Ресей экономистері қыркүйек-қазан айларында рубль девальвацияланады деп болжайды. Көрші ел валютасының әлсіреуі теңгенің теріс динамикасының қаупін тудырады. Біздің валютаның бағамы қалай өзгереді және мемлекетке теңгенің нығаюын қалай ынталандыру керек? Бұл туралы «finreview.info» сарапшылары жазыпты.

Соңғы апталарда Ресей рублінің әлсіреуі жаңа девальвация туралы қауесеттерді тудырды. Жыл басынан бері рубль 21%-ға әлсіреп, Түрік лирасы, Бразилия реалы және Оңтүстік Африка рандымен бірге ең көп зардап шеккен валюталар тобына кірді. Бірнеше күн бұрын интернет кеңістігінде Ресей рублінің тағдыры туралы қарама-қайшылықты болжамдар пайда болды. Кейбір сарапшылар оның уақытша нығаюын болжайды, ал басқалары ресейлік банктердің доллармен есептесуден бас тартуын айтады.

Қазақстанның сауда серіктестері ретінде Ресей валютасының әлсіреуі теңге үшін теріс динамика тәуекелдеріне алып келеді.

Теңге бағамы қалай өзгереді?

Ең айқын фактор - пандемиядан кейінгі кезең. Инфекция таралуының екінші толқынын болдырмауға болады және ондай жағдайда шектеу шараларын қайта енгізу қажеттілігі туындамайды. Алайда, тағы бір жағдай болуы мүмкін, ол - егер Азия мен Еуропа екінші рет карантинге жабылса, Ресей де жабылады деген сөз. Бұл ел ішінде жаңа тұрақтандыру шараларын енгізуге алып келеді, экономикалық белсенділіктің қалпына келуін айтарлықтай баяулатуы мүмкін.

Келесі тәуекел - мұнай нарығындағы жағдайдың нашарлауы. Қазір мұнай бағасы әлі де экспорттаушы елдердің ОПЕК+ аясында қол жеткізілген келісімдерді орындалуына байланысты. Ол бұзылған жағдайда Brent бағасы 35-40 АҚШ долларға дейін түсуі мүмкін. Бұл өз кезегінде рубль бағамын әлсіретеді.

Үшінші тәуекел - ретінде Ресейдің Орталық Банкінің базалық мөлшерлемені минимумға дейін, яғни 4,25%-ға төмендеткенін атап өткен жөн. Әдетте бұл депозиттердің кірістілігінің төмендеуіне және несиелердің қол жетімділігінің артуына байланысты экономикадағы еркін айналымдағы ақша массасының артуына әкеледі. Бұл тауарлар мен қызметтерді сатып алуға көп ақша жұмсалатынын білдіреді. Яғни, ел ішінде рубль сұранысқа ие бола бастайды, бірақ инвесторлар үшін оның тартымдылығы төмендейді, өйткені дамыған елдердің валюталарымен дифференциал тарылады.

Төртінші қауіп - Ресейге қарсы жаңа санкциялар енгізу қаупі, және бұл ешқашан валютаға оң әсер етпейді.

Ресей валютасы үлкен жиырмалықтағы ең құбылмалы валюта

Бұл рубльдің құбылмалылығын күшейтетін Ресейде жүргізіліп жатқан құбылмалы саясат жағдайындағы жаңа санкциялар қаупі. Сондықтан жаңа санкциялар енгізілу қаупін ескеруі керек. Кейбір сарапшылардың пікірінше, АҚШ-тағы президенттік сайлау аяқталғанға дейін Ресейге қарсы санкциялар енгізілмейді. Тиісінше, рубль өз позициясын уақытша нығайта алады. Оның АҚШ долларына қатысты бағамы шамамен 7%- ға өсіп, 70 рубльге жетуі мүмкін.

Алайда, егер санкциялар қабылданса, ресейлік банктер үшін есеп айырысуды АҚШ долларымен жүргізу мүмкіндігінен толығымен айрылу қаупі күшейеді. Бұл 2018 жылы Ресейдің банк жүйесіне шектеулер туралы американдық заң жобаларына байланысты. Қабылданған шаралар сегіз ірі мемлекеттік банктерге соққы беруі керек-ті. Экономистер орталық банктің алтын резервтерінің өсуін дәл осы қауіппен байланыстырады. Соңғы алты жылда Ресейдегі алтын қоры 120%- ға өсіп, 2,3 мың тоннаға жетті.
Алайда, 2020 жылдың сәуірінде мұнай долларларының жетіспеушілігін жабу үшін оның экспортынан түсетін кірістермен алтын сатып алуды тоқтатты. Үкімет елде өндірілген барлық бағалы металдарды әкетуге жол ашып, кеншілерге лицензиялар бере бастады.

Бірақ рубль өзінің өтімділігін жоғалта түсті. Ал тамыз айының соңында ғана Ресей валютасы қайта сатыла бастады. Бұған бірнеше факторлар себеп болған. Бұл геосаяси саладағы белгісіздіктің жоғарылауы, төлем балансының нашарлауы, резидент еместер үшін федералды несие облигацияларының тартымдылығының төмендеуі және карантиндік шаралар алынып тасталғаннан кейін импорт пен сыртқы туризмнің жандануы.

Алайда, мұнай бағасының өсуін болжай отырып, кейбір сарапшылар әлі де рубльдің өсуі туралы ұстанымды ұстанады. Бұл ең алдымен, Бейруттегі оқиғалармен және АҚШ-тағы көмірсутек қоры 9,4 миллион баррельге төмендегені туралы айтылған ақпаратпен байланысты.

Мұнай бағасы өспеуі мүмкін, ал оның орташа құны жыл соңына дейін 42,75 АҚШ доллары деңгейінде сақталады. ОПЕК + елдері көктемде 1 шілдеге дейін жұмыс істейтін өндірісті қысқарту туралы келісті. Яғни, келесі айларда олар шектеу шараларын біртіндеп жеңілдетіп, сұранысты пропорционалды түрде өндіруді бастайды.

Қазір мұнай нарығы іс жүзінде тұрақтанды. 2020 жылдың бірінші жартысында әлемдік мұнай қорының тәулігіне 6,4 млн баррельге дейін өсуінен кейін нарықта тоқырау сезілді. Ал екінші жартыжылдықта ол шамамен тәулігіне 4,2 млн баррельге төмендейді.

Әрине, уақыт өте келе мұнайдың құны 60 долларға оралуы мүмкін, бірақ бұл біртіндеп болады. Нарықтағы ағымдағы баға белгілеушілер - импорттаушылар мен мұнай өндірушілердің консенсусы.  Мәселен, әлемдік экономикалық құлдырау жағдайында елдерге өмірлік қажетті энергия көзі болып табылатын арзан көмірсутектер қажет. Тым қымбат мұнай экономикалық өсуді баяулатады. Ал тым арзан мұнай өндірушілер үшін тиімсіз. Сондықтан импорттаушылар мен экспорттаушыларды қанағаттандыратын тепе-теңдік құны 40-60 АҚШ долларды құрайды.

Осылайша, жыл соңына дейін мұнай бағасы тұрақты болып қалады. Сонымен, көмірсутектер нарығы рубльдің нығаюын қамтамасыз етпейді, керісінше, Ресей экономикасы мұнай долларының жетіспеушілігін жауып, алтын резервтерін жоғалтады.

1 рубль – 90 доллар болуы мүмкін

Қазір рубльдің қаншалықты девальвацияланатынын болжау қиын, өйткені валютаға аталған факторлардың қысым деңгейі олардың масштабына байланысты. Алайда, қазірдің өзінде жылдың соңына дейін Ресей валютасы өз позициясын бір АҚШ доллары үшін 80-85 рубльге дейін әлсірететіні анық. Эпидемиологиялық жағдай қайтадан нашарлаған және Ресейге қарсы ірі санкциялар енгізілген жағдайда, АҚШ доллары үшін 90 рубль белгісіне жету мүмкін емес.

Теңге девальвациялана ма?

Көптеген қазақстандықты теңгенің алдағы уақта не болатыны толғандырады. Өйткені, желіде теңгенің рубльге байланысы туралы ақпарат көп. Бұл біздің валютамыздың Ресейден кейін девальвациялануы мүмкін деген пікірталас тудырады. Демек, валюталарды байланыстыру, теңгенің рубль сияқты құндылығы мен тұрақтылығына ие болуы керек дегенді білдіреді. Әрине, Ресей валютасы теңгеге әсер етеді, өйткені Ресей Қазақстанның негізгі сауда серіктесі.  Алайда факт бойынша валюталардың байланысы жоқ, өйткені жыл басынан бері рубль АҚШ долларына қатысты 21%- ға, ал теңге 11,4%- ға әлсіреді. Бұл ретте біздің валютамыздың ресейлік валютаға қатысты бағамы бір рубль үшін 5,3 теңгеден 6,2 теңгеге дейін құбылды.

Біздің айырбас бағамымыз мұнай бағасының қозғалысын, шетелдік инвестициялар ағынын және коронавирустық инфекцияның таралуымен байланысты жағдайды қоса алғанда, жергілікті және сыртқы факторлардан қалыптасады. Тиісінше, осы факторлардың тұрақтануын ескере отырып, жыл соңына дейін бір АҚШ доллары үшін 410 теңгеден 430 теңгеге дейінгі аралықта болатын теңге бағамының тұрақтылығы туралы айтуға болады.

Қазақстан валютасы өз жағдайын нығайта алады

Қазақстандық валютаны нығайту Қаржы нарығы қалпына келіп, экономиканың нақты секторларының өсуі қайта басталған жағдайда ғана мүмкін болады. Әлбетте, жыл соңына дейін мұнай құны бұрынғы 60 АҚШ доллары  деңгейіне оралмайды, яғни Қазақстанға экономиканың шикізаттық емес секторын, атап айтқанда, ШОБ-ты дамыту қажет.

Алайда, дағдарыс кезеңінде мемлекет экономиканы ауқымды түрде субсидиялай алмайды, өйткені бұл қаражат нарықты қалпына келтіру үшін қажет. Сондықтан қазір шетелдік капиталды тарту қажеттілігі туындайды. Бірақ соңғы айлардың көрсеткіші 2020 жылы жаһандық инвестициялық ағындардың 40%-ға төмендегенін көрсетеді.

Басқаша айтқанда, елдер Инвестициялар жарысын бастайды. Бұл мәселеде Қазақстанның «Астана» халықаралық қаржы орталығы түріндегі сөзсіз артықшылығы бар.

Ресми жұмыс істеген екі жылдың ішінде қаржы орталығы шетелдік компаниялардың назарын аударды. Соңғы деректер бойынша әлемнің 42 елінен 545 компания АХҚО қатысушылары болған. Қаржы орталығының қатысушылары 444 млн АҚШ долларын инвестициялаған. АҚШ долларын қаржы технологияларын дамыту, құрылыс, ауыл шаруашылығы және өңдеу өнеркәсібі сияқты қазақстандық секторларға бөлген.

Бұл орайда инвесторлар Қазақстан экономикасына одан әрі инвестиция салуға ниетті екенін, ал инвестициялық түсімдер көлемі таяу уақытта 3,5 млрд АҚШ долларына дейін өсуі мүмкін екенін айта кеткен жөн.

Қаржы орталығы сонымен қатар инвесторларға кәсіпорынды немесе жобаны басқаруға мүмкіндік бермей, экономиканың өсуін ынталандыруға мүмкіндік беретін портфельдік инвестицияларды дамытады. Astana International Exchange (AIX) биржасы арқылы тартылған капитал көлемі шамамен 4,6 млрд АҚШ долларына жеткен.

Осылайша, қысқа уақыт ішінде АХҚО жаһандық қаржы жүйесіне интеграциялану үшін қажетті инфрақұрылымды әзірлеп қана қоймай, инвесторлардың сеніміне де қол жеткізді. Оның одан әрі дамуы экономиканың өсуіне, қаржы секторының нығаюына ықпал ететін болады және соның салдарынан теңге бағамының күшеюіне алып келеді.

Abai.kz