Toqsanynshy jyldardyng basynda Qyzyljar qalasynyng Borky degen audanyndaghy kәsiptik-pedagogikalyq tehnikumda aughan studentterining songhy legi oqyp jatqan edi. Men ol kezde qalalyq «Tribuna» gazetinde tilshi bolyp isteytinmin.

Birde gazet redaktory Pavel Kalantyrev maghan sol aughan jastarymen súhbattasyp, maqala jazudy tapsyrdy. Tehnikumgha kelgende alghashqy tanysqan adamym Rasul esimdi orta boyly jigit boldy. Onyng osyndaghy aughan komsomoldarynyng jetekshisi ekenin estigende «jolym bolghan eken» dep quanyp qaldym. Qansha aitqanmen jastardyng iydeologiyalyq tәrbiyesine jauapty adam ghoy. Oryssha da mýdirmey sóileydi. Naghyz Kenes Odaghyna doskónildi adam!

Ángime barysynda:

– Rasul, sen bizding әskerler ózining internasionaldyq mindetin oryndap, Aughanstandy dúshpandardan azat etu ýshin úrysqa kirgende neshe jasta edin? Saghan da qiyn bolghan shyghar? – dedim.

– Men ol kezde tym jas bolsam da belsendilik tanytyp komsomol qataryna alyndym. Qazir mine, tehnikumdaghy aughan tobynyng komsomol hatshysy bolyp otyrmyn. Áriyne, soghys kezinde qiyn boldy. Maghan әsirese taugha amerikandyq «Stinger» zenbiregin kóterip shygharyp, orys tankilerin dәl kózdep atugha ýirenu qiyn boldy. Biraq ony da ýirenip aldym, – dep Rasul betime qaraghanda myna sózden auyzym ashylyp qalghan men: «Sonda sen komsomol bola túra Kenes Odaghynyng internasionalist әskerlerine qarsy soghysqanyng ba?» degen súraqty irkip orynmnan túryp qoshtastym da ketip qaldym. Sonymen, gazette eshqanday maqala jariyalanbady.

Artynan oilasam, Rasuldyng sózinde tanqalarlyq eshtene joq eken. Óitkeni búl soghysta  aughan halqyn qyrghyngha úshyratqan Kenes әskerleri basqynshylar edi. Aughandyqtar olarmen iydeologiyalyq ústanymyna, kózqaras qayshylyghyna qaramastan bir halyq bolyp soghysty. Ruhy berik aughandyqtardyng janqiyarlyghyn kórip Islam dinin qabyldap qaruyn tastaghan batalion komandiyri Oleg Rubes (Ály Apsheroniy), modjahetter jaghyna ótken qyzyljarlyq jerlesim Nikolay Ryjkov siyaqty jandar da iydeologiyalyq jetekshilerding emes, adamy ar-ojdannyng әmirine baghyndy ghoy.

Qarap otyrsaq, Kenes nasihatyn boyyna sinirip ósken kókjelke komsomoldar men keshe ghana jyly orynda otyryp kelgen kommunistik partiya sheneunikterining býgingi tәuelsizdigimizge jýregi jylymauy týsinikti de siyaqty. Sol toqsanynshy jyldary Soltýstik Qazaqstan oblysynda shovinisterdin, kazaktardyng tәuelsizdikke qarsy úiymdastyrghan nauqanyn búrynghy oblystyq komsomol komiytetining jetekshisi Viktor Ochkasov basqarghan edi. It ýrse de keruen óz jolymen jýre beretinin kórgen ol aqyry Reseyge tayyp túrdy.

Býgin búrynghy kommunist belsendileri komsomoldyng jýz jyldyghyn esi shyghyp toylap jatqanda «óler bala kórge jýgirer» degen sóz eske týsedi. Totalitarlyq jýiege negizdelgen qatyp qalghan kommunistik iydeologiya aughannyng da, qazaqtyng da, basqanyng da últyq tәuelsizdigine salynghan kisen ekenin ótken dәuir sabaqtary talay ret kórsetti. Biraq tarihtan tәlim alyp, shyqqan batpaghyna qayta batpaugha qabiletti oqushynyng ghana  aqyly jetedi.

Marat  Ermúqanov, Qyzyljar qalasy

Abai.kz