Aldynghy buyn Tәuelsizdik alghan 1990 jyldary halyqtyng әleumettik jaghdayynyng óte tómen bolghanyn aityp jatady. Alayda, halyq ol kezdegi qiyndyqtardy uaqytsha dep týsindi. Memleket qabyldaghan әr baghdarlamagha baladay quanyp, imanday sendi. Sebebi, elding ertenge degen senimi kýshti edi. Al, qazir she?

Qazir memleket qanday baghdarlama qabyldasa da, eldi eleng etkize almaydy. Sebebi, qoghamdaghy jemqorlyq pen kózboyaushylyq halyqtyng senimine selkeu týsirgen. Oghan júmyssyzdyq pen әleumettik jaghdaydyng tómendep bara jatqanyn, adam qúqyghynyng ayaqqa taptaluyn qosynyz. Osynday sebepterden shet elge ketken jәne ketkisi keletin Qazaqstandyqtardyng sany artqan.

Mәselen, ótken jyly 9491 otandasymyz Europa memleketterinde túraqty týrde qalugha mýmkindik alghan. Ol degeniniz halqymyzdyng sany 10 myngha juyq adamgha kemidi degen sóz. Búl onsyz da halyq sany az Qazaqstannyng demografiyalyq jaghdayyn odan әri ushyqtyratyny belgili.

Sonymen, qazaqstandyqtar birjola qonystanghan Europa memleketterining ondyghyn Polisha men Úlybritaniya bastap túr. Yaghni, 1934 qazaqstandyq Polishagha, 1729 otandasymyz Úlybritaniyagha ketken. Búl tizim әri qaray bylay jalghasady:  Chehiyagha – 1527 adam, Germaniyagha - 1494 adam, Ispaniyagha  – 455 adam, Vengriyagha  – 328 adam, Fransiyagha  – 326 adam, Italiyagha – 263 adam, Bolgariyagha  – 190 adam, Shveysariyagha – 171 adam birjola qonys audarghan.

Al, jyl sayyn bilim alu men aqsha tabu maqsatynda ketip jatqan jastar qanshama? Mәselen, biylghy jyldyng 9 aiynda 20 men 29 jas aralyghyndaghy 12 myng adam Koreyagha ketken. Jәne olardyng barlyghy otbasyn qúrmaghan boydaqtar eken. Eger memleket sol 12 myng jastyng jaghdayyn óz elinde jasay alghanda, olar shekara asyp, sendelmes edi.

Sonymen qatar, shet elde bilim alyp, qalyp qoyghan jastar da az emes. Demek, búl shyn mәninde alandatarlyq qúbylys. Sebebi, elding erteni bolar jastardyng shekara asyp,  shet eldik boluy elding bolashaghyna qauip tóndiredi.

Qoryta aitqanda, eldegi ekonomikalyq týitkilder sheshilmeyinshe, búl mәsele de ózektiligin joghaltpaydy. Al, elden ketu – mәseleni sheshpeydi. Jәne, shet elge ketkenderding bәrin jayly túrmys, jaqsy ómir kýtip túr deu de qate.

Siz ne deysiz?

Núrbiyke Beksúltanqyzy

Abai.kz