Biyl ghana respublikalyq manyzy bar qalalar qataryna qosylghan Shymkentting әkimi Ghabidolla Ábdirahymov shahardyng shyrayyn asyrugha shyndap kirisken sekildi. «Adamdardyng әdemi kiyim kiygeni sekildi qala da jaynap túruy kerek» dep esepteytin әkim jaqynda «Qajymúqan atyndaghy ortalyq stadiondy» janartpaqshy kórinedi.

Búl turaly qala basshysy Ortalyq kommunikasiyalar qyzmetinde bergen brifingte aitty. Shymkent qalasynyng namysyn qorghaytyn «Ordabasy» futbol klubynyng Europa ligasy irikteu kezenine qatysatynyn eskerip, komandanyng jasyl alanyn jóndeuden ótkizip bermekshi eken. Ábdirahymovtyng aituynsha, Shymkenttegi stadiondy qayta janartugha 44 mln euro investisiyalanghan eken.

- Biyl «Ordabasy» komandasy el chempionatynda 4-shi oryn aldy. Sóitip Europa ligasyna qatysu mýmkindigine ie boldyq. Búl biz ýshin auyr mindet. Osy mindetting ýddesinen shyghu ýshin dayyndyqty bastadyq. Aldaghy bir jarym jyl ishinde stadiondy janartamyz. Biz búl júmysty slovakiyalyq kompaniyamen birlesip isteymiz. Búl júmysqa mólsherimen 44 mln euro investisiya tartylady, - dedi  Ghabidolla Ábdirahymov. Ákimning búl sózin Bestnews sayty jariyalady.

Elimizdegi ýshinshi megapolis atanghan Shymkent shaharynyng ósip-órkendeuine qarsy emespiz. Qala tizginin qolyna alghan Ghabidolla Rahmatollaúlynyng dúrys baghytta júmys istep jatqanyna da kýmәnimiz joq. Alayda, bizdi tanghaldyratyny bizding sheneunikterding sausaghynyng úshy qimyldasa bolghany milliondar men milliadtar «atqa qonady». Tipti, qazaq biyligi az qarjy júmsap kóp is tyndyru degendi mýlde bilmeytin shyghar degen oigha qalasyn. Aytpaghymyz, tek jóndeu júmysyna 50 mln dollar júmsau sәl artyq shyghyn ekeni sózsiz.

1969 jyly paydalanugha berilgen «Qajymúqan atyndaghy ortalyq stadion» qúshaghyna 20 myng adamdy syidyra alady. Ghabidolla myrza osy alandy jóndeuden ótkizuge 44 mln euro (mólshermen 50 mln dollar) júmsaymyz dep otyr. Al ózge elde búl qarjygha su jagha stadion soghyp alady. Mysal ýshin aita keteyik, Ukraina 2008 jyly 34 myng adamgha arnalghan «Dnepr-Arenany» bar bolghany 40 mln dollargha soghyp aldy. Al 2014 jyly qabyrghasy qalanghan «Borisov-Arenany» salu ýshin Belarusi biyligi bar bolghany 58 mln dollargha shyghyndaldy. Al endi salystyra beriniz, ózge el su jana stadion salatyn qarjygha bizding biylik ne istep jýr?

50 mln dollargha stadionnyng kem-ketigin týzetip jýrgen qazaq biyligi mynalarday jana alang salu ýshin qansha qarjy júmsaydy? Áriyne, halqy qonyrqalta kýn keshse de biyligi baylyqqa maltap jýretin Qazaqstandy ózge elmen salystyrugha әste kelmeydi. Ózgeler 50 milliongha salghan qúrlysqa bizding elde 150 mln júmsalady.

Búl sózdi biz oidan qúrastyryp otyrghan joqpyz. 2009 jyly  «Astana Arena» stadiony paydalanugha berildi. Elordada ornalasqan futbol alany 30 myng adamgha arnalghan. Osy stadiondy salugha baqanday 182 mln dollar júmsaldy. Al endi óz súraghymyzdyng jauabyn ózimiz berdik. Aqshanyng kózine qaramaytyn qazaq biyligi stadiondy qansha qarjygha salatynyn aittyq. Taghy da ózgelermen salystyryp kóreyik, 2011 jyly ukrainder «Arena Livov» stadionyn 80 mln dollargha salyp aldy. Búl stadiongha 35 myng adam syyady. Búny az deseniz, Týrkiya «Vodafon Park» stadionyn salugha (2016 jyl) 110 million dollar júmsady. Búl alannan bir jolda 42 myng adam futbol tamashalay alady. Bayqap otyrsanyz «Astana Arenadan» әldeqayda ýlken. Júmsalghan qarjy әldeqayda az. Osy jerde әdil bolu ýshin aita keteyik, «Astana Arenanyn» tóbesinde ashylyp-jabylatyn qozghalmaly shatyry bar. Búl da qúrlys qúnyn qymbattatqan sebepterding biri.

Aqyry futbol jayly sóz bolghan eken keshe ghana jariyalanghan taghy bir mәlimetti aita keteyik. Ataqty «Global Sports Salaries» kompaniyasynyng mәlimetinshe Qazaqstan Premier ligasy futbolshylargha jalaqy tóleuden әlem boyynsha 25-shy orynda túr eken. Elimizde dop tebetin futbolshylar orta eseppen jylyna 148 513 dollar (ayyna 12 376 dollar) tabys tabady. Áriyne, búl soma atalghan tizimning kósh basynda túrghan Angliyamen ($3,935,197), ekinshi, ýshinshi oryndaghy Ispaniya ($2,896,151) jәne Italiyamen ($1,999,865) salystyrghanda týkte emes. Alayda búl elderde futbolshylargha tólenetin jalaqy qarapayym halyqtyng qaltasynan shyqpaydy. Ár komandanyng jeke iyesi, óz demeushisi bar.

Osy tizimde bizding aldymyzda túrghan 24 elding bәri futbolda tabysqa jetip, aladoptan aqsha tauyp otyrghandar. Qytay, Japoniya, Saud Arabiyasy jәne AQSh-ty aitpaghanda qalghan jiyrma el dәstýrli futbol «derjavasy». Búlar futbolgha qansha qarjy bólse de jarasady. Al ana tórt el shekesi shylqyghan bay memleket. Biz sóz etken birneshe milliongha búlardyng da eshtenesi ketpeydi. Osynday alpauyttardyng arasynda Qazaqstan da jýr. Ne futbolda jetken jetistigi joq, ne tapqan tabysy joq. Qattyraq aitqanda, halyqtyng qarjysymen qaydaghy qisyq ayaqtardy asyrap otyr. Futbolda bizden әldeqayda myqty Ózbekstan búl tizimde alghashqy eluge de kirmeydi.

Sóz sonynda aitarymyz elimizde jol jóndeuge, týrli nysandardy salugha memleketten milliardtap qarjy bólinedi. Alayda sol qarjylardyng paydasyn halyq emes qalyng qargha-qúzghyn kórip otyr. Mol qarjy bólingen qúrlystyng sapasyz bolyp shyghyp, jyl ótpey qayta jóndeudi qajet etip jatqanyn talay kórdik. Áldemde san-sanaqsyz is tyndyrugha jetetin qúndy qaghazdar Qazaqstanda týkke túrghysyz tiyn-tebenge ainalatyn sekildi. Áytpese, jana nysandar salatyn qarjygha kóne qúrlysymyzdy jamap-jasqap jýrmeytin edik qoy. Al futboldyng jyry óz aldyna. Ebin tapqan elderde aladop sheksiz payda kózi. Turis tartudyn, ekonomikany damytudyng taptyrmas joly. Al bizding elde halyqtyng qaltasyndaghy aqshany aladop ainalasyndaghy shendiler men sapasyz futbolshylardyng enshisine jaratu ghana.

Quanysh Qappas

Abai.kz