Адвокат: Ислам Әбішев ел-жұрттың алдында толық ақталды
30 қазан 2019 жыл.
Астана (Нұрсұлтан) қаласы.
Ауданаралық мамандандырылған сот. («Әскери сот» ғимараты)
Сағат 10.00
ҚР Су ресурстары комитетінің бұрынғы төрағасы, Дүниежүзілік «Қазақ күресі» федерациясының бұрынғы президенті Ислам Әбішевтің және федерацияның бұрынғы вице-президенті Серік Түкиевтің үстінен қозғалған қылмыстық іс бойынша ашық сот отырысы ары қарай жалғасты.
Сот құрамы:
Судья – Қ.М.Мекемтас
Сот хатшысы – С.С.Мәлік
Прокурор – С.Ш.Сүлейменов
Адвокаттар – А.Т.Құспан, Е.М.Макенов, А.А.Абдрахманов, С.Жүнісбаев, М.Есқараев.
Қоғамдық қорғаушылар – Е.А.Әбішев, Г.И.Әбішева, М.Ислам, Адамов, Түкиев.
Аудармашы – А.Қазыбекқызы.
Сот приставы –
Ислам Алмаханұлы Әбішевке ҚР Қылмыстық кодексінің 24-бабы 3-бөлігі, 366-бабы 4-бөлігі бойынша «пара алуға оқталды» деп, ал Серік Адамұлы Түкиевке ҚР Қылмыстық кодексінің 28-бабы 5-бөлігі, 366-бабы 3-бөлігі 1,3 тармақтары бойынша «пара алуға көмектесті» деп айып тағылып отыр.
Екі азаматты қолдауға жиылған халықтың саны елуге жуық. Бұған дейін бірнеше куәден жауап алынды...
Судья: Сот залында сұралмаған куәгерлер бар ма?
Адвокаттар: Қорғау тарапынан жоқ.
Судья: Сот басталар алдында өтініш-арыздарыңыз бар ма?
Прокурор, адвокаттар, сотталушылар: Жоқ. Әзірге жоқ.
Судья: Сотқа куәгер келіп отыр. Куәні шақырыңыздар... Аты-жөніңіз кім
Куә: Жампозов Асылжан Өмірбекұлы.
– Қай іс бойынша сотқа шақырылып отырғаныңызды білесіз бе?
– Иә.
(Сот куәнің құқықтарын түсіндірді. Куә ант қабылдады).
– Мемлекеттік айыптаушы, сұрай беріңіз.
Прокурор: Мынадай сұраққа жауап беріңізші. 2017-2018 жылдар аралығында «СМП-610» ЖШС-не қандай қатысыңыз болды? Сол жерде қандай да бір лауазым атқардыңыз ба?
– 2017 жылдың соңында сол жерге жұмысқа кірдім. Заңгер болдым. Ол кезде басқарушы португалиялық болды. 2018 жылдың наурызында ма, сәуірінде ме, португалиялықтар кетіп қалды. Көп ұзамай Азамат Шаймерденов директор болды. Мен бір ай ішінде жұмыссыз жүргенімде мені Азамат Шаймерденов қайтадан жұмысқа шақырды. Жауапкершілігі шектеулі серіктестік басшысының орынбасары қызметін атқардым.
– Сіз сол лауазымда болғанда «СМП» қандай жұмыстар атқарды? Қандай бизнес түрімен айналысты?
– Құрылыс-монтаждау жұмыстарымен айналысты.
– Солтүстік Қазақстан облысындағы «Пресноводск» топтық су құбырын қайта жөндеу туралы не айта аласыз? Оның сіз атап кеткен серіктестікке қатысы бар ма, жоқ па? «СМП-610» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі сол жұмысты атқарып бітірді ме? Атқарған жоқ па? Қандай мән-жай бар?
– Менің ол жобаға аса қатысым болған жоқ. «Жұмысты қалай атқарды?» деген сұрағыңызға келсем, жұмыс дұрыс орындалған жоқ, графиктен қалып қойды, сол себепті келісімшартты бұзды.
– Егер сіз айналыспасаңыз, онда жоба бойынша кім айналысты?
– Азамат Шаймерденовтің өзі. Сосын субподрядчиктер.
– Азамат Шаймерденов осы нысанмен айналысу барысында жұмыс барысы туралы сізге қандай да бір мәліметтер айтып отырды ма?
– Ол аса көп ештеңе айтқан жоқ.
– Сотталушы Ислам Әбішев пен Серік Түкиевті танисыз ба?
– Танимын.
– Азамат Шаймерденов Әбішевпен қарым-қатынасы туралы бірдеңе айтты ма? Не мәлім сізге?
– Іскерлік қарым-қатынаста болды. Азамат Шаймерденов бас мердігер болды, Ислам Әбішев – тапсырыс беруші.
– Шаймерденов Азамат Ислам Алмаханұлына ақша туралы, қарыз ба, басқа да бір мән-жайлар туралы айтты ма сізге?
– Протоколда айтқанмын, «2014 жылы Әбішевке 1 млн доллар бердім» деген.
– Не үшін бергенін айтты ма сізге?
– Жоба үшін бердім деген сияқты...
– «Жоба үшін» дегенді қалай түсінуге болады?
Мәкіш Есқараев, адвокат: Құрметті сот, Жампозов «хаттамада айтқанмын» деді. Прокурор соны анықтап сұрап алу керек қой, қандай хаттама?
Прокурор: Құрметті сот, ол жауап берген жоқ менің сұрағыма.
Судья адвокатқа: Бірінші жауап беріп алсын, сұрағыңызды кейін қоясыз. Прокурор, сұрай беріңіз.
Прокурор куәға: Хаттамаға тоқталмай-ақ қойыңыз. Қазір білетін нәрсеңізді ғана айтыңыз. Хаттамаға артынан келеміз. Сіз бағана миллион доллар туралы айтып кеттіңіз. Шаймерденов Әбішевке бергені туралы, «шарт үшін» деп айттыңыз. Осы жерде нақтылаңызшы, не шарт? Шарт жасасу үшін бе, әлде басқа бір мән-жай ма? Сол туралы айтып кетсеңіз. Сізге ол туралы Шаймерденов айтты ма?
– Ол маған қысқаша айтқан. Қазір, есіме түсіріп оқиын. (қолындағы протоколға қарады).
– Жоқ, оқымаңыз. Алып тастаңызшы хаттамаңызды. Мен сізден білетін нәрсеңізді сұрап отырмын.
– Ол айтты, якобы, «жоба үшін 1 миллион 200 мың доллар бердім» деді.
– Сіз қазір Шаймерденовтің сөзін айтып отырсыз иә?
– Иә.
– Енді 2018 жылдың аяғына, 2019 жылдың басына келейік. Осы кездері сотталушылар Әбішев, Түкиев және Шаймерденовтің арасында сіздің қатысуыңызбен қандай мән-жайлар болды? Сол туралы айтып кетсеңіз.
– Бұл туралы мен тергеу барысында тергеушіге айттым, хаттамада бар. «Монако» кафесінде және «Рэдиссондағы» кездесу туралы.
– Сол «Монакоға» тоқталайық. Онда не болды? Кім кімге хабарласты? Қандай кездесу, қашан болды?
– 15 желтоқсанда болды. Мен келдім. Столға отырдық. Ислам Әбішев Азаматты шақыруымды сұрады. Шаймерденовке хабарластым, ол 40 минуттан кейін келді. Әдеттегідей отырыс. Азаматқа «штрафной» деп, үш стакан арақ құйдық. Мас болып қалды. Барлық мән-жайларға мән берген жоқпын, есімде де жоқ. Ол жерде жас болғаннан кейін қонақтарға қызмет етіп жүрдім. Шамалы уақыттан кейін Азамат қайтамын дегесін, шығарып салдым. Жанымда Серік Түкиев болды. Сыртта темекімді тарттым да, ішке кіріп кетім.
– Далаға шыққан кезде не болды? Далаға нақты кім-кім шықты?
– Мен, Серік Түкиев және Азамат Шаймерденов шықты. Мен де, олар да темекі шекті. Олар сөйлесіп жатты, мен естіген жоқпын. Дала қатты жел, аяз болды, мен жеңіл жейдемен болғасын темекіні жартылай шегіп, ішке кіріп кеттім.
– Сосын не болды?
– Ішке кірдім. Отырыс әрі қарай жалғасты. 12-ге таман тарқадық.
– «Рэдиссон» жайлы да толығырақ айтып кетсеңіз. Қашан болған? Не болды? Қандай мән-жайлар болды?
– Протоколды жақында қарап көрдім.
– Сіз өзіңіздің көргеніңізді айтыңыз. Сол жерде не көрдіңіз?
– «Рэдиссонға» мен, Азамат Шаймерденов, Ислам Әбішев, Серік Түкиев келдік. Ішке кіріп отыра бергенімде, көліктен қағаздар алып келу үшін жұмсады. Барып, жүргізушімен амандасып, қағаздарды алып, ішке қайтіп кіргенімде олар сөйлесіп отырды. Маған қатысы болмаған соң, аса қатты назар аудармадым.
– Ол кездесудің себепкері кім болды? Кім кімді шақырды? «Рэдиссонға» сізді біреу шақырды ма?
– Бір күн бұрын Ислам Алмаханұлы звондап, Азаматты сол жерге сағат 2-ге шақыршы, сонда келіңдерші деген. Сонда болдық.
– Кім болды, нақты айтып кетіңізші.
– Мен болдым, Ислам Алмаханұлы, Серік Түкиев және Шаймерденов.
– Ол жерде не туралы не әңгіме болды?
– Ол жерде Ислам Алмаханұлы Азаматқа: «Сен менің атымды жамылып, атыма кір келтіріп жүр екенсің ғой. Сен өз шаруаңды істей бер. Не істейсің, оны істе, жағдайыңды істе. Маған ешнәрсе керек емес. Менде, құдайға шүкір, бәрі бар. Маған ештеңе керек емес. Тек уәде берген нәрсеңді орындасайшы» деген сияқты әңгіме айтты.
– Тағы не әңгіме болды?
– Есімде жоқ, шынымды айтсам. Сөйтіп айтып жатқан кезде, бір келіншек келіп қалды. Бізге «шыға тұрыңдар» деді. Азаматқа «давай, жақсы, жолың болсын» деді. Азаматты шығарып салуға далаға шықтық. Олар темекі шегіп тұрып, сөйлесті. Мен жандарынан 5-10 метрдей кетіп, телефонымды қарадым, темекі шектім. Хаттарға жауап бердім. Сосын жандарына келдім. Не айтқандары есімде жоқ. Сосын Азамат қайтып кетті.
– Сіз есімде жоқ деп жатырсыз. Есіңізге түсіріңізші, не болды? Бүкіл әңгімелерді естідіңіз ғой?
– Біраз уақыт өтті ғой. Есімде жоқ. Ол нелерді маған тергеуші көрсеткен. Тергеуші маған айтқан, бірінші протоколды жазған кезде. «Сені солармен «сообщник» етемін, солармен бірге барасың. Есіңе түсір» деді. Мен ол кезде қорқып кеттім. Өзім үшін, шешем үшін, балам үшін қорықтым. Мені қамап тастаса не болады деп. Шешемнің онсыз да, әкем қайтыс болғалы бері, денсаулығы нашар. Қолымда балам тұрады. Өзім ажырасып кеткенмін. «Біз сені «пособник» қыламыз, жауып тастаймыз. Біз айтқанды орында» деп айтты да, протоколды толтырды. Сол кезде маған қағазды көрсетіп, қара деді. Менің есімде жоқ, қатты қобалжып кеттім. Айтқан сияқтымын, бірақ ол сөздер шын мәнінде есімде жоқ.
– Көрсетті деп отырсыз, хаттамаларды. Сол кезде көрсеткен документтер сәйкес келді ме айтқан сөздеріңізге?
Мәкіш Есқараев, адвокат: Прокурор, біріншіден, қандай документ екенін айтсаңызшы. Мынадай документ па, қай документ деп сұрасаңызшы. Біз қандай документ көрсеткенін қайдан білеміз?
Судья: Тұра тұрыңыздар!.. Сіз сілтеме жасап сұрасаңызшы, қандай құжат, жарай ма?
Прокурор: Өзім айтпай, куәнің айтқанын қалап отырмын. Сонымен, Асылжан Өмірбекұлы, «есіме түсіре алмадым» дедіңіз бе? «Сигара бар» дедіңіз. Іші үлкен бе, кішкентай ма? Адам сөйлейтін болса, бәрі естіле ме?
– Естіледі.
Мәкіш Есқараев, адвокат: Құрметті сот, бұл сұрақты алып тастауыңызды сұраймын. «Адам сөйлесе естіле ме?» деген сұраққа куә болжам ретінде ғана жауап бере алады. Кімге қалай естіледі, бұны айта алмаймыз.
Судья: Тұра тұрыңыз. Бірінші жауап берсінші.
Асылжан Жампозов, куә: Ол жерде қарсы тұрған адам қалай сөйлесе, солай естіледі. Адамдардың даусы естіліп тұрды, бірақ ешнәрсеге мән беріп тыңдап отырған жоқпын.
Прокурор: Ол жерде кім кіммен сөйлесті?
– Әбішев пен Шаймерденов.
– Екеуінің арасындағы әңгімеге Түкиев араласты ма?
– Есімде жоқ. Бағана «қағаз әкелдім» дедім ғой, сол қағазды қарап отырғанмын.
– Құрметті сот мырза! ҚР Қылмыстық кодекстің 372 бабын басшылыққа ала отырып, менің ойымша қазіргі куәнің жауабында қарама-қайшылық бар, сотқа дейінгі берген жауабына қарағанда. Сондықтан куәге қазір бір-екі нақтылайтын сұрақ қойып, одан кейін сіздің рұқсатыңызбен, сотқа дейінгі тергеп-тексеру кезіндегі хаттамаға сілтеме жасап, үзіндісін жариялауға рұқсат сұраймын.
Судья: Біз бірінші куәгерді сұрап бітуіміз керек. Ондай сұрақтарыңыз болса, жазып алыңыз. Аяғында тараптардың бәрі сұрап болғасын, сіз сұрауға құқылысыз. Жарай ма? Ары қарай сұрай беріңіз.
Прокурор: Сіз секвестирование туралы бірдеңе естідіңіз бе?
Мәкіш Есқараев, адвокат: Секвестирование туралы қайда, қашан? Мектепте оқып жүрген кезінде ме? Мамандығы бойынша экономист пе бұл кісі? Жоғары оқу орнында оқып жүрген кезінде ме? Әлде, жұмыс істеп жүрген кезінде ме? Қай уақытта?
Судья: Адвокаттың қарсылығын сот қабылдайды. Сіз сұрасаңызшы, не, қашан, қай жерде, нақты сұраңызшы.
Прокурор: Құрметті сот, мен сұрағымды аяқтаған жоқпын. Нақтылайын деп отырғанмын. Қорғаушылар сөзімді бөліп отыр. Мен айтайын дегенім, бағанағы отырыстар кезінде «секвестирование» деген сөзді естідіңіз бе? Естісеңіз, не туралы әңгіме болды? Естімесеңіз, естімедім деп айтыңыз.
– Естідім.
– Толығырақ нақты айтып кетіңізші. Не туралы әңгіме болды? Кім-кімнің арасында болды әңгіме? Қай жерде болды?
– «Рэдиссонда». (Протоколға ұзақ үңілді). Ол сөз Әбішев пен Шаймерденов сөйлескен кезде болды. Бұл сұрақты маған тергеуші де қойды.
– Жоқ, сіз естігеніңізді айтыңызшы. Кімнен естідіңіз ол әңгімені?
– «Секвестирование болады» деді ме, сондай бірдеңе айтты маған.
– Кім кімге айтты?
– Әбішев Шаймерденовке.
– Секвестирование болады деп айтты ма?
– Иә.
– Сосын? Оны неге айтты?
– Шынымды айтайын, есімде жоқ. Оның бәрін маған тергеуші көрсетті. Жауабымның бәрі басында протоколда болған. Бірінші 26 наурыздағы протоколда болған.
– Хаттамада айтқаныңыздай, 26 наурызда тергеушіге жауап бердіңіз бе?
– Иә. Бірақ ол жауап мына жерде жоқ. Маған жібергеннен кейін өзім бәрін қарап шықтым да, өзім шошыдым, қорықтым.
– Тұра тұрыңыз. Тергеуші жауап алған кезде соңында жауапты оқып, хаттамаға қол қойдыңыз ба?
– Қол қой деді, қойдым. Ол протокол 3-4 бет еді. Ал мынау басқаша. Мен түсінбедім.
– Бағана айтып кеттіңіз ғой, Шаймерденов пен Әбішевтің арасындағы қарым-қатынасты іскерлік қарым-қатынас дедіңіз. Айтыңызшы, «Монакода», «Рэдиссонда» кездестік дедіңіз, осы кездесулердің арасында ма, кездесуге дейін, не кейін, мүмкін кездесуге қатысы жоқ шығар, Әбішев сізден Шаймерденов туралы бірнәрсе сұрады ма? Қандай адам деп, болмаса басқа бір мән-жайлар туралы.
– Жоқ.
– Олар бір-бірін таниды дедіңіз иә?
– Танитын еді. «Монакода» кездескен кезде күліп-ойнап, дос ретінде сөйлесті. Ол жерде іскерлік әңгіме болды. Оған дейін талай кездескен, жиналыстарда. «Қалың қалай?» деп қол алысып амандасып, «жұмыс істеп жатырсың ба?.., иә істеп жатырмын» дегендей. (қолындағы қағазға қарап): Мен мына жерде түсінбей жатқан себебім, мен бұл түсініктемелермен (показание) келіспеймін.
– Қазір судьяның рұқсатымен жариялаған кезде, ол сұраққа жауап бересіз. Сот мырза, рұқсат етсеңіз, 372 бапқа сілтеме жасап, қарама-қайшылық болған себепті, сотқа дейінгі тергеп-тексеру барысында берген жауабының үзіндісін жариялауға ұсыныс білдіремін.
Марат Адамов, қорғаушы: Қарсылық білдіремін, құрметті сот!
Судья: Тұра тұрыңызшы, а?!. Тұра тұрыңызшы... Прокурор мырза, сізге бағана айтып кеттім, бірінші куәні бәріміз сұрап алайық. Қарама-қайшылық болған жағдайларда жазып алыңыз, содан кейін сұраймыз. Басқа сұрағыңыз бар ма?
Прокурор: Әзірге жоқ.
Судья: Адвокат, сұрай беріңіз.
Абзал Құспан, адвокат: Құрметті куә, айтыңызшы, сіз жауап беріп жатқан кезде жауабыңызды мемлекеттік айыптаушы үзіп тастады. «Сіздің бұл секвистирование жайлы сұрағыңызды тергеуші де қойған» деп айтып қалдыңыз. Осы жерден бастап жалғаңызшы. Жауап ала алмай қалдым. Себебі, жауабыңыз үзіліп кетті.
Асылжан Жампозов, куә: Иә, ол сөзді естідім. Тергеушіге жауап бердім. Бірінші протоколда болған.
– Бірінші протокол деген қандай протокол? Дата бойынша айтсаңыз.
– Бұларды мен өзім уатсаптан келгеннен кейін реттеп алдым да, оқып шықтым. (Алдындағы қағаздарын қарап тұрып). Реті бойынша 1, 2, 3 деп белгілеп қойғанмын. Бірінші деп отырғаным – 26 наурызда болған тергеу. Ол мүлдем басқа еді. Себебі, ол «допрос» біткеннен кейін, Идрисовпен сөйлескеннен кейін, қол қой деді, қол қойып кеттім. Болды. Ойладым, «құдайға шүкір, бәрі жақсы, маған тиіспесе болды, мені «пособник» қып қамап тастамады, болды» деп ойладым да кеттім. Одан кейін 4 мамырда мені шақырды. 4 мамыр күні мені кабинетке апарған кезде Агибаев деген жаңа тергеуші отырды. Маған сұрақтар қойды. Маған таныс сұрақтар, бірінші тергеуде болған сұрақтар. Мен айттым, «бұл сұрақтар маған қойылды ғой» дедім. «Ол допросты қайта жасау керек. Дұрыс емес» деп айтты. Ол допрос біткеннен кейін, (қағазды көрсетіп) мына допрос сол, датасы тура сондай, 26 наурыз. «Қол қой» деді, қол қойдым. Ештеңе ойлаған жоқпын, қате кеткен болар деп ойладым. Формальностьтарға қол қойдым. Соңғы жағына қол қойып, енді оқиын деп жатқанда, «әкел, барып қол қойдырта салайын» деп алып кетті. Одан кейін қайта кабинетке келгенде бірінші болған допросты жыртып тастады. Одан кейін «допольнительный допросқа» кірісті. Мен 4 мамырда келер алдында есіктің алдынан Аташев қарсы алған. Сол айтты, «давай, есіңде ме, келіскеніміздей болады, сен артыңды ойла... өзіңді ойла. Қазір тергеуші жұмыс істейді. Сен отыра бер. Сосын қол қоя сал...» деді. Ары қарай не айтқаны есімде жоқ, түсінген де жоқпын, қатты қобалжып кеттім. Сосын тергеуші айтты, «қазір Әбішевтің інісімен беттестіру («очная ставка») болады. Сен отыра бер, тергеуші өзі жауапты жазады. Бәрібір Әбішев отыр» деді. «Жарайды, мақұл» деп кеттім. Одан кейін ана қағазды жыртып тастағаннан кейін, мыналарды істеді. Мынау «Протокол очной ставки». Мынаны оқыған кезде, мұнда жазғандарымен де келіспеймін.
– Сіз менің сұрағыма жауап беріп жатқан кезде, айттыңыз, «уатсаптан келген жауаптар» деп. Осыны нақтылаңызшы. Уатсаптан не келді, қандай жауап, кімнен, қайдан, қашан келді?
– Осы протоколдар менде жоқ еді. Уатсаптан жібергеннен кейін, өзім шығарып алдым. Қарап шығайыншы деп.
– Бірден датасын нақтылай кетсеңіз, қай күні, кімнен келді?
– Датасы – екінші сот отырысы болардан алдын бір күн бұрын. Екінші сот отырысы қашан болып еді? Қарап алуға, телефонымды төменде қалдырып кеттім. Сол екінші сот отырысынан бір күн бұрын тергеуші Жәрдем хабарласты. «Асылжан, қазір тергеушіге беремін» деді.
– Тергеушінің фамилиясы кім?
– Тергеуші – Аташев. Ол маған айтты: «Қазір саған уатсаппен протоколдар жібереміз. Жаттап ал, сотта тура солай жауап бересің. Егер нақтылайтын сұрақтар болса, протоколда бар деп айта сал» деді. Жарайды, түсіндім дедім. Сөйтіп олар маған жіберді. Мен шығарып алдым. Олар маған айтты, «ертең сотқа бар» деді. «Сообщение келген жоқ қой, несіне барам?» дегенімде, «мен қазір түн болса да, жібертемін» деді. «Келсе барам, келмесе несіне барам?» дедім. «Жоқ, мен қазір секретарьға айтып жіберткіземін, сен бар» деді.
– «Секретарь» деп соттың секретарін айтып отыр ма?
– Кім жіберуші еді? Секретарь деді ме, сотқа айтам деді ме, солай деп айтты әйтеуір. Сөйтіп сообщение келді, 10-15 минуттан кейін.
– Сосын?
– Сосын мен мынаның бәрін оқығаннан кейін өзім шошыдым. Бірінші протокол мүлдем басқа. Екінші, үшінші протоколдармен келіспеймін, бас тартамын. Оның алдында да Аташев маған звондаған, 14-і күнгі сотқа мені шақырған. Сот дүйсенбі күні болатын. Ал сенбі күні Аташев звондаған, тренировкада едім. Жүгіру жолағында едім, құлағымда «наушник» бар еді. Олардың звондағаны ұнамайтын. «Бейсенбі күні саған сообщение келді ме? Сотқа барғаннан кейін ешкімді тыңдамай, дұрыстап жауап бер» деді. Мен тренировкада едім деп, телефонды қоя салдым. Одан кейін осы уатсаппен звондағаны. Аташев Жәрдемнің телефонынан звондады. Сол телефоннан жіберді. Одан кейін мен мынаның бәрін көріп, шошыдым, мен ойладым, «бармаймын сотқа, мыналардың бәрін ұғып алайын, менің жауабымды неге өзгерткен...» деп. Содан кейін олар маған көп рет звондады. Мен телефонымды көтермедім. Сөйлескім келмеді. «Неге келмедің?» деп, қоқан-лоққы жасап, қала сыртына апарып, маған бірдеңе істеулері мүмкін дедім. Міне, мен телефонымнан скриншот жасап алғанмын.
– Ол скриншотта не жазылған? Оқып берсең. Датасымен айтып берсең.
– Датасы скриншотқа түспеген екен, бірақ, телефонымда бар. Уақыты кешкі 17:18-де жіберген. Мен протоколдарды жүктеп алғанмын. Мен мыналарды көргеннен кейін шошыдым. Жәрдем бірнеше рет звондады, телефонды алмадым. Ол звондай берді. Содан кейін «сөйлесуіміз керек, хабарлас» деп жазды. Жауап бермедім. «Еркекше сөйлесейік. Кездесейік. Бәрін түсіндіремін» деп хабарлама жіберді. Мен олардан хабарлама келген кезде, олар звондағанда ашуға беріле бастадым. Алдым да, телефонымды переадресацияға қойдым, қоңыраулар келмесін деп. Қайтадан звондаған. Одан кейін Аташев звондаған. 14-і күні 2-3 рет звондаған, смс келді. Аташевтан кейін Азамат Шаймерденов звондаған.
– Шаймерденов?
– Иә. Мен ойладым, «Аташев звондайды, неге артынша Шаймерденов звондайды» деп ойладым. Өйткені, есімде, Азамат бұрын жұмыста жүрген кезде, осы салада достары бар екенін айтатын. «Менің фин.полицияда достарым бар, қаласаң, сені сол жерге жұмысқа кіргізейін, тіпті, департамент бастығы менің досым, еш кедергісіз сені сонда жұмысқа орналастырамын» дейтін. Сол себепті мен ойладым, «Аташев маған өзі шыға алмай отырғасын, Азамат арқылы шығып отыр» деп ойладым. Кейін телефонымды қосқанда да қайта-қайта звондады, «қабылданбаған қоңырау» деп тұр, Аташев 3 рет звондаған, артынан Азамат Шаймерденов звондаған. Ешқайсысын алмадым. 0101 номерімен аяқталатын бейтаныс номер звондады. Алдыңгүні (28 қазан) тағы звондады, мен тұтқаны көтермедім, телефонымды өшіріп тастадым.
– Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл ұлттық бюросының қызметкері Жәрдем звондайды, тергеу тобының жетекшісі Аташев Айдар звондайды. Одан кейін Азамат Шаймерденов звондайды. Олар сізден не талап етіп жатыр? Не сұрап жатыр? Қандай өтініш білдіріп жатыр?
– Өтінішін тренировкада жүрген кезімде айтты, «сен ешкімді тыңдама, дұрыстап жауап бересің» деп. «Тренировкадамын» деп трубканы тастай салдым. Екіншісі, уатсаппен жіберген кезде, маған айтқан сөздері «саған қазір уатсаппен жіберемін, ертең сотқа смс жіберткіземін, протоколдарды жаттап ал, тура сөйтіп жауап бересің. Нақтылайтын сұрақтар болса, протоколда бар деп айта сал» деді.
– Осы сөздерді кім айтты?
– Айдар Аташев айтты.
– Жаңа маған берген жауабыңызда сіз скриншоттан оқып бердіңіз. «Шық, еркекше сөйлесейік. Кездесейік. Бәрін түсіндіремін» дегенді. Осы сөздерді кім жазды?
– Жәрдемнің телефонынан жазылған хабарлама.
– «Еркекше сөйлесейік» деген сөзді қалай қабылдадыңыз?
– Мен оларға сенбеймін. Намыс деп, қазір барсам, қаланың сыртына алып кете ме, кім біледі, өлтіріп кете ме? Мен өзім үшін қорқып, барған да жоқпын, жауап та бермедім.
– Бұл сөзді, одан кейінгі бірнеше телефон қоңырауларын «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл» ұлттық бюросы қызметкерлерінің жасаған іс-әрекетін сіз өзіңізге төнген қауіп-қатер деп бағаладыңыз ба?
– Қысым, қоқан-лоққы (угроза), маған және менің отбасыма және жақындарыма қысым деп түсіндім. Үнемі жан-жағыма қарап жүремін.
– Қылмыстық іс материалдарында сіздің қатысуыңызбен рәсімделген төрт қаулы бар. Біріншісі 16-шы том 40-45 бетте, 26 наурыз 2019 жылы жауап берілген. Тергеуші Идрисиов. Ең алғашқы жауап. Мемлекеттік айыптаушының сұрағына осы жауапқа байланысты айттыңыз ба, басында берілген жауап дұрыс еді, 4 мамыр күні өзгертілді деп. Мен сізді дұрыс түсіндім бе?
– Иә. Өйткені, тергеуші жазылған сөздерді алдына алып, соған сай істеп отырды.
– Нақтылап кетіңізші, нені неге сай істеп отырды?
– Тергеудің сұрағын стенограммаға сәйкес. Ол жерде не жазылғаны есімде жоқ. Көрсетті, бір қарадым. Болды.
– Мынау 26 наурыз күні берген ең алғашқы жауабыңыздың хапттамасы. Сонда бұдан бас тартасыз ба қазір? Хабарламамен түскен протокол іс жүзінде сіздің берген жауаптарыңызға сәйкес келмей ме?
– Иә.
– Екінші жауабыңызды анықтай кетейін. 4 мамыр 2019 жылдың күні екі рет қосымша жауапталған екенсіз. Бір рет қосымша жауап болған. Бір рет беттестіру болған. Біріншісі – қосымша жауап, ол 16-шы томда 53-55 беттерде тіркелген, 4 мамыр 2019 жыл. Сіздің қолыңызда осы жауап бар ма? Смспен жіберілгендердің ішінде?
– Бар.
– Осыған байланысты нақты сұрақ. Осыны басынан бастап түсіне алмай отырмыз. Құрметті сот, мына қаулыда, мына хаттамада түпнұсқамен де салыстыруыңызды сұраймыз. Тергеу кезінде өзім де үлкен сұрақ белгі қойып қойғанмын. Басталған кезде бірінші бетінде «жауаптаған Идрисов» деп тұр да, бірақ неге екені белгісіз, бүкіл жерде Ағыбаев қол қойған. Ең соңында «допросил Агибаев» деп тұр. Осы жағдай қалай осылай болды? Түсіндіріңізші.
– Бірінші жауапты бастаған Идрисов, аяқ жағында Агибаев.
– Осы жерге байланысты, фактический 4 мамыр күні сізді Идрисов жауаптады ма, әлде Агибаев па?
– Агибаев. Идрисовты бір-ақ рет көрдім. Бұл допростарды алған Агибаев.
– Идрисовты бір-ақ рет көрдім дедіңіз. Қай кезде көрдіңіз?
– 26 наурыз күні.
– Осы жерде тағы бір нақтылай кетейік. Осы күні, қосымша жауап алып жатқан күні Агибаев 26 наурыздағы жауапты қайта жасады ма, сіздің сөзіңізше?
– Бірінші Идрисов алған жауапты қайта жасады да, бірінші нұсқаны – оригиналды жыртып тастады.
– Бұл 4 мамыр күні болды ма?
– Иә. Жаңа сіз айтқаннан кейін ойлап отырмын, алғашқы жауапты «копировать» етіп, жоғарыдағы фамилиясын ауыстыруды ұмытып кеткен бе деп. Аяғы Агибаев, басы Идрисов, мен де түсінбей тұрмын.
– Оны тергеушіден сұраймыз. Осы қосымша жауап уақыты түске дейін, яғни 12:40-13.40 минут деп көрсетілген. Сәйкес келе ме? Түс уақытында болды ма?
– Иә, сондай.
– Одан кейін дәл сол 4 мамыр күні сіз бен Абишев К.А. (Қаныбек Алмаханович) екеуіңіздің араңызда беттестіру хаттамасы жасақталған. Бұл іс жүзінде сіздің берген жауаптарыңызға сәйкес келе ме?
– Жаңа сот 11-де басталып кетті. Мен он жарымдарда уақытым болып, ертерек келдім. Бір кезде Аташев шықты. «Он все равно в отказе сидит. Сен үндемей отыра бер, на ответы будет наводиться» деді.
– Сізге сұрақ: Осы кезде тергеу тобының басшысы Аташев болды ма, әлде Агибаев па? Сіздің сөзіңізше, Агибаев деп тұр.
– Қарсы алған Аташев. Жауап алған Агибаев.
– Сонда екеуі де болды ма?
– Жоқ, мен келгенде сырттан күтіп алған Аташев. Ал 4 мамыр күні тергеген, төрт протоколды жасаған жасаған Агибаев.
– Беттестіру хаттамасындағы сіздің жауаптарыңыз іс жүзінде берген жауаптарыңызға сәйкес келе ме? Смспен келгендермен мазмұнын тексердім деп отырсыз ғой.
– Сәйкес келетін жерлері бар. Кездескеніміз туралы сәйкес келеді. «Жампозов, скажите...» (Үзінді оқиды)
Судья: Тұра тұрыңыз. Сіз оқып отырған фактический хаттамасы ғой, иә?
Абзал Құспан, адвокат: Иә, 16-шы том 59-61 беттер. Сол толық сәйкес келе ме? Соның қай бөлігі сәйкес келеді?
– Соңғы абзац, алдыңғы абзацтар сәйкес келмейді.
Судья: Қай жері ол?
– «А именно что он из себя прдеставляет? Честный не честный? При этом входит разговор, я не говорил, что хочет денежные средства...» деген жерлер. Оның бәрін мен айтқан жоқпын, өздері жазды. Одан кейінгі сұрақтары. «Вам ясны показания, Жампозов?..» деп оны өзі жазып отырды. Басында маған Аташев та айтты, «өзі істейді, сен келісіп отыра бересің» деп.
Абзал Құспан, адвокат: Сіздің және бір жауабыңыз бар. Ол 28-ші том 48-49 беттерде, 19 маусым күні алынған, «Куәдан қосымша жауап алу хаттамасы» деп сақталған. Тергеуші Айдар Аташев алған. Осы хаттама сіздің қолыңызда бар ма? Смс-пен келді ме?
– Бар, келді.
– Осындай жауап бердіңіз бе, бермедіңіз бе?
– Мені жауапқа шақырды. Бардым. Қазақша жазу керек деді. «Мен қазақша түсінбеймін ғой, қалай жазамын?» дедім. «Өзім жазамын, қорықпа» деді. Себебі, мен тоғызыншы сыныпқа дейін орыс мектебінде оқыдым. Приозерскта, Қарағандыда. Әке-шешем кейін қазақ мектебіне ауыстырды. Бірақ, ойлау деңгейім, ой барысым орысшаға лайықтау. Қазақша түсінемін. Түсіндіре аламын. Бірақ, оқығанда, жазғанда қиналамын. Сол себептен ол «өзім жазамын, отыра бер» деді. Жазып біткеннен кейін қол қой деді, қол қойдым.
– Іс жүзінде сіз сондай жауап бердіңіз бе, берген жоқсыз ба?
– Өзі сұрақтарын қояды, өзі жауаптарын айтады. «Былай иә?.. Былай иә?..» деп. Мен тек қана «иә» деп келіскеннен басқа, ештеңе айтқан жоқпын.
– Жақсы. Сол сәтте тергеуші Аташев сұрақты да өзі қойып, жауапты да өзі жазды дейік. Артынан...
Прокурор: Кешірім сұраймын, сот мырза. Куәгер олай жауап берген жоқ.
Абзал Құспан, адвокат: Солай айтты. (Залда «солай айтты, айтты» деген шу.)
Судья: Тыныштық сақтаңыздар. Прокурор, не дейсіз? Естімей қалдық.
Прокурор: Қорғаушының жаңағы сұрағына куә олай жауап берген жоқ. Куә айтты: «Тергеуші менен сұрады. Мен «келісемін немесе келіспеймін» деп жауап бердім» деді. (Залда шу.)
Судья: Қайта жауап беріңізші.
Асылжан Жампозов, куә: Өзі сұрақтарды қойды, өзі сол сұрақтарға жауап берді. Мен тек қана «иә, иә» деп отырдым.
Абзал Құспан, адвокат: Сұрақты да, жауапты да тергеуші Айдар Аташев жазып отырған болса, соңында қағазға басып шығарады ғой. Сол кезде оқып таныстыңыз ба?
– Оқып, танысуға мүмкіншілік болған жоқ. «Тез қол қоя сал» деді. Бір қарап шықтым, бірақ мағынасын түсінген жоқпын. Оқымадым деп айтуға болады. Өзім қорқып, «мені пособник қып қамап тастай ма» қобалжып отырғандықтан.., шешем өліп қалады ғой деп, шешем үшін қорықтым, өзім үшін қорықтым.
– «Шешем үшін қорықтым, өзім үшін қорықтым» дейсіз. Жалпы, мен сіздің төрт жауабыңыз бойынша ғана сұрақтар қойып шықтым қазір. Осыған дейін, тергеудің басында, ортасында, аяғында жалпы сізге «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл ұлттық бюросы» қызметкерлері тарапынан қандай да бір қысым немесе шарт қойылды ма? «Былай болса, тағдырың былай болады. Болмаса, былай болады» деген сияқты.
– Басында бірінші тергеу кезінде де айтты. «Мы тебя сделаем пособником, пойдешь вместе с ними» деп сол кезде де айтты, коридорда да айтты.
– Нақты кім айтты?
– Идрисов.
– Сол кездегі тергеуші ғой?
– Иә.
Саян Жүнісбаев, адвокат: «СМП-610» ЖШС туралы. «Мердігерлік шарт бойынша графиктен қалып қалатын» дедіңіз. Сол жерде қызмет атқарып жатқан кезде банктегі есепшоттарының бұғатталып қалуы болды ма? Естідіңіз бе?
– Иә, болды.
– Не себептен екенін білесіз бе?
– «Астана банкінің» жабылуы себеп болып, сол жерде 500 млн теңге «заморозка» болып қалды.
– Салық органдарымен мәселе болды ма?
– Есімде, күзде ме, жазда ма, бізге баса көктеп кірді. Қарағанды облысының ДГД басқармасының – салық органдары. Бір топ. Есіктерді жауып алып, «протокол, санкция бар, обыск жасаймыз, барлық заттай айғақтарды аламыз» деп, компьютер бәрін алып кетті, екі кабинетті қопарып кетті. Сондай жағдай болды.
– Одан кейін сол ДГД-ға сізді шақыртты ма?
– Шақыртты, повестка келді, мен барған жоқпын.
– Шаймерденовті шақыртқанын естідіңіз бе?
– Шақырды, барлығын шақыртты, Шаймерденовті де.
– ДГД-ның негізгі көтерген мәселесі не болды?
– Қаулысын оқығанымда, «СМП-610» ЖШСмен бірнеше фирма арасында «обналичивание» болған деген себеп.
– Түсінікті. Одан кейін 2018 жылдың күз айларында, жылдың аяғында, 2019 жылдың басында ДГД осы іске байланысты сіздерді қайтадан шақыртты ма? Бір мәліметтер белгілі болды ма?
– Бір-екі рет шақыртты. Мен барған жоқпын.
– Шаймерденовтен сұрадыңыз ба, ДГД бойынша мәселе не болып жатыр деп?
– Компьютерлерді қашан алып келеді деп сұрадым. «Да, іс барысында шешеміз» деді. Сен допросқа бардың ба деп сұрағанымда, «да, маған бәрібір, с друзьями раскидаюясь» деп айтқан.
– Кімді айтып тұр?
– Оны білмедім.
– Енді айтыңызшы, жаңағы жауабыңызда шет-жағасын естіп қалдым. Шаймерденов бұрын қаржы полициясы қызметкері болған. «Ондағы қызметкерлер бұрынғы достарым деп айтты» дедіңіз. Сізге шынымен де «қажет болса, сізді жұмысқа орналастырамын» деп айтты ма?
– Иә. Маған екі-үш рет айтты. «Қаласаң, финполға орналастырамын, айлығы 400-500 мың теңге деп айтты.
– Сіздің және өзіңіздің отбасыңызға қауіп төніп тұр дедіңіз. Осы зот залынан шыққаннан кейін, әрі қарай сіздің жеке басыңызға, отбасы мүшелеріне қауіп төнуі мүмкін деп санайсыз ба?
– Мүмкін. Оны да ойлап жүрмін. Өзім үшін жауап беруге шамам жетеді, кім болса да, қалай болса да. Тек шешем үшін, кішкентай балам үшін қорқамын. Солар үшін алаңдаймын. Өзім үшін емес, отбасым үшін қорқамын. Егер оларға бірдеңе болса, мен өзіме жауап бермеймін.
Мәкіш Есқараев, адвокат: Құрметті куә, жаңа уатсапқа хаттамаларды жіберді деп айттыңыз. Сол телефоныңыз өзіңізбен бірге ме?
– Астында, жәшікте.
– Құрметті сот, бізде өтініш бар. Куәгер соткасын алып, номерін, қай күні, қай уақытта екенін көрсетсе. Өзінің жауабын дәлелдеу үшін.
Саян Жүнісбаев, адвокат: Құрметті сот, жаңа ғана куәнің жауабында айтып отырған скриншот материалдарын іске тіркеу жөнінде өтініш жариялаймыз. Келген хабарламалардың уақыты, күндері скриншотқа түспей қалған. Соны анықтау мақсатында телефонын қарауға ұсынсақ.
Судья: Біріншіден скриншоттарды тапсырсын. Өтініш-арыздар түсіру үшін оны заң талаптарын сәйкес жасаңыздаршы. Басқа сұрақтарыңыз бар ма?
Ерлан Макенұлы, адвокат: Құрметті куә Асылжан, Ислам Алмаханұлының қасындағы Серік Адамұлы Түкиевті танимын деп отырсыз. Қай кезден бастап танисыз?
Асылжан Жампозов, куә: Бұл кісімен кафе «Монакода» таныстым.
– Оның алдында Серік Түкиевпен таныс болдыңыз ба?
– Жоқ, таныстығым жоқ.
– «Монакодан» соң бүгінгі күнге дейін неше рет көрдіңіз?
– «Рэдиссонда» көрдім. Болды.
– Оның алдында басқа жұмыстармен, белгілі бір себептермен кездеспедіңіз бе?
– Жоқ.
– Сол «Монакода», «Рэдиссонда» кездесу барысында Серік Түкиевтің атынан сізге қандай да бір сөздер, ақпараттар айтылды ма? Немесе өтініш?
– Бір-ақ өтініш болды, далаға шыққан кезде, Азамат кетіп қалғаннан кейін. «Азаматты танисың ғой, бір-екі күннен кейін менің өтінішімді есіне түсіре салшы» деді. Үлкен кісі айтқан соң, жарайды дедім.
– Қандай өтініш?
– Білмеймін. «Азаматқа осы жердегі әңгімемізді, демеушілік көмек жайлы есіне түсіре салшы, ұмытып кетпесін» деді. Сол. Толық есімде жоқ.
– «Демеушілік көмек» деп айтып отырсыз. Азаматтың берейін деп отырған демеушілік көмегі жайында Серік Түкиевтің тарапынан Азаматтан талап ету не болмаса қысым көрсету, демеушілік көмекті қысым көрсету арқылы міндеттеп жүктеп, басқа жолдармен талап ету амалдары болды ма?
– Жоқ, өйтіп ешкім қинаған жоқ.
– Сіз Азаматпен бірге жұмыс істедім деп отырсыз. Яғни, сіз Азаматты Серік Түкиевтен бұрын танисыз. Дұрыс па?
– Иә.
– 2017 жылдан бастап бірге жұмыс істегенсіз. Азамат жұмыс істеу барысында сізге «Түкиев Серік деген маған қысым жасап жатыр, демеушілік көмек бермесең, күш қолданамын иә басқа әрекеттер жасаймын деп жатыр» деп, сондай әңгімелер айтты ма сізге?
– Жоқ, ондай әңгіме айтқан жоқ.
Хатшы: Құрметті сот, кешірім сұраймын, аудио жазылып жатыр. Бірақ видео тоқтап қалды. 5-10 минут үзіліс керек.
Адвокаттар: Куә қай жерде болады?
Судья: Сот приставы, куә сіздің қасыңызда отырсын.
ҮЗІЛІС КЕЗІНДЕ:
Үзіліс ұзаққа созылды. Хатшы түскі үзіліс жариялады.
Марат Адамов, қорғаушы. Сот барысында сот өзі келіп, түскі үзіліс жариялауы керек. Қанша уақытқа, қашанға, не үшін? Себебін айту керек. Қазір оның орнына хатшы айтып жатыр. Олай болмайды. Ол заң бұзғаны. Бізде күдік туып жатыр, айыптаушы жақтың куәгері біздің пайдамызға сөйлей бастаған кезде бейнетаспа істемей қалды, үзіліс жариялап шығарып жіберді. Заң бойынша хатшы арқылы емес, сот өзі келіп үзіліс жариялауы керек. Сондықтан, хатшы, сіз заңды бұзбаңыз. Айыптау жағының куәгері біздің пайдамызға шындықты айтып жатқан кезде бейнетаспасы істемей қалды. Бұл бірінші мәрте емес. Өткенде де болған осындай жағдайлар. Неліктен осындай залда бейнетаспалар қайта-қайта бұзыла береді? Күмәнді нәрсе. Бұл жиналыс емес, сот мәжілісі. Білдей екі бірдей нар тұлғаның тағдырлары шешіліп жатыр.
Ислам Әбішев: Бұл айыпталушы жақтың куәсі, біздің куә емес. Қандай шындықты айтқандығын естідіңіздер. Ол ұлттық бюроның нағыз арғы беті. Дәл осындай іспен бір емес, бір триллион ақша үнемдеуде атпалдай екі азаматымнан, екі досымнан айырылдым. Мемлекеттің ақшасын үнемдеуде басынан аяғына дейін көмектескен екі мықты маманнан айырылдым. Біріншісі – жалаға шыдамай, заңсыздық белең алып кеткеніне қоғамның назарын аудару үшін өзін-өзі өлтірген Жампозов Өмірбек. Одан кейін алты айдан кейін «Казводхоз» Алматы облыстық филиалының директоры Сейілхан Мұхамадиев те өзін-өзі өлтірді. Екеуі де менімен қатарлас еді. Міне, енді үшіншісі мен. Сөйтіп экономистерге нүкте қойса болады. Міне, сіздер бүгін мемлекет қаржысын ойлайтын адамдардың көзін «кәсіби» түрде қалай жоятынын көріп отырсыздар. Екеуі де өмірде жоқ болса да, олар өздерінің адалдығын дәлелдеу үшін өлсе де, олардың үстінен қозғалған іс «по нереабилитирующим причинам» деп істері тоқтатылды, ақтамады. Бүгінгі куәгер Жампозов сол Өмірбек Жампозовтың ұлы. Мен іс материалдарымен танысқанда жағамды ұстағанмын. Таңғалған едім. Оның протоколдағы сөзіне алғашында сенбегем, соңына дейін сенбедім. Неге олай айтқанын білмедім. Себебі, әкесі соңғы хатын отбасына және маған жіберген. Оның мен жайлы солай айтқанына, маған жала жауғанына таңғалған едім. Міне, бүгін шындық осы жерде ашылды. Осы соттың болғанына қуаныштымын. Маған 10-15 жыл берер, өйткені осыған дейін «Жампозов ісі» бойынша сотталғандардың бәріне солай берді. Ол істе бәрі бұдан да айқын, «ақ жіппен тігілгендей» анық еді. Ешкім ештеңеге қараған жоқ. Тірі болсам, осы екі істі міндетті түрде қайта көтеремін, тірі болсам, сол екі азаматты – Жампозов пен Мұхамадиевті ақтауға қол жеткіземін, олар үшін соңына дейін күресемін.
Ислам Әбішев: Осында таспаға түсіріп жүрген журналистер, сіздерде интернет істемей қалып, түсірілім үзілді ме? Жоқ. Ал мынадай ең озық техникамен жабдықталған залда, куәгерлер шындықты айта бастаса болды, техникалары істемей қалады. Өткенде айыптау жағының куәгері Шындәулетов те істің мән-жайы бойынша бар шындықты айтып, біздің пайдамызға куәлік ете бастап еді, ол кезде де тезника бұзылып қалды. Бүгін де сол. Жампозов шындықты айта бастап еді, тағы сол.
Хатшы: Орындарыңыздан тұруларыңызды сұраймын.
Судья (келді): Сот хатшысы, не болды?
Хатшы: Сот мырза, кешірім сұраймын. Техникалық ақауға байланысты компьютер тағы да өзінен-өзі өшіп қалды.
Судья: Техникалық қызметкерлер, не боп жатыр?
Бағдарламашы (программист): Жүйеде сбой боп тұр.
Судья: Қанша уақыт керек сіздерге? Сағат 15.00-ге дейін орнына келтіре аласыздар ма?
Бағдарламашы: Иә.
Судья: Онда 15.00-ге дейін үзіліс жасаймыз.
Абзал Құспан, адвокат: Кешіріңіз, құрметті сот, қылмыстық-процессуалдық кодекстің 97 бабының талаптарына сәйкес, бүгінгі куәге байланысты, бұл куә жай куә емес, тегін куә емес, бұл айыптау жағының ең басты куәсі. Бүгінгі жауабын өзіңіз естіп отырсыз, біріншіден, алдыңғы берген жауаптарының бәрінен бас тартты. Екіншіден, «Жемқорлыққа қарсы іс-қимыл» ұлттық бюросы қызметкерлерінің үстінен, олардың қысым жасағандығы туралы оларға қарсы мәлімдеме жасады. Сағат 15.00-ге дейін біз бұл куәге тағы да қысым жасала ма деп қорқамыз, өйткені қысым бүгінге дейін жалғасып жатыр деп өзі айтты. Қазір үзілісті пайдаланып, ұлттық бюро қызметкерлері қысым жасауы мүмкін деп есептейміз. Куәге қауіпсіздік шараларын қолдануыңызды сұраймыз.
– Сот приставы, біз куәгерді әлі сұрап біткен жоқпыз ғой. Куәгер, сізден толық жауап алмаған себептен қазір сот приставы қасыңызда болсын. Сот приставы, осында бірге түскі ас ішіп, қасында болыңыз. 15.00-ге дейін үзіліс.
ҮЗІЛІСТЕН КЕЙІН:
Судья: Сот отырысын ары қарай жалғастырамыз. Куәгер қайда, шақырыңыз. Адвокат, жалғастыра беріңіз.
Марат Адамов, адвокат: Жампозов, сіздің мәлімдеуіңізше, «Монако» кафесі мен «Рэдиссон» қонақ үйіндегі кездесу барысында «демеушілік көмек» туралы Серік Түкиев айтты ғой. Солай ма? Сізді дұрыс түсіндім бе?
– Иә.
– Өзге әңгімелерді естідіңіз бе? Серік Түкиевтің тарапынан Азамат Шаймерденовке талап ету, қысым көрсету, мәжбүрлеу сияқты сөздер болды ма?
– Жоқ.
– Басқа сұрағым жоқ.
Судья: Қосымша сұрақтарыңыз бар ма?
Прокурор: Жаңа сіз қорғаушылардың сұрағына жауап бердіңіз, «демеушілік көмек» туралы әңгіме болды дедіңіз. Сол әңгімелердің арасында Әбішев болды ма?
– «Рэдиссонда» болды ғой ол әңгіме. Ислам Алмаханұлы, Серік Түкиев, Азамат Шаймерденов төртеуміз болдық қой.
– Сонда, дұрыс түсіндім бе, Ислам Алмаханұлы да сол «демеушілік көмек» туралы әңгімені қозғады ма?
Асылжан Жампозов, куә: Бірге әңгімелесіп отырды. «Уәдеңді орындайсың ба?» дегендей әңгіме болды.
– Уәдені кім берген?
– Менің түсінігімше, Азамат Шаймерденов.
– Сол сұрақтарды Әбішев айтты ма?
– «Әй, бала» деп айтты Азаматқа. «Сен менің атымды жамылып, ақша алып жүр екенсің, өзіңнің мәселелеріңді шешіп жүр екенсің, менің атыма кір келтіріп жүр екенсің ғой. Сен өз шаруаларыңды істей бер, маған ештеңе керек емес. Қалағаныңды істе, жағдайыңды істе. Менде құдайға шүкір, бәрі бар. Тек уәде берген нәрсеңді орындасайшы» деген сияқты әңгіме айтты. Нақты есімде жоқ көп нәрсе.
Прокурор: Құрметті сот мырза, бағана мен айтып кеткенімдей, жауап беру барысында қылмыстық кодекстің 372-ші бабына сілтеме жасап, куә Жампозовтың бүгін «жауабында айтылған хаттаманың кейбір мәліметтерімен толықтай келіспеймін» деген жауап берді. Сол себепті, соны анықтау үшін хаттаманың үзіндісін жариялап кеткім келіп отыр.
Мәкіш Есқараев, адвокат: Біріншіден, «хаттамада көрсетілген жауаптарды куә берген жоқпын» деп жауап берді. Екіншіден, ол жауаптарды бермегендігі уатсаптағы нөміріне әр хаттаманы жіберіп, «мынаны оқып, жаттап алып, сотқа барып айтып бер» дегені дәлел. Бұл кісінің ол хаттамалардағы жауапқа қатысы жоқ. Оны бағанадан бері айтып отыр. Біз содан кейін ұсыныс жасадық. Уатсаптан келген хаттамаларды кімнен келгенін, соның бәрін зерттеп алайық дедік. Егер, прокурор мына хаттамаларға сілтеме жасағысы келсе, хаттамадағы жауаптарды заңды түрде, қылмыстық-процессуалды кодекстің бұзылмай алынғанын дәлелдесін. Одан кейін барып хаттамаға сілтеме жасай берсін. Ондай дәлел жоқ. Қазіргі таңда хаттамалардың заңсыз екендігі толық анықталып тұр.
Ерлан Мәкенов, адвокат: Толығымен қосыламыз, прокурор ол хаттамаларға сілтеме жасай алмайды.
Саян Жүнісбаев, адвокат: Құрметті сот, қылмыстық кодекстің 372-ші баптың жауаптарына сәйкес, сотқа берілген жауап пен тергеу кезінде берілген жауаптың арасындағы қарама-қайшылықты жою үшін жарияланады. Енді біз қоғаушы тарап бағанадан бері сұрақтардың бәрін қойдық, қарама-қайшылық анықталды. Оның себебін де сізге ашып берді. Себебі, «ұлттық бюро қызметкерлерінің қысымшылық көрсетуіне байланысты сол хаттамаларға қол қойдым, соған мәжбүр болдым. Төрт хаттамада берген жауабымды қолдамаймын, осы сотта берген жауабымды қолдаймын» деді. Бұдан кейін прокурор қандай қарама-қайшылық себебін анықтағысы келеді?
Судья: Түсінікті. Сот хатшысы, мынаны куәгерге көрсетіңізші. 16 том 40-44 беттер. Қол соның қолы ма екен? Куәгер, сіздің қолдарыңыз ба?
Асылжан Жампозов, куә: Иә.
Судья: Қорғаушы адвокаттар, бұған баға беруге прокурордың құқығы бар. Сол себепті сұрай беріңіз.
Прокурор: 16-шы том, куәден жауап алу 40-шы беттен басталып, 45-ші беттен аяқталады. Куәден жауап алу хаттамасы. Куә мырза, тергеушінің: «Әбішев пен Шаймерденовтың ара-қатынасы жайлы сізге не белгілі, олар жиі кездесті ме, қай жерде, қандай мақсатта кездесті?» деген сұрағына сіз былай жауап беріпсіз: «Менің білетінім, олардың арасында іскерлік қарым-қатынас болды. Әбішев тапсырыс беруші тараптың өкілі, ал Шаймерденов тапсырыс орындаушы «СМП-610» ЖШС-нің өкілі болды. Менің көргенім, олар «Казводхоздың» жиналыстарында, сондай-ақ «Рэдиссон» қонақ үйінде, шамамен, 2019 жылы қаңтар айының соңында кездесті». Осы жауабыңызды растайсыз ба?
– Иә. Бірінші протоколда болды.
– «При этом хочу дополнительно сообщить, что Абишев Ислам Алмаханович говорил мне, что планируют получить денежные средства за предоставление его друзьям тендера по Соколовскому групповому водопроводу». Мұндай жағдай болды ма?
– Бұл абзац бірінші протоколдағы менің жауабымда мүлде болған жоқ.
– Растамайсыз ба?
Судья: Қай жері, қай абзац?
– 2, 3, 4 абзацтар мүлде болған жоқ ол жерде.
– 2, 3, 4 абзацтар болған жоқ дейсіз иә?
– Мен ол протоколды да соңына дейін оқыған жоқпын.
Прокурор: Мен тағы үзінді жариялайын, сосын сіз айтыңыз, растайсыз ба, растамайсыз ба: «Так эти события мне стали известно примерно 14 или 15 декабря 1918 года, когда Абишев Ислам Алмаханович где-то в 23 часа позвонил мне на сотовый телефон и попросил приехать в гостиницу «Риксос-Астана» по улице Конаева. Когда приехал по его просьбе, Абишев Ислам Алмаханович в туалете на первом этаже начал интересоваться у меня о личности Шаймерденова. Когда я спросил у него, зачем ему нужны эти данные, тогда Абишев мне сказал, что хочет получить у Шаймерденова денежные средства 120 миллионов теңге за представление его друзьям тендера по Соколовскому групповому водопроводу. По следующим я понял, что друзьями Шаймерденова являются представители ТО «Қазбайлық-Астана». Бұл жауабыңызды растайсыз ба?
– Ондай болған жоқ.
– Растайсыз иә?
Судья: Прокурор, нешінші абзац?
– 4-5-6 абзац.
Асылжан Жампозов, куәгер: «Қазбайлық» деген сөзді мен бірінші рет тергеушіден естідім.
Прокурор: Қазір айтасыз. «В январе текущего года Абишев вновь позвонил мне на сотовый телефон и попросил пригласить на встречу в гостиницу «Рэдиссон» Шаймерденова. В тот же день я связался с Шаймерденовым и передал, что завтра в гостинице «Рэдиссон» в 14 часов с ним хотят встретиться көкешки, «көкешки» я имел в виду Абишева, так как Абишева не официально называл Шаймерденов. На следующий день Шаймерденов и я приехали в указанную гостиницу, где стали ожидать Абишева в ресторане на первом этаже в зале для курящих. Спустя некоторое время приехал Абишев с супругой и с дочерью, а так же Тукиев. Супруга с дочерью остались в холе, а мы прошли за стол в ресторане. Сидя за столом Абишев начал упрекать Шаймерденова в том, что пошли слухи о том, что его купили. В свою очередь Шаймерденов говорил, что никому никакую информацию о его взаимоотношениях с ним не расскрывал. После этого Абишев начал узнавать, по какой причине он затягивает передачу денег Туикеву. Как я понял, речь шла о той самой спонсорской помощи федерации «Қазақ күресі». В ответ Шаймерденов говорил о том, что вопрос о представлении спонсорской помощи затягивают представители ТО «Қазбайлық-Астана». Когда Абишев дал Шаймерденову срок до 1 февраля текущего года, и сказал, что в случае, если вопрос с деньгами не решится до указанного дня, то он секвестирует расходы по Соколовскому групповому водопроводу. В свою очередь Тукиев так же добавлял, что ему срочно нужны деньги». Осы жауап бойынша не айта аласыз? Осы оқиғалар болды ма?
– Мен сізге тағы да қайталап айтамын, бұл протоколды өзгертіп, өзі жазып отырды. Сам следователь сочинял. Айтып тұрмын ғой, мына протокол мүлде басқа болған. Мұнда жазылған тергеу протоколдарының бәрін тергеуші жасады.
– Жаңа мен жариялаған жауабыңыз сіздің жауабыңызға ішінара сәйкес келеді ғой?
Мәкіш Есқараев, адвокат: Құрметті сот, қарсымын. Прокурор, сіз нақтыласаңызшы, «келдіңіз бе? Иә, жоқ. Былай деп айтты ма? Иә, жоқ. былай істеді ме? Иә, жоқ». «Ішінара» дегенге біз қалай баға беруіміз керек? Сіз хаттаманың бір бетін оқып шықтыңыз. Оның «ішінара» қайсысымен келіседі, қайсысымен келіспейді?
Судья: Адвокаттың қарсылығын сот қабылдайды. Прокурор мырза, сіз оқыған кезде мынамен келісесіз бе, мынамен келіспейсіз бе, солай сұрасаңызшы, әр сөзін.
Прокурор: Сонымен, мен жариялаған сіздің жауабыңыз, тергеу кезінде берген. Қай жерімен келісесіз, қай жерімен келіспейсіз?
Асылжан Жампозов, куәгер: Бірінші хаттама сақталған болса, соны маған әкеп берсін, мен сол бойынша жауап берейін, қай жері сәйкес келмейтінін белгілеп беремін. Қазір бәрі түгел есімде жоқ қой.
Судья: Куәгер, тұра тұрыңыз, асықпаңыз сіз. Жауап берудің алдында құқықтарыңызды түсіндірдім ғой. Сотқа тек қана шындықты айтыңыз дедім. Өтірік айтып, жала жабудың қажеті жоқ. Түсіндіңіз ғой? Бірақ, сізге өзіңіздің жауабыңызды көрсеттік, сіз қол қойдыңыз ғой, иә, дұрыс па?
– Маған «қол қой» деді.
– Тұра тұрыңыз. Ол жағына сот баға береді. Жарай ма? Біз сотта сұрап отырмыз, тек қана шындығыңызды айтыңыз. Шындықтан басқа ештеңенің керегі жоқ. Өтірік айтсаңыз, біреуге жала жапсаңыз, қылмыстық кодекстің баптарына сәйкес, сот оған баға беруі мүмкін. Түсіндіңіз ғой?
– Мен мынаның бәрін айтсам, растасам, менің жала жапқаным болып шығады ғой, екі адам жазықсыз түрмеге кетеді ғой. Менің шындығым сол, құрметті сот! Мынамен мен келіспеймін.
– Түсінікті. Оны біз жаздық, аудио-видео протоколда қазір жазылып отыр. Прокурор тағы да әр абзац бойынша сізден сұрайды. Соған жауап беріңіз. Жарай ма? Прокурор, сұрай беріңіз.
Прокурор: Сұрақты былай қояйын. Мен сізге тағы жауабыңыздың үзіндісін жариялаймын. Сіз былай жауап беріңізші, мүмкіндік болса. «Растамайсыз» немесе «есіңізде жоқ» немесе «растайсыз». Жақсы ма?
Судья: Прокурор, анық квадрат қоюға болмайды. Оқыңыз. Сұраймыз.
– «В январе текушего года Абишев вновь позвонил мне на сотовый телефон и попросил пригласить к ним на встречу гостиницу «Рэдиссон» Шаймерденова. Осы жағдай болды ма? Болған жоқ па?
– Иә, маған звондап айтты. Азаматқа кел деп айта салшы деп. Ол рас.
– Ары қарай. «В тот же день я связался с Шаймерденовым и передал, что завтра в гостинице «Рэдиссон» в 14.00 часов с ним хотят встретиться көкешки. «Көкешки», я имел в виду Абишева, так как Абишева не официально так называл Шаймерденов».
– Иә.
– «На следующий день Шаймерденов и я приехали в указанную гостиницу, где стали ожидать Шаймерденова в ресторане на первом этаже в зале для курящих».
– Иә.
– «Спустя некоторое время приехали Абишев с супругой и дочерью, а так же Тукиев. Супруга с дочерью остались в холе, а мы прошли за стол в ресторане».
– Иә, солай.
– «Сидя за столом Абишев начал упрекать Шаймерденова...
– Мұнымен келіспеймін.
– ...в том, что пошли слухи о том, что его купили, в свою очередь Шаймерденов говорил, что, никому никакую информацию о его взаимотношениях с ним не раскрывал. После этого Абишев начал узнавать, по какой причине передаче Тукиеву, как я понял, речь шла о той спонсорский помощи федерации «Қазақ күресі».
– Келіспеймін.
Судья: Қалай болды?
– Жаңа айттым ғой. Ол жерге келгенде Әбішев «әй, сен бала» деп айтты Азаматқа. «Сен менің атымды жамылып, бірнәрсе істеп жүрсің бе?» деді. «Сен өз тірлігіңді істей бер, шаруаңды жасай бер. Құдайға шүкір, менде бәрі жақсы, бәрі бар. Маған ешнәрсе керек емес. Мен зейнетке шығамын» деген сияқты әңгіме айтты.
Прокурор: Сіз жаңа қорғаушылардың сұрақтарына жауап берген кезде «демеушілік көмек» туралы әңгіме болды деп айттыңыз. Есіңізде ме ол әңгіме?
Мәкіш Есқараев, адвокат: Құрметті сот, прокурор қай жауабын айтып отыр? Бір сұрағын қайта-қайта қайталап сұрап жатыр. Ондай жауап болған жоқ қой. «Рэдиссонда» отырғанда демеушілік көмек туралы әңгіме болды деп айтқан жоқ. Кейін сыртқа темекі тартуға шыққан кезде «Азаматқа демеушілікті есіне сала сал деп айтты» деді. Сондай жауап естідік біз бұл жерде.
Судья: Прокурор, ол сұраққа жауап берді ғой. Тағы сұрақ бар ма?
Прокурор: Жақсы. Келесі сұрақ. «Когда Абишев дал Шаймерденову срок до первого февраля текущего года и сказал, что в случае, если вопрос деньгами не решиться до указанного дня, то он секвестирует расходы по Соколовскому групповому водопроводу. В свою очередь Тукиев так же добавлял, что ему срочно нужны деньги». Осы мән-жай болды ма, болған жоқ па?
Асылжан Жампозов, куәгер: Сізге тағы да қайталап айтамын. Мен ол жерде бірдеңе оқып отырдым, даладан көліктен әкелген қағаздарды. Ол әңгімеге араласқаным жоқ. Мұндай әңгімелер есімде жоқ, «про какое-то секвестирование.., срок какой-то до 1 февраля был.., так же добавлял, что срочно нужны деньги...» деген ондай әңгімелер есімде жоқ.
– Басқа сұрағым жоқ.
Судья: Қосымша сұрақтарыңыз бар ма?
Саян Жүнісбаев, адвокат: Дәл осы сұрақты жаңа ғана прокурор қойды. Осының алдында ғана «оны қолдамаймын» дедіңіз. Яғни, «бұндай әңгімені естіген жоқпын» дедіңіз. «Секвестирование жөнінде де, Әбішевтің тарапынан Шаймерденовке ақшаны алып келесің 1 ақпанға дейін, болмаса секвестирование жасаймын. Сол кезде Түкиев те қосымша «маған шұғыл ақша керек, кетейін деп жатырмын деп айтты...» Осы сұраққа қолдамаймын деп жауап бердіңіз ғой?
– Мен ол хаттаманы қолдамаймын. Айттым ғой, ол басқаша еді, оны алып жыртып тастады. Ол қысқаша, үш-ақ беттей болатын. Оған тергеуші стенограмманы алды да, тура соған сәйкес қып істеді. Мынандай сұрақтар, мен өз лексиконымда қолданбайтын артық сөздер көп, түсінбеймін. Қазір қарап тұрмын, мына соңғы абзацтарды да айтпағанмын.
– Прокурордың жариялаған, Әбішев пен Шаймерденов туралы сұрағына: «Сидя за столом Абишев начал упрекать Шаймерденова в том, что пошли слухи о том, что его купили». Әбішевтің ашуының мағынасы қандай болды, осы хаттамада көрсетілгендей болды ма, әлде басқа мағынада болды ма? Сіздің жауабыңызға сәйкес, «мен туралы, менің айналамда ақша туралы әңгімелер шығып жатыр, маған ондай керек емес, маған тыныштық керек, өзіңнің уәдеңді орында, басқаға араласпа, өзіңнің жұмысыңды жасай бер» деп айтты дедіңіз. Ал мында басқаша көрсетілген, «ходят слухи о том, что меня купили» деп. Оның ашуы осымен ғана шектеліп қалған. Айырмашылығын түсіндіңіз бе?
– Иә.
– Яғни, сіздің жауабыңызға сәйкес, алдындағы мағынасы дұрыс па сонда? Ол стенограммада бар, құрметті сот, дәл осы сөздер.
– Стенограмманы көрсеткен. Дір-дір етіп отырып оқыдым. Әбішев айтты: «Менің атымды жамылып тірлігіңді істеп жүрсің. Өз шаруаларыңды шеше бер. Маған сенен де, басқалардан да ешнәрсе керек емес» деді.
– «Демеушілік көмек» жөнінде әңгіме болды дедіңіз. Сол кезде Ислам Әбішев тарапынан Шаймерденовке, орысша айтқанда «наезд, вымогательство, угроза» болды ма?
– Ешкім ешкімді қорқытқан жоқ, ешкім ешкімнен талап еткен жоқ. Азамат айтты: «Жоқ, аға, бәрі жақсы» дегендей әңгіме айтты. Нақты есімде жоқ, шынымды айтсам.
– Әбішевтің тарапынан қинау, мәжбүрлеу (принуждение) болды ма?
– Ондай ештеңе болған жоқ.
Марат Адамов, қорғаушы: Сіз тергеу барысында тергеуші Айтуар Агибаев жыртып тастаған бірінші хаттаманы ғана қолдаймын дедіңіз ғой? Қалған тергеу хаттамаларын, менің түсінігімше, тергеуші өзі жазған, сіздің қатысуыңсыз толтырылған. Демек, тергеу кезінде қатты қобалжып тұрып, неге қол қойып жатқаныңызды да білмедіңіз. Дұрыс түсіндім бе?
– Иә.
– Демек, әңгіме еркін, достық бағытта өрбіген, ешкім ешкімді ештеңеге мәжбүрлемеген, демеушілік көмек туралы әңгіме болған. Сот тергеуіндегі сұрақтардың бар жауабы осы.
Судья: Сотталушылар, сұрақтарыңыз бар ма?
Ислам Әбішев: Адал жауап бергеніңіз үшін үлкен рақмет. Айыптау актісімен танысқанда мен ешқандай өкінген жоқпын. Бірақ сенің жауаптарыңа ешқандай да сенген жоқпын. Бүгін көзім жетті. Рақмет.
– Түкиев, сұрақ бар ма?
Серік Түкиев: Менде өтініш бар. Тергеу кезінде де, қазір де міне, демеушілік ақша екені дәлелденді. Мен мына жерде неге отырмын, соны айтыңызшы?
Судья: Неғып отырмын дейсіз бе?
– Иә.
– Шынымды айтсам, менің сізге жауап беруіме болмайды. Бірақ сізге айтайын, сізге мемлекеттік айыптаушы айып тақты. Сол себепті біз мұны шешуміз керек. Шешкенде, заңды баға беруміз керек. Түсіндіңіз ғой иә? Процесс аяқталған кезде сот өзінің шешімін айтады. Жарай ма? Отыра тұрыңыз.
Ислам Әбішев: Толықтырып кетейін.
– Айтыңыз.
– Біз біздің қылмысымызды анықтап жатырмыз. «Қылмыс істеді ме, істемеді ме?» деп. Өткенде біз үйқамаққа өтініш айтқан кезімізде, сіз айттыңыз, «куәгерге қысым жасалуы мүмкін» деген сияқты. Куә бітті. Енді айыптаушы жағынан тек бір ғана арызданушы Шаймерденов қалды. Біз тағы қанша отыруымыз мүмкін бұл жерде? Қанша? 6 ай, 7 ай, 1 жыл...? Онсыз да 1 жыл болды отырғанымызға. Менің қорғаушыларым істі қарамай-ақ тоқтататындай дәйектер берді. Бүйтіп соза берсек, қашанға дейін отыратынымыз белгісіз. Әлде өлгенше отыруымыз керек пе? Сондықтан өтініш, артық кетсем кешірім сұраймын, бұдан артық қандай жерге баруымыз мүмкін? О дүниеге кетуіміз мүмкін немесе сіздің бізге 10-15 жыл беруіңіз ғана қалды. Сондықтан, бізді жақсы жағдайда алып келсін, дұрыс жағдайда болайық ең болмаса. Әйтпесе, үй қамағына шығарыңыз. Үйден келіп тұрып, жауабымызды берейік, анық-қанығына жетейік.
– Іс материалдарын қараймыз, зерттейміз, заңды шешім қабылдаймыз. Куәгерге тағы қосымша сұрақтарыңыз бар ма?
Барлығы: Әзірге жоқ.
– Онда менде бірнеше сұрақ бар. Сіз айтып отырсыз ғой, тергеушіге жауап берген кезде жауаптарыңыз басқаша болды деп. Қазір шындықты айтып отырмын дедіңіз. Дұрыс па? Осы 26 наурыздан бастап бүгінгі күнге шейін сіз басқа органдар дей ме, прокуратураға ма, жоқ басқа мемлекеттік мекемелерге осы жағдай бойынша арыздандыңыз ба?
– Жоқ.
– Неғып?
– Осындай болады деп ойламадым.
– Түсінікті. Тағы қосымша сұрақтарыңыз бар ма?
Абзал Құспан, адвокат: Менде сұрақ бар. Құрметті куә, жаңа сізге мемлекеттік айыптаушы тарапынан, қорғау тарапынан сұрақтар қойылған кезде, сіз қолыңызда төрт бірдей хаттама бар дедіңіз. Мен сізді дұрыс түсіндім бе?
Асылжан Жампозов, куәгер: Иә.
– Сосын оның бәрі смс хабарлама арқылы уатсаптан түсті, сосын шығарып алдым дедіңіз.
– Иә.
– Одан басқа, сіз жедел қызметкер Жәрдем есімді азаматтың тарапынан және тергеуші Айдар Аташевтің тарапынан жазылған бірнеше сөздерге сілтеме жасадыңыз. Осылардың сізде қағаз күйінде шығарылған нұсқасы бар ма?
– Міне, бар.
– Осының бәрін сіз телефоннан уатсап-мессенджерден шығардыңыз ба?
– Иә.
– Осыны іске жалғауға мүмкіндік бар ма? Қарсы емессіз бе?
– Қарсы емеспін.
– Құрметті сот, біздің өтінішіміз, іске жалғауыңызды сұраймын.
Судья: Беріңіз.
(Куәгер Асылжан Жампозов скриншот материалдарын хатшыға берді)
Асылжан Жампозов, куәгер: Сұрақ қойсам бола ма?
Судья: Сіз сұрақ қоя алмайсыз.
– Менде сұрақ бар.
– Не сұрақ бар?
– Сотқа повестканы кім әкелу керек?
– Сізге сот повестка жібермейді. Сізге смс-хабарлама жіберіледі.
– Сотқа шақыртуды анамның мекен-жайына (мен тұрып жатқан), інімнің мекен-жайына опер (жедел қызметкер) алып келді.
Залда шу.
– Тыныштық сақтаңыздар.
– Мен олардың қоңырауын көтермей жүргеннен кейін, мен ойладым, менімен кездескісі кеп, әдейі повестка алып келген шығар деп. Мамам содан кейін қысымы көтеріліп, ауырып жатыр. Мамама: «Асылжан келгенде айтыңыз, маған звондасын» деген. Екі данасын екі үйге де жаңағы опер апарып берген.
– Аты-жөні кім?
– Жәрдем. Судья, сіздің қолыңызбен.
– Сот хатшысы, сіз повестка жібердіңіз бе?
Хатшы: Смс-хабарлама жібердім.
– Онда сіз бізге ол құжаттарды ертең алып келіңіз. Біз зерттейміз. Жарай ма?
– Жарайды.
Ералхан Әбішев, қорғаушы: Құрметті сот, бір сұрақ. Мен сізге айтайын деп едім, осы кісінің қауіпсіздігі жөнінде. Мынау деген ойыншық емес. Біз қазір мына жерде қорқып отырмыз, бұл бала ертең тірі қалмауы да мүмкін. Сондықтан осы жігітке қорғаушылар тағайындасаңыздар. Бұл қауіпті. Екі рет екі үйге апарып беру деген не деген бассыздық? Повесткаға кім қол қойған?
– Бұл жағдайды сот шешіп қойды. Ертең бұл кісі сотқа әкелуі мүмкін.
– Жоқ, кім қол қойғанын шешкен жоқ қой. Қолында бар ғой, айтады ғой.
– Куә, қазір қолыңызда көшірмесі бар ма?
– Көшірмесін қалдырып кетіппін. Фотосы бар. (Повестканы орысша оқып берді). Судья Мекемтас, секретарь Малик. Мекемтас деген қолы бар.
Бір қорғаушы: Ол сіздің қолыңыз ғой.
Судья: Сотқа қатысушылар, тағы да қайталап айтамын. Сот повесткасына сот қол қоймайды. Адвокаттарыңыз отыр ғой, бәрін білесіздер.
(Адвокаттар телефондағы повестка суретін көрсетуді сұрады. Хатшы апарып көрсетті). Қазір куәдан бірнеше құжаттар түсіп отыр. Осы құжаттарды іс материалдарына қостырдыңыз, менің түсінігім бойынша. Дұрыс па?
Асылжан Жампозов, куәгер: Иә.
Судья: Прокурор, не айтасыз?
Прокурор: Түскен өтініш-хат бойынша куәмен келтірілген құжаттарды іске тіркеуге қарсылығым жоқ.
Судья: Телефонды беріңіздерші. (Хатшы апарып берді, повестканың суретін қарады). Сіздердің өтініштеріңізді тыңдап, сот келесі шешімді қабылдайды: Іс материалдарын толықтыру үшін тапсырылған құжаттарды сот материалдарына тіркеймін. Тағы сұрақтарыңыз бар ма?
Абзал Құспан, адвокат: Өтініш бар. Құрметті сот, ҚР қылмыстық- процесстік кодексінің 97 бабының 1 бөлігінің 3 және 5 тармағына сәйкес, атап айтқанда, ҚР қылмыстық-процесстік кодексінің 97-ші бабында былай деп көрсетілген: «Қылмыстық процесті жүргізетін орган куәлардың, күдіктілердің және қылмыстық сот iсiн жүргiзуге қатысатын басқа да адамдардың, олардың отбасы мүшелерiнiң және жақын туыстарының қауiпсiздiгі шараларын қамтамасыз ету мақсатында оның жеке басының қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету туралы тапсырма береді». Дәл осы мақсатта, 97 баптың 5 тармағына сәйкес, «жақындауға тыйым салу түріндегі процестік мәжбүрлеу шарасын қолданады» делінген. Яғни, тек қана бұл кісіге ертеңгі сағат 10-дағы процеске дейін қаншама уақыт бар. Біз сот залында процесс жүріп жатыр. Ал сыртта қандай қауіп күтіп тұрғанын білмейміз, жаңағы жарияланған, өзіңіз іс матриалдарына тіркеу туралы шешім қабылдаған құжаттардан көріп отырғанымыз, Жәрдем есімді жедел уәкіл «выйди, поговорим по-мужски» деген сөзін нақты, тікелей бұл кісінің өміріне төндірілген қауіп ретінде бағалаймын. Сол себепті, ұлттық бюро қызметкерлері тарапынан жақындауға тыйым салу туралы шешім керек. Куәнің өзін ұстай алмағаннан кейін туған шешесіне, туған інісіне повестка апарып тапсырып отыр. Және «бізге звондасын, телефонын көтермей жатыр» деп айтқан. Сондықтан осы азаматтардың куәға жақындауға тыйым салу туралы шешім қабылдауға және жеке басын қорғауға шаралар қабылдауыңызды сұраймын. Өтініш.
– Мұны шешу үшін куәгердің өз тарапынан өтініш түсуі керек. Арызыңыз бар ма?
Асылжан Жампозов, куәгер: Менің айтатыным, мен өз басым үшін аса қорқып жүрген жоқпын, бірақ отбасыма, анама, жақындарыма, үйіме бармасын ешқайсысы!
– Менің түсінігім бойынша, жаныңызға ешкім (күзет) керек емес пе? Біреуден қорқасыз ба, қорықпайсыз ба? Қорғау керек пе, керек емес пе?
– Мен ойлаймын, керек деп.
– Онда қазір түскі үзілісте сотқа жазбаша арыз жазыңыз. Жарай ма? Содан кейін талқылаймыз. Олай болса, 10 минутқа үзіліс жасайық.
Үзіліс кезінде қорғаушы Абзал Құспан біздің «бүгінгі сотттағы болып жатқан оқиғаларды қысқаша қорытып жіберіңізші» деген өтінішімізге былай деп жауап берді:
– Мен судьяның орнында болсам, мына сотталушы екі азаматты дәл бүгін босатып жіберер едім. Неге? Асылжан Жампозов бұл істегі ең басты, ең негізгі куә, одан артық куә жоқ. Міне, дәл осылай жазыңыз! Себебі, ол тергеуде Қаныбек Әбішевке қарсы, Құнанбай Шындәулетовке қарсы, Ислам Әбішевке қарсы, Серік Түкеевке қарсы жауап берген адам. Одан басқа тергеу кезінде Азамат Шәймерденов пен Ұлттық бюро қызметкерлерінің пайдасына жауап берген адам. Бүгін сотқа келіп, бұрынғы сөзінің бәрі қысым көрсетудің салдарынан жазылғанын айтты. Бұл жерде Ұлттық бюро қызметкерлеріне қарсы қылмыстық кодекстің кем дегенде үш бабы бойынша – куәні жауап беруге мәжбүрлеу, заң талаптарын бұрмалаушылық (фальсификация), т.т. қылмыстық іс қозғалуы тиіс. Судья бұл жөнінде жеке қаулы қабылдап, оны тіркетуі тиіс. Ар жағында тергеу жүргізілуі тиіс. Міндетті түрде! Өйткені, айыптаушы жақтың куәсінің айыпталушы жақтың пайдасына сөйлеуі – сенсация.
Біз енді Жампозовтың бұрын тергеудегі жауабының төрт хаттамасын жарамсыз деп қабылдау туралы және Ұлттық бюро қызметкерлерінің үстінен қылмыстық іс қозғау жайлы өтініш-хат береміз. Егер осы екі өтінішіміз қабылданбайтын болса, судья Қ.Мекемтасқа сотты жүргізуіне толық қарсылық (отвод) білдіреміз. Өйткені, мына жағдайдан кейін сотталушыларда ақтаудан басқа істейтін іс қалған жоқ. Бүгін Ислам Әбішев пен Серік Түкеев соттың қаулысымен ақталмай қалса да, қоғам алдында толық ақталды деп есептеймін!
(Жалғасы бар...)
Сот барысын хатқа түсірген Сәуле Әбединова,
Қосымша: Abai.kz ақпараттық порталы еркін ақпарат алаңы. Мұнда ой жарыстырып, пікір алмастыруға әркім құқылы. Жоғарыдағы спикердің пікірі редакция ұстанымын білдірмейді. Алдағы уақытта мақалада есім-сойлары аталған жекелеген азаматтар редакциямызға жауап беруге ниетті болса, олардың да пікірін беруге әзірміз.
Abai.kz
