Seysenbi, 23 Sәuir 2024
Áne, kórding be? 5605 23 pikir 1 Sәuir, 2019 saghat 15:54

Qazaq ýshin Ukrainadaghy saylau ertegi

Ukrainadaghy preziydenttik saylau keshe týnge jaqyn ayaqtaldy. Basty favoritter qazirgi preziydent, shokolad koroli Poroshenko men әzilkesh Zelenskiy.  Poroshenko men Zelenskiy tartysy aldynghy jyly AQSh-ta ótken saylaudaghy Tramp pen Klintonnyng talasynan bir kemi joq. Býgin sol saylau turaly az kem sóz shygharmaqpyz.

Ekinshi turgha deyingi eki nәtiyje

Ukrainada saylau ayaqtaldy. Biraq, buletender әli eseptelip bitken joq. Ortalyq saylau komissiyasy úsynghan aldyn-ala mәlimette, qazirgi preziydent Petr Poroshenko algha shyghyp, 24,76 payyz dauys jighan. Al basty favorit Vladimir Zelenskiy 23,60 payyz dauys alghan. Ýshtikti Yuliya Timoshenko týiindep túr. Oghan 17,07 payyz halyq dauys bergen. Búl OSK mәlimeti.

Al Últtyq Ekziyt-pul mýlde basqa derekterdi úsyndy. Onda Vladimir Zelenskiy 30,4 payyz dauyspen birinshi orynda. Al Poroshenko 17,8 payyz dauyspen ekinshi satygha jayghasqan. Yuliya Timoshenko sol ýshinshi orynynda otyr. Biraq, búl jaqta Timoshenko úpayy 14,0 payyzdy ghana qúrapty.

Ukrainadaghy saylau dodasynyng erejesine sәikes, ýmitkerler 50 payyz dauys jinay almasa, saylaudyng ekinshi tury ótui tiyis. Al qazirge belgilisi – Prorshenko, Zelenskiy jәne Timoshenko ýshtigining eshbiri әlgi mejege jetpegen. Sondyqtan ekinshi turgha qyzu dayyndyq bastalyp ketken synayly. Al ekinshi tur 21 sәuirde ótedi. Onyng nәtiyjesi 1 mamyrda belgili bolady. Ekinshi turgha deyingi eki týrli nәtiyje osy. Osymen aqparat tәmam.

Búrynghy men songhyda óz jerinde múnday saylau kórmegen, saylau men taghayyndaudyng parqyn ajyrata bilmeytin,  preziydenttikke 3-4 adam ghana emes, 39 birdey kandidattyng qatysa alatynyn kórip kózi sharasynan shygharday bolghan, saylaugha 97-100 payyz belsendilikpen qatysatyndyqtan, Ukrainadaghy 63 payyzdy kórip, elektorattyng múnshalyq passivtigin týsinbey dal bolghan, óte-móte «demokrat» hәm «gumanist» biz endi Ukrainadaghy saylaudy saraptap kóreyik.

Baqylaushylar

Ukrainadaghy saylaudy 17 el men 19 halyqaralyq úiymnyng ókilderi baqylady. Barlyghy 2 400 baqylaushynyng ishinde 8 adam Qazaqstannan barghandar.  Qazaqstannyng Berik Imashev basqaratyn Ortalyq saylau komissiyasy Ukrainagha 8 baqylaushy jiberetinin habarlap aitqan edi. Olar: Berik Imashev, Álibek Adambek, Veniamin Alaev, Kseniya Jilkibaeva, Talghat Qaliyev, Iliyas Qúrmanov, Áset Múqashev, Marina Sәbitova.

Aytpaqshy, janaghy 2 400 adamnyng ishinde Reseyden eshkim joq. Sebebi, Ukrainanyng Jogharghy Radasy (bizshe parlamenti) Reseydi «agressor memleket» dep tanyp, saylaugha baqylaushy kirgizu mýmkindiginen aiyrghan. Reseydegi ukrainder saylaugha qatysa almaydy. Yaghni, dauys bere almaydy.

Endi favoritter  turaly jazayyq. Biografiyasyna ýnileyik. Búlar janaghy ekinshi turgha ótetinder ghoy...

Vladimir Zelenskiy

Jasy 41-de. Akter. Ázilkesh. Oqyghan mamandyghy – zangerlik.  Biraq, óz mamandyghy boyynsha mýlde júmys istemegen.

Ónerdegi karierasyn orystyng KVN-inen bastaghan. Aqyrynda gerantokrat shal Aleksandr Maslikov jәne onyng balasy Aleksandr Aldeksandrovich Maslikovpen daulasyp jýrip KVN-nen birjola ketedi. Jәy ketip qoymaydy. Putinning piarkompaniyasyna, Kremliding aitaqshysyna ainalghan KVN-nen jýz ese artyq, jýz ese sauatty, ótkir әzil men ótimdi sóz aita alatyn «Liga Simehu» deytin jana liga ashady. Aynaldyrghan 5 jyldyng ishinde búl liga Maslikov KVN-ini basyp ozady. Kórermeni de kóp, formaty da erkin.

Zelenskiy vs Qabatov

Zelenskiy әzilkesh dedik qoy. Al bizde Túrsynbek Qabatov bar. Ekeui de Maslikovtan shyqqan. Ekeui de liga ashqan. Ekeui de KVN mahinasiyasynyng qúrbany bolghan. Onyng әzilkeshtigin bizding Túrsynbekpen salystyrugha bolar, bәlkim. Zelenskiyding ligasynyng janynda bәdik tildi, beysauat, bos yrjyny kóp Qabatovtyng KTA-sy birinshi synyp balasynyng byldyr-shyldyry bolyp kórinedi. Shyndyghy sol.  Áytpese, Qabatov ta KVN sahnasynda preziydentting rólin somdady. Zelenskiy de preziydent rólin oinaghan adam. Al endi ekeui ashqan eki ligany salystyrugha da kelmeydi. Ókinishti. Ózimizde joq bolghan son, ózgeni maqtaymyz da, endi...

(Zelenskiy men Maslikov)

(Túrsynbek Qabatov KVN oiynynda)

Aytpaqshy, Zelenskiy ligasy Maslikov mekendeytin Yurmalany da tartyp aldy. Qysqasy KGB proektisi bolghan KVN bәsekelese almady.

Zelenskiy men Kolomoyskiy jaqyndyghy

«95 kvartal» dep atalatyn sayasiy-әzil-ospaq teatryn ashty. Zelenskiy ózi týsirgen, ózi basty róldi somdaytyn «Sluga naroda» deytin serialdyng biyl ýshinshi mausymy ekrangha shyqty. Ukrain sayasatyn jilik-jiligimen shaghyp bergen, ondaghy oligarhiyanyng el biyligine manipulyasiya jasaytynyn, maydandy qalay úiymdastyratynyn tәptishtep týsindirip bergen. Ondaghy әrbir kadr, әrbir dialog Zelenskiyding sayasy sauaty joq deytinderding auzyna qúm qúyaghanday boldy.

Mine, sol «Sluga naroda» filim-serialy Zelenskiyding sayasat sahnasyna jasaghan alghashqy qadamy edi. Halyq sol serialdan ózderi qalaghan preziydentti kórdi.

Keyin júrt «Sluga naroda» deytin partiya qúryp, Zelenskiydi óz ýmitkerleri retinde saylaugha alyp shyqty.

Eshbir partiyagha mýshelik etpeytin, eshbir klandyq topta joq, Radada lobbiylik partiyasy joq,  búryn sayasy qyzmette mýlde istemegen, barlyq ukrainning bar arman-tilegin bir ghana serialmen aita bilgen Zelenskiydi aqyry halyq saylaugha týsirdi.

Zelenskiy ózin-ózi jasap shygharghan adam. Ol saylauda jenip shyqsa, bir ghana merzim otyratynyn, elde halyq biyligin ornatatynyn aitty. Halyq referendum arqyly biylikke talap qoya alatyn mýmkindik jasaugha uәde berdi.

Onyng eki kemshiligi bar deydi sarapshylar. Birinshisi – sayasy tәjirbesining joqtyghy. Memleket basqaru isine búryn-sondy aralaspaghan adam. Ekinshisi – eldegi eng yqpaldy oligarh Igori Kolomoyskiymen aralas-qúralastyghynyng barlyghy.

Vladimir Zelenskiy qúrghan «95 kvartal» studiyasy Igori Kolomoyskiy menshigindegi «1+1» telearnasyna 20-gha juyq proekt dayyndaumen ainalysady.

«1+1» arnasynda «Vecherniy kvartal», «95 kvartal» әzil baghdarlamalary arqyly Petr Poroshenkodan bastap, biylikting barlyq satysyndaghy sheneunikterdi ótkir әzildermen әjualaydy.

Osy ýshin de Poroshenko propogandasy Zelenskiydi Kolomoyskiyding adamy dep ataydy. Al Kolomoyskiy óz kezeginde Zelenskiy ekeuining arasynda biznes-kelisimnen basqa baylanys joqtyghyn aitqan.

Petr Poroshenko

53 jasta. Ukrainanyng qazirgi preziydenti. Ol 2014 jyly «Euromaydanda» pro-reseylik prinsiptegi preziydent Viktor Yanukovich biyligi tónkerilip, Yanukovichting ózi Reseyge qashyp ketken song Ukraina preziydenti bolyp saylanghan.

Ukrainadaghy eng bay adamdardyng biri. Biznesmen. Kóp júrt ony Reseymen sauda-sattyq jasaytyny ýshin aiyptaydy. Ol ózining shokolad biyzesin satugha uәde bergenimen, 2014 jyldan beri sol uәdesin oryndaghan joq.

iyshenkonyng kezinde Syrtqy ister ministrligin, Yanukovich kezinde Ekonomika ministrligin basqardy. Euromaydanda traktordyng ýstine shyghyp, júrtpen birge biylikti tónkeruge belsene atsalysty. Keyin, kýtpegen jaghdayda preziydent bolyp saylandy.

2014 jylghy maydannan son, Ukraina Reseymen at qúiryghyna birjola kesisti. Euraziyalyq odaqtastyqtan bas tartyp, europalyq integrasiya jolyn tandady. Sóitip jýrip, Ukrainany europalyq odaqqa kirgizdi. Orys tilinen bas tartty. Ukrainany Resey diktovkasyndaghy elder sanatynan shyghardy. Býgingi ukrain halqy Reseyding satqyndyghy ýshin de odan alshaqtady. Tilin orysshadan, dinin orys patriarhtarynyng pәtuasynan azat etti.

Resey okkupasiyasymen qazirge deyin kýresip keledi. Poroshenkonyng kezinde Ukraina Qyrym men Sevastopoliden aiyryldy. Donbas pen Luganskide soghys jaghdayy oryn aldy. Onyng preziydenttik qúrghan túsy shyn mәninde destabilizasiya kezeni edi.

Ukrainanyng shyghysynda Resey basqynshylarymen soghys jýrip jatqanyna biyl besinshi jyl. Ukrain әskeri antiyterrorlyq operasiyalar (ATO) nәtiyjesinde Doneski men Luganskidegi  Severodonesk, Lisichansk, Dzerjinsk jәne Soledar siyaqty birqatar qalashyqtar men eldi mekenderdi orys basqynshylarynan azat etti. Búnyng basy-qasynda Poroshenkonyng túrghany ótirik emes.

Onyng plusteri:

- Eldegi iri qalalardyng gubernatorlary óz adamdary;

- Memleketshil-patriot, Putinning basty jauy deytin obrazdy qalyptastardy;

- EO-gha emin-erkin kiretin vizasyz rejimdi ornatty. Ukraina shirkeuin, ukrain dinin orys patriarhtarynyng pәtuәsynan azat etti.

Onyng minusteri:

- Halyq seniminen aiyryldy;

- Óz ainalasyndaghy adamdardyng korrupsiyalyq bylyqtary әshkere boldy;

- Ukrainanyng shyghysyndaghy soghys jaghdayyn toqtata almady.

Poroshenko әkimshilik resursty paydalandy

Aytpaqshy, Poroshenko aldyn-ala aitylghan nәtiyje boyynsha Zelenskiy jinaghan dauystyng ortan beline әzer jetken. Sóitip ekinshi oryngha shyqqan.

Tipti, saylaugha jaldamaly kandidattar kirgizdi. Mysaly, ýshinshi orynda kele jatqan sayasatker Yuliya Aleksandrovna Timoshenko bolsa, Poroshenko buletende júrtty shatastyru ýshin Yuriy Aleksandyrovich Timoshenko degen óz kandidatyn kirgizdi. Aqyrynda Yuriy Timoshenko óz dauysyn Poroshenkogha qosa salatyn bop kelisti. Qalay,ә?!

Al Timoshenko she?

iliya Timoshenko saylaudaghy aldynghy ýshtikte, qazir. Ukrainanyng sauatty sarapshylary, sayasatshylary basqa-basqa emes, dәl osy Timoshenko jenedi dep boljaghan. Shyn, mәninde Timoshenko әbden layyq sayasatkerlerding biri edi. Biylikting barlyq satysynan ótken, әbden ysylyp jetilgen adam.

Radanyng 2, 3, 4, 5, 6, 8 shaqyrylymynyng deputaty boldy. Yushenko, Yanukovich, Turchinovtyng kezinde premier-ministr boldy. Tipti bir jyldary viyse-premier de bolyp kórdi.

2004 jylghy revolusiyany úiymdastyrdy. Yanukovich ony týrmege de qamady. Sayasy tútqyn atandy. Euro maydanda halyqpen birge alangha da shyqty. Álemning eng yqpaldy sayasatker әielderining biri atandy. Yushenkomen de kýresti, Yanukovichpen de tiresti. Tipti Poroshenkogha da opponent boldy.

Ókinishke oray, búl joly da jenilip qaldy. Timoshenko ekzit pulding nәtiyjesin aiyptap, ony Petr Poroshenko búrmalady dep mәlimdeme jasady.

Ukrainada endi saylaudyng ekinshi kezeni ótedi. Ekinshi kezenge Vladimir Zelenskiy men Petr Poroshenko shyqty. Endi naghyz debat, endi naghyz talas bastalady.

Sayasatshylar Zelenskiy men Timoshenko kýsh biriktirui kerek degendi aitady. Al Timoshenko Poroshenkomen talasyp, ekinshi turgha ótuge әreket etude.

Sovetting sasyghan shekpeninen shyqqan el

Ukraina da biz sekildi Sovetting sasyghan shekpeninen shyqqan el. Qazaqstanmen kóp úqsastyq bar. Tuymyzdyng týsi úqsas degendi aitpasaq ta, territoriyalyq auqymy men tildik, gendik atributtary jóninen Qazaqstan  men Ukrainanyng úqsasy kóp.

Tipti tarihymyz da úqsas. Eki memleket te Kenestik jýiening qaruyna ilingen. Kenestik qandyqol sayasat qazaqqa jasaghan ashtyqty, qazaqqa jasaghan repressiyany ukrainderge de jasady.

Kenestik jýie qazaqtyng 3/1-in qasaqana óltirdi. Alash arystaryn ayausyz atty, itjekkenge aidady. Asharshylyq jasady. Qughyn-sýrgin keshtirdi. Dәl sonday qan-qúily qastyqtyng kesiri ukrain halqyna da tiydi. Intellegensiya  aidaugha jiberildi, atyldy, óltirildi. Búl 30-jyldardyng zaualy edi.

Sovet odaghynan shyqqan song Ukraina da Qazaqstan sekildi yadrolyq qarudan bas tartty. Búl osydan 25 jyl búryn, 1994 jyly bolghan.  Leonid Kravchug preziydent bolyp túrghan tústa, AQSh pen Resey qysymynan son, Ukraina yadrolyq arsenalynan bas tartty.

4 memleket Budapesht kelisimin jasady.  AQSh, Úlybritaniya jәne Resey preziydentteri Ukrainanyng territoriyalyq tútastyghyna kepildik berdi. Qújatqa qol qoydy. Resey keyin sol sertinen taydy. Qyrym men Sevastopolidi tartyp aldy. Ukrainanyng territoriyasyn búzdy.

Resey Gýrji jerinde (Ontýstik Osetiyada), Sheshen jerinde, Sýriyada, Ukrainada soghys jasady. Ukrainanyng ózi moyyndaghan tútastyghyn, ózi kepildik bergen territoriyalyq býtindigin búzdy. Budapesht kelisimin de, Minsk kelisimin de oryndaghan joq.

Týiin

Qazaq ýshin Ukrainadaghy saylau ertegi. Kesheli beri shama-sharqymyzsha sol ertegini tyndap, buyn-buynymyz bosap otyr.

Rasynda qazaqtyng «orystan kórshing bolsa, aibaltang qasynda bolsyn» degenine senbeske endi shara joq. Sondyqtan da Kiyev kóshin Europagha bettedi. Basqynshy, agressordan auylyn aulaq saludy jón dep tapty.

Bizge óiter kýn tua ma? Tolaghayday bir úl tuyp, tau kóterip kep, batysymyzgha qamal túrghyzbasa bәri beker ekenin halyq bilip otyr. Sóitse de, qiyal ghajayyp ertegini tyndaudan jalyghar emespiz.

Núrgeldi Ábdighaniyúly

Abai.kz

23 pikir