Qazaqstan Respublikasy Últtyq muzeyi 2019 jylghy 12 qyrkýiek kýni Týrkiya Respublikasy Ankara qalasynda Anadoly órkeniyetter muzeyinde «Úly dala: tarih jәne mәdeniyet» kórmesin ashty. Kórme «Altyn adamnyng әlem muzeylerine sherui» halyqaralyq kórme jobasy ayasynda 2019 jylghy 12 qyrkýiekten 12 qazangha deyin jalghasady.

Saltanatty jiyngha QR Últtyq muzeyining diyrektory Arystanbek Múhamediyúly, Qazaqstan Respublikasynyng Týrkiya Respublikasyndaghy Tótenshe jәne ókiletti Elshisi Abzal Saparbekúly, Muzeyler men mәdeny eskertkishterding Bas diyrektory Gokhan Yazgy, TURKSOY Bas hatshysy Dusen Kaseinov qatysty.

Kórmening maqsaty – Qazaqstannyng tarihiy-mәdeny bay múrasymen sheteldik kórermendi tanystyru. Kórmege Qazaqstan Respublikasynyng simvoly sanalatyn «Altyn adam» qoyyldy.

Sharanyng ashylu saltanatynda sóz alghan QR Últtyq muzeyining diyrektory Arystanbek Múhamediyúly: "Qazaqstan әlemdik qauymdastyqty ózindik kóshpeli órkeniyetimen jәne tarihymen erekshe qyzyqtyrady. Qazirgi uaqytta elimizde QR Túnghysh Preziydenti Elbasy N.Á. Nazarbaevtyng "Ruhany janghyru", "Úly dalanyng jeti qyry" baghdaramalarynyng ayasynda mәdeniyet pen óner salasynda kóptegen júmystar atqaryluda. Sonyng biri jәne biregeyi ózderiniz kuә bolyp otyrghan "Altyn adamnyng әlem muzeylerine sherui" halyqaralyq jobasy. QR Mәdeniyet jәne sport ministrligining qoldauymen QR Últtyq muzeyi jýzege asyryp otyrghan búl joba ayasynda Qazaqstan tәuelsizdigining simvolyna ainalghan Altyn adam Europa, Aziya jәne ózge de jiyrmagha juyq memleketting nazaryna úsynylmaq. Týrkiya Respublikasynyng Ankara qalasynda úiymdastyrylyp otyrghan býgingi kórmening maqsaty Euraziyanyng úly dala beldeuinde erte temir dәuirinen qazirgi zamangha deyingi qalyptasqan tarihiy-mәdeny bauyrlas Týrkiya eline tanystyru bolyp tabylady", - dedi. Sonymen qatar A. Múhamediyúly kórmeni úiymdastyrugha kómek kórsetken Týrkiyanyng Mәdeniyet ministrligine, Qazaqstan Respublikasynyng Týrkiya Respublikasyndaghy Elshiligine, Halyqaralyq TURKSOY újymyna alghys bildirdi.

1960-jyldardyng sony men 1970-jyldardyng basynda Almatynyng manayynda tanymal arheolog Kemal Aqyshev zerttep jýrgen Esik qorghanynan, keyin Qazaqstannyng simvolyna ainalghan, saq patshasy – «Altyn adamnyn» sýiegi tabylghan arheologiyalyq sensasiya oryn aldy. Bagha jetpes oljagha «Qazaq Tutanhamony» degen at berilip, «ghasyr janalyghy» dep tanyldy.  Ejelgi dala biyleushisining tәjindegi qanatty altyn pyraq әshekeyleri Qazaqstan Respublikasy Eltanbasynyng bólshegine ainaldy, al Altyn adamnyng mýsini Almatydaghy Tәuelsizdik alanyna ornatyldy.

Jarty ghasyrgha juyq uaqyt ótkennen keyin Qazaqstan Respublikasy Últtyq muzeyi halyqaralyq «Altyn adamnyng әlem muzeylerine sherui» jobasyn jariyalady. Auqymdy shara shenberinde Belarusi, Resey, Ázerbayjan, Qytay, Polisha jәne Ontýstik Koreya, Ózbekstan muzeylerinde kórmeler ýlken jetistikpen ótti.

Anadoly órkeniyetter muzeyindegi kórmeden kiyimi altyn japsyrmaly jәne jebe, qar barysy, arqar, jylqy jәne qús týrindegi altyn tilimsheler әshekeylep túrghan  konus pishindi erekshe bas kiyimdi Altyn adamnyng rekonstruksiyasyn  jәne  osy jas aq sýiek saq jauyngerimen (arheologtardyng pikirleri boyynsha 17-18 jastar shamasynda) birge jerlengen erte temir ghasyrynyng (b.d.d V-IV ghgh.) arheologiyalyq oljalarynyng kolleksiyasyn tamashalaugha bolady.

Saqtar (parsy tilinen audarghanda  – «alyp erler») – qazaqtardyng ertedegi babalary. Grek avtorlarynyng shygharmalarynda olardy aziyalyq skifter (saka sózi skifterding «búghy» sózinen tuyndaydy), basqa ejelgi derekkózderinde «úshqyr atty turlar» dep kórkem sipattaghan. Osy taypalardyng ýlken ýsh tobynyng qatarynda «Altyn adam» jerlengen Esik qorghany tabylghan aimaqta túrghan saq-tigrahaudtar («shoshaq bóriktiler») bar bolatyn. Qorghannan arasynda kiyimderdi bezendiretin detaldar, sol siyaqty әshekeyler men túrmystyq zattar bar tórt mynnan astam altyn búiymdar tabyldy. Zertteushilerding qorymdaghy zattardyng topografiyasyn ter tógip zertteuleri nәtiyjesinde, kórmege úsynylyp otyrghan saq jauyngerining kelbetin janadan jasap shyghu mýmkin boldy.

Esik qorghanynan tabylghan zattar arasynda ejelgi jazba eskertkishterining biri runa jazumen jazylghan jazbasy bar kýmis tostaghannyng ekspozisiyadan alar orny erekshe.

Ejelgi dala ónerining manyzdy ereksheligi sanalatyn zoomorftyq beynelerding basymdyghy da mifologiyalyq oilau ólshemderimen belgilenedi. Múnyng sujetining dramatizmi jaqsylyq pen jamandyqtyng kýresi, jaryq pen qaranghynyng bastauy, jana ómirding jasaluy, qarama-qayshylyqtardyng mәngilik qozghalysynyng jәne mәngilik kýresining simvoly retinde týsindiriledi. Osynday qarama-qayshylyqtyng aiqyn ýlgisi retinde kórmege úsynylghan altynnan qalyptau jәne bederleu tehnikasymen jasalghan V-IV ghasyrlargha tәn japsyrmasy birin biri dәl qaytalaytyn qos barys týrindegi aiylbasty aitugha bolady.

Hristiandyq pen músylmandyqtyng ornyghuyna qaray «ang stiyli» birtindep pútqa tabynushylyq pen týsinikten shyghatyn bastapqy mәnin joghalta bastady. Alayda bastapqy siqyrly mәninen airylghan januarlardyng sәndik beyneleri zergerlik búiymdarda, miniatura kitaptarda, aghash, tas jәne sýiek naqyshtarynda, sәulet syndy ortaghasyrlyq ónerde әldeqayda jinaqtalynqyraghan týrde, stildengen oi, zer elementterining pishinin qabyldap qoldanysta qala berdi. Búl ýrdister ekspozisiyagha qoyylghan XV ghasyrgha tәn dep datalanghan Sayram kómbesinen tabylghan zergerlik óner búiymdarynan aiqyn bayqalady. Kórmede sol siyaqty Taqsay (Batys Qazaqstan oblysy), Taldy-2 (Qaraghandy oblysy) jәne Berel (Shyghys Qazaqstan oblysy) syndy saq qorghandarynan tabylghan arheologiyalyq biregey oljalar da kórsetildi.

Kórmege Qazaqstan Respublikasy Últtyq muzeyining qorlarynan barlyghy 207 zat qoyyldy. Kórmege úsynylghan Qazaqstannyng ejelgi jәne ortaghasyrlyq ónerining jauharlary – búl Euraziya dala mәdeniyeti múrasynyng ózindik ereksheligin kórsetetin búrynghynyng atausyz sheberleri tuyndylarynyng az ghana bóligi.

QR Últtyq muzeyi Baspasóz bólimi

Abai.kz