Eldegi jat aghymdarmen kýres qanshalyqty effektivti jýrgizilip jatyr? Salafizm, uahabizm sekildi aghym ókilderining jogharghy lauazymdy qyzmetterge kelui qanshalyqty qauipti? Salafizmge Zang jýzinde tyiym salugha ne kedergi?

Biz QMBD Ghúlamalar kenesining ókili, dintanushy Múhan Isahan myrzanyng pikirin bilgen edik. 

Múhan Isahan, QMDB Ghúlamalar kenesining ókili, dintanushy:

- Áueli, salafizmge qatysty memleket tarapynan eshqanday naqty әreket joq deumizding ózi dúrys pikir emes. Belgili bir dengeyde kýres jýrgizilip jatyr. Ony aituymyz kerek.

Salafizm óz ishinen sururi, madhali, haddadi, tәkfir әl-hidjra sekildi birneshe tarmaqqa bólingen. Sonyng ishinde eng qauipti sanalatyny – takfir әl-hidjra. Olardyng qyzmetine 2014 jyly Astana qalasy, Saryarqa audandyq soty tyiym salghan. Odan bólek osy salafizm iydeologiyasyn ústanatyn DAISh jәne әn-Núsra degen úiymdargha zanmen tyiym salynghan. Búlar Qazaqstanda tyiym salynghan 23 úiymnyng qataryna kiredi.

Negizi salafiylik iydeologiya Múhammed Abdul Uahabtyng «Ýsh negiz» atty traktatyna negizdelgen ilim. Sheyh Usaymin sharh jasaghan «Ýsh negiz» kitabyn Astananyng Saryarqa audandyq soty ekstremistik dep tanyp, ony oqugha, taratugha 2014 jyly tyiym saldy.

Salystyryp aitatyn bolsaq, kórshi Ózbekstanda bizdegi sekildi salafizmge Zanmen tyiym salghan sottyng sheshimi joq. Jalpy naqty osy salafizmning atyn atap, týsin týstep, zanmen tyiym salu degen kóp elding tәjiriybesinde joq. Joq eken degennen olar salafizmdi qoldap otyr dgen maghyna shyqpaydy. Álem elderining kóbisi salafizmge qarsy. Ózbekstanda da salafizmge qarsy kýres jýrip jatyr. Al endi kýres tәsili qanday degen mәselege kelsek, qoghamdyq tәrtipke, memleketting qauipsizdigine ziyan keltiretin is - qylmys. Endeshe salafizm iydeologiyasyn nasihattaghan nemese nasihattaugha әreket etken adamdy qylmystyq kodeksting baptarymen sottaugha bolady.

Mysaly, bizding qoldanystaghy Zanda, Qylmystyq kodekstegi 256-bap «Terrorizmdi nasihattau jәne terrorizm aktisin jasaugha jariya týrde shaqyru» dep atalady. Qazir týrmege toghytylghan jat aghym ókilderining kópshiligi osy bappen sottalghan. Jalghyz salafiyler emes, basqa da jat aghymdardyng ókilderine osy aiyptar taghylghan. Sondyqtan, jat aghymdarmen kýreste mindetti týrde bir aghymnyng atyn aityp kýresu shart emes.

Álemde salafizmge ashyq tyiym salghan jalghyz el – Daghystan Respublikasy edi. Búl el 1998 jyly uahabizmge ashyq tyiym salghan edi. Biraq 2003 jyly ol Zang kýshin joydy.

Salafizmning madhalittik baghyty deytin bar. Bizding elde oghan Zang boyynsha tyiym salynbaghan. Búl Saudiyanyng qazirgi resmy baghyty bolyp eseptelinedi. Solay bolsa da, Saudiya eli madhalit Dilmúrat Mahamadov diny arazdyqty qozdyrghany ýshin ony Qazaqstangha ústap berdi. Ol qazirsegiz jylgha sottady.

Adamnyng diny senimi ýshin sottay almaysyz. Tek qylmystyq әreket bolghanda ghana sottaugha qúqyq bar.

Al endi, salafizm iydeologiyasyn ústanatyn key azamattardyng jogharghy lauazymdy qyzmetterde jýrgeni taghy ras. Ol ashyq, belgili jayt. Biraq, olardy salafy senimin ústanghany ýshin sottay almaysyz. Óitkeni, bizding elde diny senim bostandyghyna rúqsat berilgen. Dese de, salafiyler «amal etpegen músylmandy kәpir» dep aiyptaytyn bolsa, onda «dinaralyq alauyzdyqty tudyrdy» degen bappen jauapqa tarta alamyz.

Abai.kz