, qyzmet kórsetu salasy, turistik-rekreasiyalyq keshen obektilerin damyta otyryp, negizgi josparly ositer boyynsha tartylys ortalyqtary jәne kontrmagnitter siyaqty aglomerasiyanyng iri eldi mekenderin damytu úsynylyp otyr.

Kontrmagnitter rólinde audandardyng mynaday әkimshilik ortalyqtary anyqtaldy:

1) ontýstik baghytynda – Saryaghash qalasy (rekreasiya, turizm, miyneraldy su óndirisi, auyl sharuashylyghy ónimderin óndeu, qúrylys materialdaryn óndiru);

2) batys baghytynda – Arys qalasy – Qazaqstannyng iri temirjol toraby;

3) shyghys baghytynda – T. Rysqúlov auyly (qúrylys materialdaryn, auyl sharuashylyghy ónimderin óndiru);

4) eldi mekenderdi – seriktesterdi / halyqtyng ishki kóshi-qonynyng ortalyqtaryn damytu: Lengir qalasy, Aqsu, Qazyghúrt, Badam, Temirlan, Tórtkól, Shayan auyldary.

Jogharyda atap kórsetilgen resmy qújattan kórip otyrghanymyzday, Ýkimetimiz bekitken Shymkent aglomerasiyasynyng perspektivalyq ekonomikalyq әser etu jәne әleuettik damu aimaghyndaghy eldi mekenderining aumaqtaryna qazirgi Maqtaaral, Jetisay jәne Shardara audandary engizilmegen.

Biz Elbasymyzdyng búrynghy Ontýstik Qazaqstan, qazirgi Týrkistan oblysynyng ortalyghyn Shymkent qalasynan Týrkistan qalasyna kóshiru turaly tarihy sheshimin jan-tәnimizben qoldaymyz.

Alayda Maqtaaral jәne Jetisay jaqtaghy jergilikti túrghyndardyng arasynda «Elimizding eng qiyr kýngey týkpirindegi Myrzashól óniri men Shardara audanynyng halqy ýshin oblys ortalyghynyng Týrkistan qalasyna kóshirilui qanshalyqty tiyimdi?» degen saualdyng tuyndap otyrghany da óte oryndy dep esepteymiz.

Keybir derekter boyynsha halqynyng sany 500 myng adamnan asyp jyghylatyn Myrzashól ónirindegi qazirgi Maqtaaral audanynyng ortalyghy Myrzakent kentinen Shymkentke deyingi qashyqtyq – 250 shaqyrym. Al Týrkistan qalasy Shymkentten 170 shaqyrym qashyqtyqta ornalasqan.

Oblys ortalyghy Shymkentten Týrkistangha kóshirilgen song qazaqtyng Myrzashól ónirindegi aghayyndarymyz Týrkistan oblysynyng jana әkimshilik ortalyghyna jetu ýshin 420 shaqyrymnan astam jol jýruine tura kelip otyr.

Al jergilikti halyqtyng Maqtaaral jәne Jetisay audandarynan Týrkistan qalasyna Shardara jәne Otyrar audandary men Arys qalasynyng aumaqtary arqyly baryp-keluine múndaghy jergilikti manyzy bar joldarymyz dayyn ba?

Myrzashól ónirinde túryp jatqan jergilikti túrghyndardy Saryaghashtan Týrkistangha aparatyn temir jol qatynasy, jolaushylardy tasymaldaytyn poyyzdardyng jýru jaghdayy qanday?

Jogharyda atalghan Maqtaaral, Jetisay jәne Shardara audandarynyng halqy Týrkistan oblysynyng janadan bekitilgen resmy әkimshilik ortalyghynan tym qashyqta, óte alys týkpirde qalyp qoyyp otyr.

Qazirgi tanda Myrzashól óniri halqynyng Týrkistan oblysynyng jana әkimshilik ortalyghyna baryp-kelui barynsha qiyndap ketti.

Bizdinshe, Ýkimetimiz ben Týrkistan oblysynyng әkimdigi mәselening osy jaghyn oilastyryp, Maqtaaral, Jetisay jәne Shardara audandary halqynyng әleumettik-ekonomikalyq túrghydan damuyn jaqsartu jóninde arnayy memlekettik baghdarlama qabyldaghany dúrys.

Atap aitqanda, Ýkimetimiz:

- Týrkistan qalasy men Myrzakent kenti aralyghyndaghy avtojoldy jedel týrde jóndep, Shardara arqyly temirjol qúrylysyn qolgha alghany jón;

- Shardara jәne Jetisay qalalary, Asyqata jәne Atakent kentteri arqyly ótetin Týrkistan qalasy men Myrzakent kenti aralyghyndaghy infraqúrylymdy jaqsartuy tiyis.

Ýkimette Ontýstik ónirindegi Myrzakent, Atakent, Asyqata kentteri men Shardara qalasyn damytu jóninde arnayy kenes ótkizgeni dúrys bolar edi.

Resmy mәlimetter boyynsha býginde Myrzashól ónirindegi Atakent kentinde – 18 mynnan astam, Myrzakent kentinde – 15 myngha juyq, Asyqata kentinde – 12 mynnan astam halyq túrady.

Osyghan oray, «Qazaqstan Respublikasynyng әkimshilik-aumaqtyq qúrylysy turaly» Qazaqstan Respublikasynyng 1993 jylghy 8 jeltoqsandaghy № 2572-XII Zanynyng 3-shi babyna sәikes audandyq manyzy bar qalalargha aumaghynda ónerkәsip oryndary, kommunaldyq sharuashylyq, memlekettik túrghyn ýy qory, oqu jәne mәdeni-aghartu, emdeu men sauda obektilerining damyghan jelisi bar, halqynyng sany keminde 10 myng adam bolatyn, halqynyng jalpy sanynyng ýshten ekisinen astamyn júmysshylar, qyzmetshiler jәne olardyng otbasy mýsheleri qúraytyn eldi mekender jatatynyn eskere kelip, Myrzakent, Atakent jәne Asyqata kentterine qala mәrtebesi berilgeni jón.

Býginde qayta qalpyna keltirilgen Maqtaaral jәne Jetisay audandarynyng әkimderine enbek kýshi mol Myrzashól ónirinen enbek kýshi jetispeytin respublikamyzdyng soltýstik ónirlerine qonystanu boyynsha jergilikti júrtshylyq arasynda týsindiru júmystaryn kýsheytu; ónirding halqyn elimizding soltýstik ónirlerinde sharuashylyqpen ainalysugha shaqyru; osy atalghan júmystardy jergilikti mәslihattardyng deputattarymen birlese otyryp jýzege asyru turaly tapsyrma berilgen.

Biraq qarapayym halyqty ózderi ómir boyy túryp kele jatqan jayma-shuaqty Myrzashól ónirinen sarshúnaq ayazdy kýnderi kóp Saryarqa dalasyna kóshire salu onay sharua emes!

Onyng ýstine Qazaqstan Respublikasy Ýkimetining 2018 jylghy 11 tamyzdaghy № 501 qaulysymen 7 119 adamnan túratyn qonys audarushylardy qabyldaudyng 2018 jylgha arnalghan ónirlik kvotasy belgilengen.

Al Myrzashól ónirinde túraqty túryp jatqan jergilikti halyqtyng sany beyresmy derekter boyynsha 500 mynnan asyp jyghylady.

Áriyne, mýmkindik bolyp, Ýkimet tarapynan qajetti jaghday jasalyp jatsa, Myrzashóldegi qalyng qazaqty Arqagha kóshirgen dúrys!

Alayda Myrzashóldegi 500 myng túrghynnyng barlyghyn birdey elimizding soltýstigine kóshiru mýmkin be?!

IYә, bizdin: «Myrzashól men Shardara bir týkpirde qalyp qoydy, búl ónirde janadan oblys ashu kerek», - dep Elbasymyz ben Ýkimetke, barlyq ministrlerge jazyp jatqan úsynys hattarymyzgha tabandy týrde qasaqana qarsylyq bildirip jatqandar da jetkilikti.

Olardyng aitatyndary: «Jergilikti túrghyndardyng Týrkistangha kelui mindetti emes. Qújattardy avtomattandyrylghan týrde Internettegi «Elektrondyq ýkimet» veb-portaly arqyly da alugha bolady».

Aynalayyndar-au, jana oblys jәne jana oblys ortalyghy tek bir japyraq qaghaz alu ýshin ghana kerek dep kim aitty Sizderge?!

Jana oblysty qúru Myrzashól jәne Shardara ónirinde túryp jatqan 500 myng qarapayym qara halyq qazirgi zamanghy órkeniyetting damu ýrdisinen qalyp qoymauy ýshin kerek!!!

Myrzashól jәne Shardara ónirinde túryp jatqan 500 myng qarapayym qara halyqtyng bolashaq úrpaqtary – úl-qyzdary men nemere-shóbereleri de basqalar sekildi sapaly bilim aluy, mәdeniyet pen órkeniyetting osy zamanghy ozyq týrlerin iygerui kerek!!!

Myrzashól jәne Shardara ónirinde túryp jatqan 500 myng qarapayym qara halyq ta әleumettik-ekonomikalyq damudyng jetistikterin, densaulyq saqtau, bilim, mәdeniyet, jalpy órkeniyetke jetkizetin basqa da mekemelerding qyzmetterin sonaaau týkpirdegi alys ortalyqqa baryp, úzaq jol jýrip, әure-sarsangha týspey, dәl qasynda, jaqyn jerde jýrip paydalanugha qúqyly!!!

Aqyr ayaghynda, Myrzashól jәne Shardara ónirinde túryp jatqan 500 myng qarapayym qara halyqtyng bolashaq úrpaghy ózining ana tili – qazaq tilin saqtap qaluy ýshin, keleshekte óz jerinde, óz elinde, ózining ataqonys – atamekeninde últtyq sany jaghynan ýles salmaghy tómendep, azshylyq bolyp qalmauy ýshin kerek jana oblys!!!

Eger Myrzashól men Shardaranyng halqy 500 myng emes, 50 myng bolsa, ýndemey-aq qoya salugha bolar edi.

Alayda, oblys ortalyghy Týrkistan qalasyna kóshiriluining saldarynan 5 myng emes, 50 myng emes, 500 myng qarapayym qara halyq qazirgi zamanghy órkeniyettin, bilim men ghylymnyn, mәdeniyet pen әdebiyettin, zamanauy jana tehnologiyanyn, jedel aqparat pen aqparattandyrudyn, t.b. damu ýrdisinen alys týkpirde qalyp qoyyp otyrghan son, amalsyz qayta-qayta dabyl qaghugha tura kelip túr!

Bizdinshe, qazirgi Týrkistan oblysyn ekige bólip, elimizding eng qiyr kýngey túsyndaghy jәne Syrdariya ózenining orta túsyndaghy audandar men qalalardy biriktirip, Qazaqstannyng 15-shi – Ontýstik Qazaqstan oblysyn ashqan óte oryndy dep oilaymyz.

Týrkistan oblysynyng әkimshilik ortalyghy Týrkistan qalasyna kóshiriluine jәne Shymkent qalasy respublikalyq manyzy bar qalalardyng sanatyna jatqyzyluyna baylanysty qazaqtyng Myrzashól ónirining elimiz ýshin sayasi-ekonomikalyq jәne strategiyalyq túrghydan erekshe manyzy bar ekenin eskere otyryp, shekara manyndaghy eldi mekenderdi jalpy әleumettik-ekonomikalyq túrghydan damytu jәne jergilikti túrghyndardyng ómir sýru jaghdayyn jaqsartu maqsatynda «Qazaqstan Respublikasynyng әkimshilik-aumaqtyq qúrylysy turaly» Qazaqstan Respublikasynyng 1993 jylghy 8 jeltoqsandaghy № 2572-XII Zanynyng negizinde qazirgi Maqtaaral, Jetisay, Shardara jәne oghan irgeles jatqan basqa da qala, audandarynyng negizinde óz aldyna derbes Ontýstik Qazaqstan oblysyn qúru qajet.

Býgingi Týrkistan oblysynan enshi alyp óz aldyna bólek shyghatyn osy jana Ontýstik Qazaqstan oblysynyng qúramyna myna audandar men qalalardy engizuge bolar edi:

- Qazyghúrt audany (halqy 107 496 adam);

- Saryaghash audany (qayta qalpyna keltirilgen Keles audanymen birge – halqy 326 426 adam);

- Maqtaaral audany (qayta qalpyna keltirilgen Jetisay audanymen birge – halqy 304 442 adam);

- Shardara audany (halqy 78 614 adam);

- Arys qalasy (halqy 74 064 adam);

Barlyghy – 891 042 adam.

Janadan qúrylatyn 15-shi oblystyng әkimshilik ortalyghy retinde Jetisay (halqy – 48750 adam) nemese Shardara (halqy – 30 500 adam) qalalarynyng birin belgileu jón dep oilaymyz.

Sonda elimiz ýshin erekshe strategiyalyq sayasiy-әleumettik jәne ekonomikalyq manyzy bar qiyrdaghy kýngey ónirimizdegi jalpy túrghyndarynyng sany 891 042 adam bolatyn jana 15-shi Ontýstik Qazaqstan oblysy Qazaq elining Ózbekstanmen shektesetin, ary qaray Tәjikstan jәne Aughanstan memleketterine úlasatyn shekaralyq bóligin myqty qorghanys retinde nyqtap, bekemdep túratyn edi.

Sonda qazaqtyng Myrzashól ónirindegi aghayyndarymyz Týrkistan oblysynyng jana әkimshilik ortalyghy Týrkistan qalasyna jetu ýshin 400 shaqyrymnan astam jol jýrip, qinalmas edi.

IYә, Qazaqstannyng memlekettik shekara syzyghyn anyqtau jәne belgileu júmystary jýrgizilgen kezde Maqtaaral jәne Jetisay audandary ýsh jaghynan Ózbekstan aumaghynyng qorshauynda, al tórtinshi túsy Shardara su qoymasymen týiisetin túiyq jaghdayda qalyp qoyghany belgili.

Osylaysha, býginde Maqtaaral jәne Jetisay audandary Qazaqstannyng negizgi aumaqtyq jerinen týkpirde, basqa memleketterding qorshauynda, Tәjikstan men Aughanstannyng shekaralaryna óte tayau jatqan jartylay anklav (jartylay eksklav) ahualynda jatqany jergilikti halyqty erekshe alandatyp otyr.

Elbasymyz Núrsúltan Nazarbaevtyng 2018 jyldyng 16-18 qantarynda Amerika Qúrama Shtattarynda resmy sapary kezinde Qazaqstan men AQSh «C5+1» dialogy siyaqty ónirlik yntymaqtastyq formattaryn paydalanu arqyly Ortalyq Aziyadaghy ortaq syn-qaterlerge tótep beruge dayyn ekeni, búl rette bolashaqta Aughanstannyng «C5+1» jobalaryna qatysuy da qúptalghany belgili.

Osy kezdesude AQSh Preziydenti Donalid Tramp Qazaqstanmen strategiyalyq әriptestikte AQSh pen Ortalyq Aziya arasyndaghy qarym-qatynasqa, Aughanstandaghy AQSh әskerine kórsetiletin kómekke erekshe nazar audarghan edi.

Mine, AQSh sekildi әlemdi biylegen alpauyt memleket Ortalyq Aziyagha kózin tigip otyrghan qazirgi kýrdeli halyqaralyq jaghdayda, Ózbekstan men Tәjikstannyn, ary qaray Aughanstannyng iyin tiresken túsynda, aumaghy jaghynan bar bolghany 176 myng gektar ghana bolatyn kip-kishkentay jerde 500 myngha juyq halyq túryp jatqan, túrghyndarynyng sany jaghynan tútas bir oblysqa say keletin Myrzashól óniri halqynyng elimiz boyynsha erekshe memlekettik manyzy bar iri ekonomikalyq jәne mәdeny ortalyqtarynan óte alys týkpirde qalyp qoyyna jol beruge bolmaydy!

Qazaqstan Respublikasynyng Investisiyalar jәne damu ministrligi de oblys ortalyghynyng Týrkistan qalasyna kóshirilui Myrzashól, Shardara jәne Saryaghash ónirleri ýshin qolaysyzdyqtar tughyzghanyn týsinip otyr eken!

Týrkistan oblysyn ekige bólip, Myrzashól, Shardara jәne Saryaghash ónirlerindegi audandardan elimizding 15-shi jana Ontýstik Qazaqstan oblysyn qúru turaly úsynysymyzgha Qazaqstan Respublikasynyng Investisiyalar jәne damu ministri Jenis Mahmúdúly Qasymbek myrzadan da resmy jauap keldi:

«Qúrmetti Myrzantay Qojabayúly!

Hatynyzda kóterilgen Myrzashól, Shardara jәne Saryaghash audandary boyynsha mәsele belgili qolaysyzdyqtar tughyzghanyn týsine otyryp, janadan 15-shi oblys qúru boyynsha úsynysynyz Investisiyalar jәne damu ministrligining qúzyretine kirmeytinin habarlaymyz.

Týrkistan oblysy әkimdigi óz tarapynan oblystaghy avtojol jaghdayyn jaqsartu boyynsha ýlken júmystar atqaruda, jәne oblys ortalyghy Týrkistan qalasyna auysqannan keyin de júmystar jalghasyn tabatynyn aitamyz.

Sonymen qatar, Ministrlik pen Týrkistan oblysy әkimdigimen birlesip oblystaghy avtojol jelisin damytudaghy jasalghan júmystardy eskergen jón.

Oblys boyynsha avtomobili joldardyng jalpy úzyndyghy 6 769 km, sonyng ishinde respublikalyq manyzy bar 866 km avtojol jәne jergilikti jeli 5 903 km qúrap, jaqsy jәne qanaghat jay-kýii – 64,4% qúraytynyn habarlaymyz.

Aghymdaghy jyly Ministrlikten oblysqa bólingen nysanaly transfertter men oblystyng budjetinen bólingen qarajatqa jergilikti 600 km avtomobili joldary jóndelu kózdelgen.

2019 jylghy budjet jobasynda da oblystaghy jergilikti avtomobili joldardy rekonstruksiyalau, kýrdeli jәne ortasha jóndeu josparlanghanyn da aityp ketken jón.

Sonday aq, «Avtomobili joldary turaly» Qazaqstan Respublikasynyng zanyna sәikes, oblystyq jәne audandyq manyzy bar avtomobili joldar jergilikti atqarushy organdardyng qaramaghynda bolghandyqtan sol ónirding jergilikti avtomobili joldary boyynsha tolyq aqparat alu ýshin Týrkistan oblysynyng jolaushylar kóligi jәne avtomobili joldary basqarmasyna ótinish joldaugha bolatynyn habarlaymyz».

https://dialog.egov.kz/questioncontroller/view?id=513661

Al 2018 jylghy 11 qyrkýiekte Qazaqstan Respublikasynyng Enbek jәne halyqty әleumettik qorghau ministri Mәdina Erasylqyzy Ábilqasymovadan mynaday resmy jauap aldyq:

«Salamatsyz ba, qúrmetti Myrzantay Qojabayúly!

Áleumettik saladaghy kýsh-jigerdi ýilestiru jәne halyqty qoldau, Memleket basshysynyng tapsyrmalaryn oryndaudaghy manyzdy baghyttarynyng biri bolyp tabylady.

Osyghan baylanysty, Sizge azamattyq kózqaras ýshin alghysymyzdy bildiremiz jәne Siz kótergen mәseleler eskerilgenin habarlaymyz».

Qarap otyrsaq, bar bolghany 185 398 gektar nemese 1,8 myng sharshy shaqyrym aumaq.

Onyng ishinde:

Maqtaaral audanynyng aumaghy – 80 763,81 gektar;

Jetisay audanynyng aumaghy – 104 634,19 gektar.

Mine, osy alaqanday jerdi qonys etken halyqtyng sany – resmy týrde 307 myn.

Al beyresmy mәlimetterge sýiensek, Maqtaaral jәne Jetisay audandarynda túraqty túryp jatqan halyq 500 mynnan asyp jyghylady.

IYә, bar bolghany 185 398 gektar nemese 1,8 myng sharshy shaqyrym bolatyn kip-kishkentay aumaqta tútas Soltýstik Qazaqstan, Atyrau, Manghystau, Batys Qazaqstan sekildi oblystardyng túrghyndarymen tepe-teng keletin halyq túryp jatyr.

Al kórshi Shardara audanynyng aumaghy – 13 myng sharshy shaqyrym, jalpy halyq sany 79,3 myng adam.

Qazirgi Maqtaaral audanynyng ortalyghy Myrzakent kentinen Shymkentke deyingi qashyqtyq – 250 shaqyrym.

Al Týrkistan qalasy Shymkentten 170 shaqyrym qashyqtyqta ornalasqan.

Myrzashól halqy Týrkistan oblysynyng jana әkimshilik ortalyghyna jetu ýshin 420 shaqyrymnan astam jol jýruine tura kelip otyr.

Mine, osy Myrzashól men Shardaranyng halqy búghan deyin de Ontýstiktegi búrynghy oblys ortalyghy – Shymkent shaharynan qashyqta jatqan edi.

Búghan deyin de Maqtaaral men Jetisay ónirining sanauly bayshykeshteri toyhana túrghyzu men toy ótkizuden aldyna jan salmay kelgenimen, Myrzashólding qarapayym qara halqy bilim men ghylym sekildi órkeniyetti damu jolynan alysta qalyp kele jatqanyn kimnen jasyramyz?!

IYә, Maqtaaral men Jetisayda sausaqpen sanarlyqtay ghana shirigen baylar men olardyng han sarayynday zәulim-zәulim toyhanalary da barshylyq.

Alayda toyhana – kitaphana, mektep, kolledj, uniyversiytet, ghylymiy-zertteu instituty emes qoy!

Endi oblys ortalyghy Shymkentten Týrkistangha kóshirilgen song myrzashóldikter men shardaralyqtar órkeniyetten tipti alystaytyn boldy!

Nesin jasyramyz, oblys ortalyghynan alystap ketu degen sóz – órkeniyetti damyp-ósuden alystap ketu degen sóz!

Qazaqtyng Myrzashól ónirin ontýstik, shyghys jәne batys jaghynan Ózbekstan qorshap túr.

Ármen qaray Tәjikstan, odan ary kýn sayyn, saghat sayyn atys-shabys, jarylys pen soghystan kóz ashpay otyrghan Aughanstan jeri tiyip túr.

Resmy mәlimetter boyynsha Maqtaaral jәne Jetisay audandary oblystaghy halqy tyghyz shoghyrlanghan jәne demografiyalyq ósimi jaghynan joghary audan sanalady. Múndaghy jalpy halyq sany 304 684 adamdy qúrap otyr. Audan 182 eldi mekennen, 1 qala, 3 kent jәne 20 auyldyq okruginen qúralghan.

Maqtaaral jәne Jetisay audandary halqynyng últ boyynsha sany – qazaqtar: 253 444 adam – 83,2%; orystar: 4 418 adam – 1,5%; ózbekter: 11 850 adam – 3,9%; tәjikter: 25 883 adam – 8,5%; basqa da últtar: 8 847 adam – 2,9%.

Al Saryaghash jәne Keles audandarynda býginde 326 915 halyq túrady. Audan aumaghy 762203 gektar, 154 eldi mekeni, 1 qala, 1 kent jәne 23 auyldyq okruginen qúralghan.

Saryaghash jәne Keles audandarynyng halqy da kóp últty, basym kópshiligi qazaqtar (86,9%), odan basqa ózbekter (4,1%), tәjikter (2,7%), әzerbayjandar (1,2%), orystar (1,1%), tatarlar (0,9%), t.b. últ ókilderi túrady.

2015 jyldyng aqpan aiynda Saryaghash audanynda, 2016 jyldyng tamyz aiynda Maqtaaral audanynda jergilikti qazaqtar men tәjikter arasyndaghy últaralyq qaqtyghystar negizinde tәrtipsizdikter oryn alghany belgili.

Keybireulerge únamasa da, ashy bolsa da, ashyq aitugha tura kelip otyr – keyingi kezde Myrzashól ónirindegi jergilikti qazaq últynyng ýles salmaghy barynsha kýrt azayyp bara jatqany bayqalady!

Bizdinshe, búl mәseleni sheshuding jalghyz ghana joly bar.

Myrzashóldegi 500 myng halyqty әleumettik-ekonomikalyq jaghynan damytu ýshin Maqtaaral, Jetisay, Shardara jәne oghan irgeles jatqan basqa da qala, audandardyng negizinde elimizding 15-shi oblysyn – Ontýstik Qazaqstan oblysyn qúru kerek!

Aldaghy aptada Elbasymyz Núrsúltan Nazarbaev júmys saparymen Týrkistan oblysyna jәne Shymkent qalasyna barady.

Joghary lauazymdy qyzmette jýrgen azamattar Myrzashól ónirindegi 500 myng halyqtyng janayqayyn Memleketimizding basshysyna búrmalamay, aina qatesiz, dәl jetkizui tiyis!

Qysqasy, Týrkistandy qazaqtandyramyz dep jýrip, Maqtaaral men Jetisaydyng qarapayym qara halqyn «shalaqazaqtandyryp», Myrzashólimizdi ekinshi Tauly Qarabaqqa ainaldyryp alyp jýrmeyik!

Qoryta aitqanda, qazirgi kýrdeli halyqaralyq jaghdayda, Ózbekstan men Tәjikstannyn, ary qaray Aughanstannyng iyin tiresken túsynda, aumaghy jaghynan bar bolghany 176 myng gektar ghana bolatyn kip-kishkentay jerde 500 mynnan astam halyq túryp jatqan, túrghyndarynyng sany jaghynan tútas bir oblysqa say keletin Myrzashól óniri halqynyng elimiz boyynsha erekshe memlekettik manyzy bar iri ekonomikalyq jәne mәdeny ortalyqtarynan óte alys týkpirde qalyp qoyy airyqsha alandatyp otyr!

Áriyne, dәl býgin-erteng jana oblystyng ashyla qongy óte qiyn ekenin jaqsy týsinemiz.

Biraq aldaghy bes-on jylda Myrzashól men Shardara ónirinde Qazaqstannyng jana oblysy bәribir qúryluy tiyis!

Myrzashól men Shardarany týkpirde qaldyrma, Ýkimet!

 

Myrzantay Qojabayúly JAQYP,

L.N. Gumiylev atyndaghy Euraziya últtyq uniyversiyteti Teleradio jәne qoghammen baylanys kafedrasynyng dosenti (of Associate Professor), filologiya ghylymdarynyng kandidaty (PhD), «Zertteushi» Respublikalyq ghylymiy-bilim beru ortalyghy» mekemesining diyrektory.

Astana qalasy.

2018 jylghy 26 qyrkýiek.

 

4 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1559
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2250
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3499