Jeksenbi, 24 Qarasha 2024
Janalyqtar 2194 0 pikir 15 Mausym, 2009 saghat 17:44

Bolat Abaghan. Tekelining taulary «tenttektik» tanytty

Senbi kýni (13 mausym) týn ortasyna taman Tekeli, Taldyqorghan, Qapshaghay jәne Almaty qalasy men sol qalalardyng manyndaghy audandargha tayau qonystanghan eldi mekenderde qatty jer silkinisi boldy.  Alghashyndy tym kýshti bolyp bayqalghan  dýmpu aragha birer minut salyp baryp taghy qaytalandy. Dәl sol kezde jer silkinisining ortalyghy bolyp shyqqan Tekelining tenttek taularyn bókterley qonystanghan júrtshylyq pen Taldyqorghan qalalaryndaghy kóp qabatty ýilerding túrghyndary dereu syrtqa úmtylyp,  birer saghat uaqyttaryn ashyq aspan astynda ótkizip, sodan song bir qabatty jer ýilerde tuystary barlar solardy panalap, kórer tandy kózderimen atyrdy. Múndayda elding ishin qanqu sózding de tez kezip ketetini aitpasa da týsinikti.  Jeksenbini qoyynyz, dýisenbi kýni de Taldyqorghan qalasynyng tóniregindegi eldi mekenderding júrtshylyghy elendeuden arylmady. Halyqtyng ýreyin tughyzatyn әngimeler de jedel tarap, jeldey eskennin kózimiben kórip, qúlaghymyzben estidik. Zilzaladan Taldyqorghan qalasy eshqanday zardap shege qoyghan joq.

Senbi kýni (13 mausym) týn ortasyna taman Tekeli, Taldyqorghan, Qapshaghay jәne Almaty qalasy men sol qalalardyng manyndaghy audandargha tayau qonystanghan eldi mekenderde qatty jer silkinisi boldy.  Alghashyndy tym kýshti bolyp bayqalghan  dýmpu aragha birer minut salyp baryp taghy qaytalandy. Dәl sol kezde jer silkinisining ortalyghy bolyp shyqqan Tekelining tenttek taularyn bókterley qonystanghan júrtshylyq pen Taldyqorghan qalalaryndaghy kóp qabatty ýilerding túrghyndary dereu syrtqa úmtylyp,  birer saghat uaqyttaryn ashyq aspan astynda ótkizip, sodan song bir qabatty jer ýilerde tuystary barlar solardy panalap, kórer tandy kózderimen atyrdy. Múndayda elding ishin qanqu sózding de tez kezip ketetini aitpasa da týsinikti.  Jeksenbini qoyynyz, dýisenbi kýni de Taldyqorghan qalasynyng tóniregindegi eldi mekenderding júrtshylyghy elendeuden arylmady. Halyqtyng ýreyin tughyzatyn әngimeler de jedel tarap, jeldey eskennin kózimiben kórip, qúlaghymyzben estidik. Zilzaladan Taldyqorghan qalasy eshqanday zardap shege qoyghan joq. Al Tekelidegi (Almaty oblysynyng ortalyghy Taldyqorghanmen irgeles ornalasqan qala) qalyptasqan jaghdaydy óz kózimen kórip, jer silkinisining qanshylyqty ziyan keltirgenin jәne qauipti ekenin baghamdaghysy kelgen oblys әkimi Serik Ýmbetov dýisenbi kýni tanertengisin qasyna tótenshe jaghdaylar jónindegi qyzmet salalarynyng basshylaryn, Tekeli qalasynyng әkimi men BAQ ókilderin ertip, kenshiler shaharyndaghy býlingen ýiler men memlekettik nysandardy aralap kórdi.

Birinshi kezekte osy qaladaghy qarttar men mýgedekterding internat-ýiine atbasyn búrghan әkimdi zilzala bolghannyn beri Almatydan arnayy kelip zertteu júmystaryn jýrgizip jatqan QR Bilim jәne ghylym ministrligi seysmologiya instiutynyng diyrektory Tanatqan Abaqanov bastaghan mamandar qarsy alyp, dәl qazirgi kezde alandaugha esh negiz joqtyghyn jetkizdi. Internat-ýiinde kózge birden úryp túratynday býlinister joq eken. 1991 jyly salynghan ghimarat dәlizining tóbesindegi japsyrma qaptamalardyng shaghyn bóligi qúlap, tóbening tútas plitalary men qabyrghalary arasyndaghy jikterding sylaqtary týsip qalypty. Búdan song qalanyng tau jaghyndaghy bóliginde ornalasqan Sәtbaev kóshesindegi birneshe ýiding zilzaladan aitarlyqtay zardap shekkenin kózimizben kórdik. 1959 jyly salynghan, zamanynda qoghamdyq monsha bolghan eki qabatty ghimarat keyinnen qayta qúrudan ótkizilip, on eki pәterlik ýige ainaldyrylghan eken. Osy jәne taghy  bir on eki pәterlik ýy men segiz pәterlik birneshe ýiding qabyrghalary jarylyp, tóbelerining sylaqtary qúlapty. Osylardyng arasynda dәl qazirgi kezde túrugha asa qauipti dep sanalghan birnesheuining túrghyndaryn tez arada kóshirip, qonaqýiler men jatahqanalargha ornalastaru turaly qala әkimine tapsyrma bergen Serik Ábikenúly  olardyng barlyghyna qala ortasyndaghy kommunaldyq menshikke alynghan ýilerden pәterler beriletinin, al býlingen ýilerding mýmkindiginshe jónedeletinin aityp, sabyrgha shaqyrdy.  Jalpy qala boyynsha asa ýlken dәrejede býlingen mekeme - №1 orta mektep. Tórt jýzge juyq bala oqityn mektep 1948 jyly salynypty. Sodan beri mezgil-mezgil týrli dәrejedegi jóndeulerden ótkezilgenimen, jasy alpystan asqan ghimarat osy jolghy tótenshe jaghdayda qatty syr berip, korpustarynyng arasyn qosatyn tústar bir qarystay bolyp aiyrylyp ketipti. Ishinde túryp, syrttaghy aulany kóre alasyn. Osy jerde atalghan ghimarattyng 1993 jylghy jer silkinisi kezinde de býlinip, oghan jer silkinisine qarsy kýsheytu júmystaryn jýrgizu belgilengenmen, oryndalmaghany aityldy. Oblys basshysy ózining birinshi orynbasary men qala әkimine mektepti tolyq zertteuden ótkizip, qajet dep tabylghan júmystardyng barlyghyn jana oqu jylyna deyin ayaqtaudy tapsyrdy.

QR Bilim jәne ghylym ministrligi seysmologiya instiutynyng diyrektory Tanatqan Abaqanovtyng aituyna qaraghanda, institut aldaghy jeti on jyl qarsanynda Almaty oblysyndaghy jer silkinisi bolady dep anyqtalghan oshaqtardaghy oqighalardyng tirkelu mýmkindigin tolyq zerttep shyqqan kórinedi. Alayda tayau jyldardyng sheginde anyqtau júmystarynyng jýrgizilui qiyngha soghatyn siyaqty.  Óitkeni Almaty oblysy boyynsha júmys isteytin seysmostansylardyng sany az jәne jabdyqtaluy tym nashar eken.

- Qaladaghy eng ýlken zardap sheken mektep eki ózenning ortasyndaghy aralda ornalasqandyqtan onyng astyna sudyng jinalatyny aitpasa da týsinikti. Su óz kezeginde irgetas ornalastyrylghan tasty, qiyrshyqty qabatty shayyp otyrady. Sondyqtan bilim oshaghyn zilzalagha qarsy kýsheytu sharalary turaly osydan on-on bes jyl búryn eskertilgen edi. Sol oryndalmady, sonyng zardabyn býgin tartyp otyrmyz. Sonymen birge osydan biraz búryn byltyr Qytaydy qayghygha batyrghan Sychuani provinsiyasynda bolyp qaytqanymda, ondaghy jer silkinisining sebepterining qatarynda tehnogendik sipattar barlyghyn estidik. Sondyqtan bolashaqta bizdegi tau shatqaldarynda su elektr stansylaryn jәne taghy basqa da nysandar saluda seysmolgiya instiutymen birlese júmys jýrgizudi jolgha qoyghan dúrys. Al Tekelidegi jer silkinisine keler bolsaq, senbi kýni týngi saghat 11-den 17 minutta tirkelgen zilzalanyng qaladan sәl ghana qashyqtyqta - ortalyq nýktesi  7 balldyq jer silkinisi bolghany anyqtalyp otyr. Ekinshi dýmpu aragha 8 minut salyp baryp qaytalandy. Múnyng kýshi - 5 ball. Sodan keyingi alty saghat ishinde osy aimaqtaghy jer 21 ret silkindi.Jeksenbi kýni taghy toghyz dýmpu tirkeldi. Al býgin onday eshtene tirkelmedi. Sondyqtan alandaytynday eshtene joq, - deydi akademiyk-diyrektor.

Oblys әkimi Serik Ýmbetov anyqtalghan jaghdaylargha baylanysty tez arada naqty sharalar qolgha alynatynyn, arnayy shtab qúrylyp, zilzaladan zardap shegushilerding barlyghyn anyqtap, olargha zang auqymyndaghy kómekter kórsetiletinin jetkizdi. Eshkimning nazardan tysqary qalmaytynyn, arnayy komisiyanyng júmsynan son  qalpyna keltiru júmystarynyng jýrgiziletinin aita kele tótenshe oqighadan adam shyghyny bolmaghanyna tәube aityp, tirlikti alansyz jalghastyra beruge shaqyrdy.

 

 

Taldyqorghan qalasy,  Almaty oblysy.

 

0 pikir

Ýzdik materialdar

Syni-esse

«Talasbek syilyghy»: Talqandalghan talgham...

Abay Mauqaraúly 1494
Bilgenge marjan

«Shyghys Týrkistan memleketi beybit týrde joghaldy»

Álimjan Áshimúly 3265
Birtuar

Shoqannyng әzil-syqaqtary

Baghdat Aqylbekov 5596