ۋكرايناداعى پرەزيدەنتتىك سايلاۋ كەشە تۇنگە جاقىن اياقتالدى. باستى فاۆوريتتەر قازىرگى پرەزيدەنت، شوكولاد كورولى پوروشەنكو مەن ازىلكەش زەلەنسكي.  پوروشەنكو مەن زەلەنسكي تارتىسى الدىڭعى جىلى اقش-تا وتكەن سايلاۋداعى ترامپ پەن كلينتوننىڭ تالاسىنان ءبىر كەمى جوق. بۇگىن سول سايلاۋ تۋرالى از كەم ءسوز شىعارماقپىز.

ەكىنشى تۋرعا دەيىنگى ەكى ناتيجە

ۋكراينادا سايلاۋ اياقتالدى. بىراق، بيۋلەتەندەر ءالى ەسەپتەلىپ بىتكەن جوق. ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسى ۇسىنعان الدىن-الا مالىمەتتە، قازىرگى پرەزيدەنت پەتر پوروشەنكو العا شىعىپ، 24,76 پايىز داۋىس جيعان. ال باستى فاۆوريت ۆلاديمير زەلەنسكي 23,60 پايىز داۋىس العان. ۇشتىكتى يۋليا تيموشەنكو تۇيىندەپ تۇر. وعان 17,07 پايىز حالىق داۋىس بەرگەن. بۇل وسك مالىمەتى.

ال ۇلتتىق ەكزيت-پۋل مۇلدە باسقا دەرەكتەردى ۇسىندى. وندا ۆلاديمير زەلەنسكي 30,4 پايىز داۋىسپەن ءبىرىنشى ورىندا. ال پوروشەنكو 17,8 پايىز داۋىسپەن ەكىنشى ساتىعا جايعاسقان. يۋليا تيموشەنكو سول ءۇشىنشى ورىنىندا وتىر. بىراق، بۇل جاقتا تيموشەنكو ۇپايى 14,0 پايىزدى عانا قۇراپتى.

ۋكرايناداعى سايلاۋ دوداسىنىڭ ەرەجەسىنە سايكەس، ۇمىتكەرلەر 50 پايىز داۋىس جيناي الماسا، سايلاۋدىڭ ەكىنشى تۋرى ءوتۋى ءتيىس. ال قازىرگە بەلگىلىسى – پرورشەنكو، زەلەنسكي جانە تيموشەنكو ۇشتىگىنىڭ ەشبىرى الگى مەجەگە جەتپەگەن. سوندىقتان ەكىنشى تۋرعا قىزۋ دايىندىق باستالىپ كەتكەن سىڭايلى. ال ەكىنشى تۋر 21 ساۋىردە وتەدى. ونىڭ ناتيجەسى 1 مامىردا بەلگىلى بولادى. ەكىنشى تۋرعا دەيىنگى ەكى ءتۇرلى ناتيجە وسى. وسىمەن اقپارات ءتامام.

بۇرىنعى مەن سوڭعىدا ءوز جەرىندە مۇنداي سايلاۋ كورمەگەن، سايلاۋ مەن تاعايىنداۋدىڭ پارقىن اجىراتا بىلمەيتىن،  پرەزيدەنتتىككە 3-4 ادام عانا ەمەس، 39 بىردەي كانديداتتىڭ قاتىسا الاتىنىن كورىپ كوزى شاراسىنان شىعارداي بولعان، سايلاۋعا 97-100 پايىز بەلسەندىلىكپەن قاتىساتىندىقتان، ۋكرايناداعى 63 پايىزدى كورىپ، ەلەكتوراتتىڭ مۇنشالىق پاسسيۆتىگىن تۇسىنبەي دال بولعان، وتە-موتە «دەموكرات» ءھام «گۋمانيست» ءبىز ەندى ۋكرايناداعى سايلاۋدى ساراپتاپ كورەيىك.

باقىلاۋشىلار

ۋكرايناداعى سايلاۋدى 17 ەل مەن 19 حالىقارالىق ۇيىمنىڭ وكىلدەرى باقىلادى. بارلىعى 2 400 باقىلاۋشىنىڭ ىشىندە 8 ادام قازاقستاننان بارعاندار.  قازاقستاننىڭ بەرىك يماشەۆ باسقاراتىن ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسى ۋكرايناعا 8 باقىلاۋشى جىبەرەتىنىن حابارلاپ ايتقان ەدى. ولار: بەرىك يماشەۆ، الىبەك ادامبەك، ۆەنيامين الاەۆ، كسەنيا جيلكيباەۆا، تالعات قاليەۆ، ءىلياس قۇرمانوۆ، اسەت مۇقاشەۆ، مارينا ءسابيتوۆا.

ايتپاقشى، جاڭاعى 2 400 ادامنىڭ ىشىندە رەسەيدەن ەشكىم جوق. سەبەبى، ۋكراينانىڭ جوعارعى راداسى (بىزشە پارلامەنتى) رەسەيدى «اگرەسسور مەملەكەت» دەپ تانىپ، سايلاۋعا باقىلاۋشى كىرگىزۋ مۇمكىندىگىنەن ايىرعان. رەسەيدەگى ۋكرايندەر سايلاۋعا قاتىسا المايدى. ياعني، داۋىس بەرە المايدى.

ەندى فاۆوريتتەر  تۋرالى جازايىق. بيوگرافياسىنا ۇڭىلەيىك. بۇلار جاڭاعى ەكىنشى تۋرعا وتەتىندەر عوي...

ۆلاديمير زەلەنسكي

جاسى 41-دە. اكتەر. ازىلكەش. وقىعان ماماندىعى – زاڭگەرلىك.  بىراق، ءوز ماماندىعى بويىنشا مۇلدە جۇمىس ىستەمەگەن.

ونەردەگى كارەراسىن ورىستىڭ كۆن-ىنەن باستاعان. اقىرىندا گەرانتوكرات شال الەكساندر ماسليكوۆ جانە ونىڭ بالاسى الەكساندر الدەكساندروۆيچ ماسليكوۆپەن داۋلاسىپ ءجۇرىپ كۆن-نەن ءبىرجولا كەتەدى. ءجاي كەتىپ قويمايدى. ءپۋتيننىڭ پياركومپانياسىنا، كرەملدىڭ ايتاقشىسىنا اينالعان كۆن-نەن ءجۇز ەسە ارتىق، ءجۇز ەسە ساۋاتتى، وتكىر ءازىل مەن ءوتىمدى ءسوز ايتا الاتىن «لىگا سىمەحۋ» دەيتىن جاڭا ليگا اشادى. اينالدىرعان 5 جىلدىڭ ىشىندە بۇل ليگا ماسليكوۆ كۆن-ءىنى باسىپ وزادى. كورەرمەنى دە كوپ، فورماتى دا ەركىن.

زەلەنسكي vs قاباتوۆ

زەلەنسكي ازىلكەش دەدىك قوي. ال بىزدە تۇرسىنبەك قاباتوۆ بار. ەكەۋى دە ماسليكوۆتان شىققان. ەكەۋى دە ليگا اشقان. ەكەۋى دە كۆن ماحيناتسياسىنىڭ قۇربانى بولعان. ونىڭ ازىلكەشتىگىن ءبىزدىڭ تۇرسىنبەكپەن سالىستىرۋعا بولار، بالكىم. زەلەنسكيدىڭ ليگاسىنىڭ جانىندا بادىك ءتىلدى، بەيساۋات، بوس ىرجىڭى كوپ قاباتوۆتىڭ كتا-سى ءبىرىنشى سىنىپ بالاسىنىڭ بىلدىر-شىلدىرى بولىپ كورىنەدى. شىندىعى سول.  ايتپەسە، قاباتوۆ تا كۆن ساحناسىندا پرەزيدەنتتىڭ ءرولىن سومدادى. زەلەنسكي دە پرەزيدەنت ءرولىن ويناعان ادام. ال ەندى ەكەۋى اشقان ەكى ليگانى سالىستىرۋعا دا كەلمەيدى. وكىنىشتى. وزىمىزدە جوق بولعان سوڭ، وزگەنى ماقتايمىز دا، ەندى...

(زەلەنسكي مەن ماسليكوۆ)

(تۇرسىنبەك قاباتوۆ كۆن ويىنىندا)

ايتپاقشى، زەلەنسكي ليگاسى ماسليكوۆ مەكەندەيتىن يۋرمالانى دا تارتىپ الدى. قىسقاسى كگب پروەكتىسى بولعان كۆن باسەكەلەسە المادى.

زەلەنسكي مەن كولومويسكي جاقىندىعى

«95 كۆارتال» دەپ اتالاتىن ساياسي-ءازىل-وسپاق تەاترىن اشتى. زەلەنسكي ءوزى تۇسىرگەن، ءوزى باستى ءرولدى سومدايتىن «سلۋگا نارودا» دەيتىن سەريالدىڭ بيىل ءۇشىنشى ماۋسىمى ەكرانعا شىقتى. ۋكراين ساياساتىن جىلىك-جىلىگىمەن شاعىپ بەرگەن، ونداعى وليگارحيانىڭ ەل بيلىگىنە مانيپۋلياتسيا جاسايتىنىن، مايداندى قالاي ۇيىمداستىراتىنىن تاپتىشتەپ ءتۇسىندىرىپ بەرگەن. ونداعى ءاربىر كادر، ءاربىر ديالوگ زەلەنسكيدىڭ ساياسي ساۋاتى جوق دەيتىندەردىڭ اۋزىنا قۇم قۇياعانداي بولدى.

مىنە، سول «سلۋگا نارودا» فيلم-سەريالى زەلەنسكيدىڭ ساياسات ساحناسىنا جاساعان العاشقى قادامى ەدى. حالىق سول سەريالدان وزدەرى قالاعان پرەزيدەنتتى كوردى.

كەيىن جۇرت «سلۋگا نارودا» دەيتىن پارتيا قۇرىپ، زەلەنسكيدى ءوز ۇمىتكەرلەرى رەتىندە سايلاۋعا الىپ شىقتى.

ەشبىر پارتياعا مۇشەلىك ەتپەيتىن، ەشبىر كلاندىق توپتا جوق، رادادا لوببيلىك پارتياسى جوق،  بۇرىن ساياسي قىزمەتتە مۇلدە ىستەمەگەن، بارلىق ۋكرايننىڭ بار ارمان-تىلەگىن ءبىر عانا سەريالمەن ايتا بىلگەن زەلەنسكيدى اقىرى حالىق سايلاۋعا ءتۇسىردى.

زەلەنسكي ءوزىن-ءوزى جاساپ شىعارعان ادام. ول سايلاۋدا جەڭىپ شىقسا، ءبىر عانا مەرزىم وتىراتىنىن، ەلدە حالىق بيلىگىن ورناتاتىنىن ايتتى. حالىق رەفەرەندۋم ارقىلى بيلىككە تالاپ قويا الاتىن مۇمكىندىك جاساۋعا ۋادە بەردى.

ونىڭ ەكى كەمشىلىگى بار دەيدى ساراپشىلار. ءبىرىنشىسى – ساياسي تاجىربەسىنىڭ جوقتىعى. مەملەكەت باسقارۋ ىسىنە بۇرىن-سوڭدى ارالاسپاعان ادام. ەكىنشىسى – ەلدەگى ەڭ ىقپالدى وليگارح يگور كولومويسكيمەن ارالاس-قۇرالاستىعىنىڭ بارلىعى.

ۆلاديمير زەلەنسكي قۇرعان «95 كۆارتال» ستۋدياسى يگور كولومويسكي مەنشىگىندەگى «1+1» تەلەارناسىنا 20-عا جۋىق پروەكت دايىنداۋمەن اينالىسادى.

«1+1» ارناسىندا «ۆەچەرني كۆارتال»، «95 كۆارتال» ءازىل باعدارلامالارى ارقىلى پەتر پوروشەنكودان باستاپ، بيلىكتىڭ بارلىق ساتىسىنداعى شەنەۋنىكتەردى وتكىر ازىلدەرمەن ءاجۋالايدى.

وسى ءۇشىن دە پوروشەنكو پروپوگانداسى زەلەنسكيدى كولومويسكيدىڭ ادامى دەپ اتايدى. ال كولومويسكي ءوز كەزەگىندە زەلەنسكي ەكەۋىنىڭ اراسىندا بيزنەس-كەلىسىمنەن باسقا بايلانىس جوقتىعىن ايتقان.

پەتر پوروشەنكو

53 جاستا. ۋكراينانىڭ قازىرگى پرەزيدەنتى. ول 2014 جىلى «ەۋرومايداندا» پرو-رەسەيلىك پرينتسيپتەگى پرەزيدەنت ۆيكتور يانۋكوۆيچ بيلىگى توڭكەرىلىپ، يانۋكوۆيچتىڭ ءوزى رەسەيگە قاشىپ كەتكەن سوڭ ۋكراينا پرەزيدەنتى بولىپ سايلانعان.

ۋكرايناداعى ەڭ باي ادامداردىڭ ءبىرى. بيزنەسمەن. كوپ جۇرت ونى رەسەيمەن ساۋدا-ساتتىق جاسايتىنى ءۇشىن ايىپتايدى. ول ءوزىنىڭ شوكولاد بيزەسىن ساتۋعا ۋادە بەرگەنىمەن، 2014 جىلدان بەرى سول ۋادەسىن ورىنداعان جوق.

يۋششەنكونىڭ كەزىندە سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىن، يانۋكوۆيچ كەزىندە ەكونوميكا مينيسترلىگىن باسقاردى. ەۋرومايداندا تراكتوردىڭ ۇستىنە شىعىپ، جۇرتپەن بىرگە بيلىكتى توڭكەرۋگە بەلسەنە اتسالىستى. كەيىن، كۇتپەگەن جاعدايدا پرەزيدەنت بولىپ سايلاندى.

2014 جىلعى مايداننان سوڭ، ۋكراينا رەسەيمەن ات قۇيرىعىنا ءبىرجولا كەسىستى. ەۋرازيالىق وداقتاستىقتان باس تارتىپ، ەۋروپالىق ينتەگراتسيا جولىن تاڭدادى. ءسويتىپ ءجۇرىپ، ۋكراينانى ەۋروپالىق وداققا كىرگىزدى. ورىس تىلىنەن باس تارتتى. ۋكراينانى رەسەي ديكتوۆكاسىنداعى ەلدەر ساناتىنان شىعاردى. بۇگىنگى ۋكراين حالقى رەسەيدىڭ ساتقىندىعى ءۇشىن دە ودان الشاقتادى. ءتىلىن ورىسشادان، ءدىنىن ورىس پاتريارحتارىنىڭ ءپاتۋاسىنان ازات ەتتى.

رەسەي وككۋپاتسياسىمەن قازىرگە دەيىن كۇرەسىپ كەلەدى. پوروشەنكونىڭ كەزىندە ۋكراينا قىرىم مەن سەۆاستوپولدەن ايىرىلدى. دونباس پەن لۋگانسكىدە سوعىس جاعدايى ورىن الدى. ونىڭ پرەزيدەنتتىك قۇرعان تۇسى شىن مانىندە دەستابيليزاتسيا كەزەڭى ەدى.

ۋكراينانىڭ شىعىسىندا رەسەي باسقىنشىلارىمەن سوعىس ءجۇرىپ جاتقانىنا بيىل بەسىنشى جىل. ۋكراين اسكەرى انتيتەررورلىق وپەراتسيالار (اتو) ناتيجەسىندە دونەتسكى مەن لۋگانسكىدەگى  سەۆەرودونەتسك، ليسيچانسك، دزەرجينسك جانە سولەدار سياقتى بىرقاتار قالاشىقتار مەن ەلدى مەكەندەردى ورىس باسقىنشىلارىنان ازات ەتتى. بۇنىڭ باسى-قاسىندا پوروشەنكونىڭ تۇرعانى وتىرىك ەمەس.

ونىڭ پليۋستەرى:

- ەلدەگى ءىرى قالالاردىڭ گۋبەرناتورلارى ءوز ادامدارى;

- مەملەكەتشىل-پاتريوت، ءپۋتيننىڭ باستى جاۋى دەيتىن وبرازدى قالىپتاستاردى;

- ەو-عا ەمىن-ەركىن كىرەتىن ۆيزاسىز رەجيمدى ورناتتى. ۋكراينا شىركەۋىن، ۋكراين ءدىنىن ورىس پاتريارحتارىنىڭ ءپاتۋاسىنان ازات ەتتى.

ونىڭ مينۋستەرى:

- حالىق سەنىمىنەن ايىرىلدى;

- ءوز اينالاسىنداعى ادامداردىڭ كوررۋپتسيالىق بىلىقتارى اشكەرە بولدى;

- ۋكراينانىڭ شىعىسىنداعى سوعىس جاعدايىن توقتاتا المادى.

پوروشەنكو اكىمشىلىك رەسۋرستى پايدالاندى

ايتپاقشى، پوروشەنكو الدىن-الا ايتىلعان ناتيجە بويىنشا زەلەنسكي جيناعان داۋىستىڭ ورتان بەلىنە ازەر جەتكەن. ءسويتىپ ەكىنشى ورىنعا شىققان.

ءتىپتى، سايلاۋعا جالدامالى كانديداتتار كىرگىزدى. مىسالى، ءۇشىنشى ورىندا كەلە جاتقان ساياساتكەر يۋليا الەكساندروۆنا تيموشەنكو بولسا، پوروشەنكو بيۋلەتەندە جۇرتتى شاتاستىرۋ ءۇشىن يۋري الەكساندىروۆيچ تيموشەنكو دەگەن ءوز كانديداتىن كىرگىزدى. اقىرىندا يۋري تيموشەنكو ءوز داۋىسىن پوروشەنكوعا قوسا سالاتىن بوپ كەلىستى. قالاي،ءا؟!

ال تيموشەنكو شە؟

يۋليا تيموشەنكو سايلاۋداعى الدىڭعى ۇشتىكتە، قازىر. ۋكراينانىڭ ساۋاتتى ساراپشىلارى، ساياساتشىلارى باسقا-باسقا ەمەس، ءدال وسى تيموشەنكو جەڭەدى دەپ بولجاعان. شىن، مانىندە تيموشەنكو ابدەن لايىق ساياساتكەرلەردىڭ ءبىرى ەدى. بيلىكتىڭ بارلىق ساتىسىنان وتكەن، ابدەن ىسىلىپ جەتىلگەن ادام.

رادانىڭ 2, 3, 4, 5, 6, 8 شاقىرىلىمىنىڭ دەپۋتاتى بولدى. يۋششەنكو، يانۋكوۆيچ، تۋرچينوۆتىڭ كەزىندە پرەمەر-مينيستر بولدى. ءتىپتى ءبىر جىلدارى ۆيتسە-پرەمەر دە بولىپ كوردى.

2004 جىلعى رەۆوليۋتسيانى ۇيىمداستىردى. يانۋكوۆيچ ونى تۇرمەگە دە قامادى. ساياسي تۇتقىن اتاندى. ەۋرو مايداندا حالىقپەن بىرگە الاڭعا دا شىقتى. الەمنىڭ ەڭ ىقپالدى ساياساتكەر ايەلدەرىنىڭ ءبىرى اتاندى. يۋششەنكومەن دە كۇرەستى، يانۋكوۆيچپەن دە تىرەستى. ءتىپتى پوروشەنكوعا دا وپپونەنت بولدى.

وكىنىشكە وراي، بۇل جولى دا جەڭىلىپ قالدى. تيموشەنكو ەكزيت ءپۋلدىڭ ناتيجەسىن ايىپتاپ، ونى پەتر پوروشەنكو بۇرمالادى دەپ مالىمدەمە جاسادى.

ۋكراينادا ەندى سايلاۋدىڭ ەكىنشى كەزەڭى وتەدى. ەكىنشى كەزەڭگە ۆلاديمير زەلەنسكي مەن پەتر پوروشەنكو شىقتى. ەندى ناعىز دەبات، ەندى ناعىز تالاس باستالادى.

ساياساتشىلار زەلەنسكي مەن تيموشەنكو كۇش بىرىكتىرۋى كەرەك دەگەندى ايتادى. ال تيموشەنكو پوروشەنكومەن تالاسىپ، ەكىنشى تۋرعا وتۋگە ارەكەت ەتۋدە.

سوۆەتتىڭ ساسىعان شەكپەنىنەن شىققان ەل

ۋكراينا دا ءبىز سەكىلدى سوۆەتتىڭ ساسىعان شەكپەنىنەن شىققان ەل. قازاقستانمەن كوپ ۇقساستىق بار. تۋىمىزدىڭ ءتۇسى ۇقساس دەگەندى ايتپاساق تا، تەرريتوريالىق اۋقىمى مەن تىلدىك، گەندىك اتريبۋتتارى جونىنەن قازاقستان  مەن ۋكراينانىڭ ۇقساسى كوپ.

ءتىپتى تاريحىمىز دا ۇقساس. ەكى مەملەكەت تە كەڭەستىك جۇيەنىڭ قارۋىنا ىلىنگەن. كەڭەستىك قاندىقول ساياسات قازاققا جاساعان اشتىقتى، قازاققا جاساعان رەپرەسسيانى ۋكرايندەرگە دە جاسادى.

كەڭەستىك جۇيە قازاقتىڭ 3/1-ءىن قاساقانا ءولتىردى. الاش ارىستارىن اياۋسىز اتتى، يتجەككەنگە ايدادى. اشارشىلىق جاسادى. قۋعىن-سۇرگىن كەشتىردى. ءدال سونداي قان-قۇيلى قاستىقتىڭ كەسىرى ۋكراين حالقىنا دا ءتيدى. ينتەللەگەنتسيا  ايداۋعا جىبەرىلدى، اتىلدى، ءولتىرىلدى. بۇل 30-جىلداردىڭ زاۋالى ەدى.

سوۆەت وداعىنان شىققان سوڭ ۋكراينا دا قازاقستان سەكىلدى يادرولىق قارۋدان باس تارتتى. بۇل وسىدان 25 جىل بۇرىن، 1994 جىلى بولعان.  لەونيد كراۆچۋگ پرەزيدەنت بولىپ تۇرعان تۇستا، اقش پەن رەسەي قىسىمىنان سوڭ، ۋكراينا يادرولىق ارسەنالىنان باس تارتتى.

4 مەملەكەت بۋداپەشت كەلىسىمىن جاسادى.  اقش، ۇلىبريتانيا جانە رەسەي پرەزيدەنتتەرى ۋكراينانىڭ تەرريتوريالىق تۇتاستىعىنا كەپىلدىك بەردى. قۇجاتقا قول قويدى. رەسەي كەيىن سول سەرتىنەن تايدى. قىرىم مەن سەۆاستوپولدى تارتىپ الدى. ۋكراينانىڭ تەرريتورياسىن بۇزدى.

رەسەي گۇرجى جەرىندە (وڭتۇستىك وسەتيادا), شەشەن جەرىندە، ءسۇريادا، ۋكراينادا سوعىس جاسادى. ۋكراينانىڭ ءوزى مويىنداعان تۇتاستىعىن، ءوزى كەپىلدىك بەرگەن تەرريتوريالىق بۇتىندىگىن بۇزدى. بۋداپەشت كەلىسىمىن دە، مينسك كەلىسىمىن دە ورىنداعان جوق.

ءتۇيىن

قازاق ءۇشىن ۋكرايناداعى سايلاۋ ەرتەگى. كەشەلى بەرى شاما-شارقىمىزشا سول ەرتەگىنى تىڭداپ، بۋىن-بۋىنىمىز بوساپ وتىر.

راسىندا قازاقتىڭ «ورىستان كورشىڭ بولسا، ايبالتاڭ قاسىڭدا بولسىن» دەگەنىنە سەنبەسكە ەندى شارا جوق. سوندىقتان دا كيەۆ كوشىن ەۋروپاعا بەتتەدى. باسقىنشى، اگرەسسوردان اۋىلىن اۋلاق سالۋدى ءجون دەپ تاپتى.

بىزگە ويتەر كۇن تۋا ما؟ تولاعايداي ءبىر ۇل تۋىپ، تاۋ كوتەرىپ كەپ، باتىسىمىزعا قامال تۇرعىزباسا ءبارى بەكەر ەكەنىن حالىق ءبىلىپ وتىر. سويتسە دە، قيال عاجايىپ ەرتەگىنى تىڭداۋدان جالىعار ەمەسپىز.

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz