Qazaqstanda әr saladaghy әielderding ýlesin arttyru ýshin memleket tarapynan ýlken júmystar atqaryluda. Oghan dәlel – memleket tarapynan qabyldanghan “2030 jylgha deyingi otbasylyq jәne genderlik sayasat” Onda, elimizding nәzik jandylaryna kómek kórsetip, qoldau sharalary jan-jaqty qarastyrylghan.

Alayda búl mәselede biz oilaugha tiyis bir manyzdy úghym bar. Ol bizding últtyq salt-dәstýrimiz. Demek, otbasylyq jәne genderlik sayasat tújyrymdamasy jayly sóz bolghanda bizding últtyq mentaliytetimiz de nazardan tys qalmau kerek.

Jalpy, bizding halqymyzda qyz balanyng ýy tazalyghyn saqtaugha, әulet birligi men oshaq býtindigin saqtaugha ýiretken.

Al, tarihtaghy erligi ýlgi bolghan analardyng isi býgingi qoghamdaghy nәzik jandylargha da ýlgi boluy tiyis. Demek, Otbasylyq jәne genderlik sayasat tújyrymdamasy jayly aitqanda  osynday bay tarihymyzdan da bey-jay qalmaugha nazar audaru kerek.

Al, bizding úghymymyzdaghy qazaq әielining minezi men túlghasy qanday? Ol eng әueli er-azamatynyng abyroyly boluyna jәrdemdesip, bala tәrbiyesi men olardyng jarqyn bolashaqtary ýshin dúrys tәrbie bere bilgen. Eng әueli er-azamatynyng abyroyyn oilaytyn sebebi – eger joldasy otbasynda ýlgili, abyroyly bolsa, ony kórgen balalary da sol sekildi bolmaq. Demek, qay ortada bolsa da er-azamattyng syily boluy, ol otbasynyng úly men qyzynyng tәrbiyeli, dúrys, tolyq otbasy boluyna tikeley yqpal etpek. Al, otbasyndaghy osy qarapayym qúndylyq pen dәstýrler últtyq iydeologiyanyng bastauy deuge bolady.

Biz býgingi qoghamda otbasy turaly әielder tendigi turaly aitqanda halqymyzdyng osy bir ayauly qasiyetteri turaly aitpay kete almaymyz. Sondyqtan da halqymyzda әiel adamnyng orny men manyzy turaly kóptegen naqyl sózder qalghan. Óitkeni úrpaq jәne últtyng bolashaghy nәzik jandylardyng is-әreketine baylanysty ekenine talay mysaldar keltiruge bolady. Qashanda ara aghayynnyng tatulyghyn oilap, balalaryn el namysyn qorghaytyn namysty azamat etip tәrbiyeleu-keshegi analardan jalghasqan iz.

Osynday esh manyzyn joymaytyn últtyq qúndylyqtarymyz býgingi kezeng túrghysynan da ýlken mәnge ie boluy qajet-aq.

Sonau babalarymyzdan beri jelisin ýzbey jalghasyp kele jatqan osy bir qúndylyq qashan da óz manyzyn joymaydy. Demek, búl sol kezennen qalyptasqan últtyq ústanym. Ony býgingi qogham talabyna say, janarta bilsek núr ýstine núr bolmaq.

Al, qazirgi kezenning kelbetine ýnilsek. IYә, zaman kelbeti ózgerip, zang janardy. Qazir әielderding bilim aluy, el isine belsene aralasuyna ýlken mýmkindikter qarastyrylghan. Sonyng nәtiyjesinde әielder ýide de, qyzmette de óz oryndaryn tapqan nәzik jandarymyz az emes.

Al, bizding qoghamda tәnin saudalau men nәrestelerdi qarausyz qaldyru siyaqty auyr jaghdaylar joq emes. Al, búl kelensizdiktermen otbasy qúndylyghyn nasihattau arqyly kýresuge bolady. Demek, otbasyndaghy tәrbiyening tizginin bosatpau arqyly sol tәrbiyeni qoghamnyng iydeologiyalyq ústyny etu arqyly osy olqylyqtarmen kýresuge bolady dep bilemiz.

Al, memleket tarapynan qabyldanghan otbasylyq jәne genderlik sayasat baghdarlamasynyng 2030 jylgha deyingi tújyrymdamasynda qoghamdaghy osy olqylyqtardyng barlyghy qamtylghan. Sonymen qatar, qoghamdaghy qyz balanyng tәrbiyesi baghytyndaghy júmystar da memleket dengeyinde jýrgiziluine basa nazar audarylyp otyr.

Osy rette aldaghy Preziydent janyndaghy Áyelder isteri jәne otbasylyq demografiyalyq sayasat últtyq komissiyasy  әielder tendigi mәselesi negizinde qoghamdaghy qyz balanyng otbasylyq ómirge ýiretetin irgeli isterding basatamasyna negiz salsa núr ýstine núr bolmaq.

Ol ýshin elimizding jogharghy oqu oryndarynda otbasyna da qoghamdyq júmystargha da teng uaqyt bólip, ýlgi kórsetip jýrgen ardaqty analarmen kezdesuler ótkizu manyzdy. Al, ómiri ónegege ainalghan analardyng óz tәjiriybesin bólisip otyruy da jarasymdy dep bilemiz... Búl óz kezeginde otbasy tatulyghynyng negizi de osydan tuyndaytynyn bildirse kerek.

Al, Preziydent janyndaghy otbasy jәne әielder isteri jónindegi últtyq komissiya osy irgeli isterdi qolgha alady dep senemiz. Al, búl maqsatta últtyq komissiya qúramyn tolyqtyryp, janasha isterge kirisip ketkeni belgili.

Endi Preziydent janyndaghy otbasy jәne әielder isteri jónindegi últtyq komissiya turaly aitsaq...

Atalmysh úiym – әielder qauymynyn  orny men rolining manyzyn úghyndyru ýshin asa qajet. Búl úiym qoghamdaghy әleumettik ahual ushyghyp túrghan sәtte qazaq әielderine ýlken qoldau bildirdi. Qinalghan әielderge aqyl-kenesin aityp, keybir janúyalargha qarjylay kómektesip, kәsip ashugha niyetti nәzik jandylargha qoldau kórsetip, barynsha jaghday jasady.

Sol komissiya jasaghan jaghdaylardyng nәtiyjesinde әielder qoghamdyq isterge belsene aralasty. Birshama bóligi jeke kәsipterin ashty. Ol óz kezeginde el ekonomikasynyng damuyna ýlken septigin tiygizdi. Osynday irgeli ister memleketting qoldauymen әli de kóptep istelip jatyr.

Sonymen qatar, shaghyn jәne orta biznestegi әielderding ýles salmaghy da edәuir ósken. Odan bólek, ghylym men bilim salasyndaghy nәzik jandylardyng ýlesi de artqan. Yaghni, ghylymy tújyrym jasau men oqulyq jazudaghy әielder ýlesi artqan.

Búl túrghyda QR Preziydenti janyndaghy әielder isteri jәne otbasylyq demografiya últtyq kenesi de óz tarapynan jyl sayyn týrli bayqaular men nәzik jandylardyng bilim alyp, enbegin shyndau ýshin týrli konkurstar ótkizip keledi. Al, memleket biznespen ainalysatyn әielderdi qoldaytyny ekibastan belgili.

Búl túrghyda biz nәzik jandylardyng qoghamdyq isterge tartu jaghynan biz qonsy eldermen salystyrghanda kósh ilgeri túrmyz. Búl túrghyda bizding osy bir isimizdegi biraz mәselede soltýstiktegi kórshimiz de ýlgi alyp otyrghanyn tilge iyek ete keteyik.

Qazir elimizding densaulyq saqtau salasynyng seksen prosenti, bilim beru salasynyng 90 prosenti әiel adamdargha tiyesili. Demek, genderlik sayasat óz jemisin berip otyr degen sóz.

Al, búl salalardaghy qyzmet satysymen kóterilgen әielder qauymynyng basshylyqqa kelui qalypty qúbylys. Alayda olar, otbasy birligi men tatulyghyn, bala tәrbiyesining jauapkershiligin de úmytpaq emes.

Bizding qogham osynday jan-jaqty damyghan, bilimdi nәzik jandylardy qoldaudy eshqashan nazardan tys qaldyrghan emes. Búl bizding memlekettik sayasattyng taghy bir ýlgi tútar túsy.

Erghaly Berikúly

Abai.kz