Қазақтың байлығына бөгіп, билігін билеп төстегеннің бірі Виктор Храпунов деген еді. Ел етегін жауып, еңсесін тіктей алмай жатқанда осындай қуаяқ, суаяқтардың сумаң қағып білгенін істеп, былықтырып жүретін әдеті емес пе? Ойпыр-ай, ол да бір кездері қазақ бетіне қарап сөйлеуге болмайтын «тірі пұт» сияқты еді ғой. Баспанасыз қазақ базына айтып алдына кіре алмайтын. Баспана жайын айтып Ақ Ордаға хат жазса, әлгі «тірі пұттың» атарман-шабармандары жолындағы жұртты қырып кете жаздайтын. Сондайда күндер болған. Біз бұл арада Храпуновтың Алматы қаласында әлекедей жаланып әкім қызметін атқарып тұрған заманын айтып отырмыз. Храптың былықтырғаны көп. Басынан түсіп баяндайық.

Қазақтың байлығына бөгіп, билігін билеп төстегеннің бірі Виктор Храпунов деген еді. Ел етегін жауып, еңсесін тіктей алмай жатқанда осындай қуаяқ, суаяқтардың сумаң қағып білгенін істеп, былықтырып жүретін әдеті емес пе? Ойпыр-ай, ол да бір кездері қазақ бетіне қарап сөйлеуге болмайтын «тірі пұт» сияқты еді ғой. Баспанасыз қазақ базына айтып алдына кіре алмайтын. Баспана жайын айтып Ақ Ордаға хат жазса, әлгі «тірі пұттың» атарман-шабармандары жолындағы жұртты қырып кете жаздайтын. Сондайда күндер болған. Біз бұл арада Храпуновтың Алматы қаласында әлекедей жаланып әкім қызметін атқарып тұрған заманын айтып отырмыз. Храптың былықтырғаны көп. Басынан түсіп баяндайық.

Иә, ол ұзақ уақыт ойранды салып Алматы қаласының төрінде жатты. Заманбек Нұрқаділов кетіп орнына осы Храпунов келгенде жойыттардың «Караван» дейтін газеті «Родной город, спи спокойно» деген мақала жазып бөркін аспанға атқан еді. Қуанатындай жөні бар екен. Қазақтың Ләйлә есімді қызын алған күйеу мысықтілеу жан болып шықты. Қазақтың қызын құшқанымен қазақты жек көретінін, қазаққа баяғы қожайын көзімен қарайтынын ол ешқашан жасыра алмады. Алатаудың суық аңғарларынан лекілдеп шығатын самал желдің жолын бітеп бай-бағыландарға (олардың кімдер екенін Алматы жұрты жақсы біледі) жоғарыдан жер телімдерін үлестірген Храпунов ауылдан ағылған қазақ көшіне Алматының аяғынан, сазды, балшықты жерді сатып және байыды. Храпуновтың сондай «мырзалағын» көріп сыбаға үлескен қазақтар қазір қатты қиналып жатыр. Өйткені, жер учаскелері тұрғын үй салу тәртібіне орай берілмеген. Оның үстіне бұл жерлерге (Думан, Ұлжан, Шаңырақ,т.б.) газ құбырларын тарту, электр желісін жеткізу, қала халқы үшін жасалған өзге де игіліктерді салу - қиынның қиыны. Есесіне Храпуновтың ағайын туыстары мен жора-жолдастары Алматының қызығын әбден-ақ көргенге ұқсайды. Естеріңізде болар, оның табиғат қорғау аумағына жататын жер телімдерін заңсыз сатқан әрекеті Елбасының құлағына да тиген еді. Осыдан кейін Храпуновтың жерді заңсыз сатуға қатысты былықтары ашыла бастады. Алматыда Храпуновтар әулеті өз фамилияларына немесе басқа адамдардың атына құжатталғаны бар, барлығын қосқанда 32 объектіні және 16 таңдаулы жер телімдерін иеленген екен. Соның ішіндегі аумағы 2489 шаршы метр болатын объект «Шымбұлақ» шаңғы тебу курорты да бар.

Сөйткен Храпунов 2008 жылдың көктемінде мүкәмал мүлкін айырпыланға асықпай тиеп алып бір-ақ күнде Еуропаға тайып тұрған. Білетіндердің сөзіне сенсек, Виктор Вячеславович Еуропаға көшетін кезде ТУ-154 ұшағын бір өзі жалдапты. 18 тонна жүкті әуеге көтеретін ұшақта ине шаншар орын да қалмапты. Сонысына қарағанда ол Ләйлә әпкеміздің төркінінен келген «жасау жабдығын» да басып алып кеткенге ұқсайды (әзіл). Қазір Храпуновтар отбасы Швейцарияда шалқып өмір сүріп жатыр. Ұлы, қызы, зайыбы және өзі ресми түрде миллионерлер аталып, Швейцариядағы ең бай адамдардың санатына іліккен.

2009 жылғы миллионерлер рейтингі бойынша оның қалтасындағы қаржы 300-400 миллион франк (288,5-384 миллион доллар) болған. Былтырғы тізімге бұл отбасынан Ілияс Храпунов және Эльвира Храпунова-Бельдимани кірді. Bilan журналының жариялауы бойынша, отағасынан биыл басқа бұл үйден тағы екі миллионер шыққан. Биылғы байлар тізіміне зайыбы Ләйлә Қалибекқызы Храпунова және ұлы Ілияс Храпунов та кіріпті. Рейтинг жасағандардың мәліметінше, 2012 жылы Ілияс Храпуновтың Swiss Development Group (SDG) компаниясы Hotel du Parc кешенінде 24 резиденция ашыпты. Ілияс БТА банкті тақырға отырғызып, Англияға қашып кеткен Мұхтар Әбілязовтың Мәдина деген қызына үйленген. Әбілязовтың күйеу баласы.

«Бүгінде экс-әкім Храпунов ешкімнен именбей байлығын бүкіл әлемге жария етіп қана қоймай, оппозициялық басылымдарға да жиі шығып, Қазақстан Президентін сынға алып жүр. Төрт тілде жарияланатын сайтында бұрынғы әкім, экс-министр өзін «саясаткер, бүкіл еңбек жолын Қазақстанның өркендеуіне арнаған, маңызды бастамаларды көтерген реформатор» ретінде көрсетеді» деп жазады респуликалық «Айқын» газеті. «Айқын» газеті тағы да былай дейді:

«Храпунов 1997 жылдың ортасында Алматыда әкім болып отырды. Осы кезде көптеген үкіметтік мекемелер, банктер, сауда орталықтары, биржалар, базарлар, Кеңес үкіметі кезінен қалған әскери зауыттар, ең бастысы жылжымайтын мүлік пен қымбат жер телімдері бар республикадағы ең ірі қаланы уысына алған ол көп ақша жасады. Виктор Храпунов тез арада шаруасын дөңгелетіп, Қазақстандағы ең бай адамдардың біріне айналды. Ол өзінің сенімді адамдары және оффшорлық компаниялар арқылы іс жүзінде қала инфрақұрылымдарына қатысты барлық коммерциялық айналымдардан өзінің сыбағасын алып отырды. Мемлекеттік шенеунік болған соң ол «тапқан» активтерін өзінің атына аудара алған жоқ, мұнымен зайыбы Лейла Бекетова айналысты. Жер телімдері, қайырымдылық қоры, туристік компания, сауда үйлері, меншік университет, құрылыс корпорациялары, әйелдер клубы, санаторий, қонақүйлер, мейрамханалар, қалалық әуежайдың басым бөлігі және отбасының ең басты байлығы - зергерлік бизнес зайыбының атында болды. Виктор Вячес­лавовичтың өзі ешқандай бизнеспен шаруасы жоқ, тап-таза мемлекеттік қызметкер болып көрінді».

Храпуновтың қарқынды түрде баюына Алматы әуежайының құрылысы да өз «септігін» тигізгенге ұқсайды.
Қалибек ақсақалдың күйеу баласы қаланы басқарып отырған тұста Алматы әуежайы салынды. «Азаматтық авиациясының Қазақстандағы басқармасы жойылғаннан кейін «Қазақстан әуе жолы» ұлттық компаниясы құрылды да, әуежай соның құрамына кірді. 1996 жылы компания өз алдына акционерлік қоғам болды. Ұйымдастыру жұмыстары әлі аяқ­талмай, аяғына енді тұрып жатқан тұста Храпунов Алматыға әкім болып келді де, «Аэропорт Алматы» ААҚ оның «майшелпегіне» айналды. Өртеніп кеткен ескі әуежайдың орнына жаңа ғимарат тұрғызылды. Жаңа әуежай Алматының бюджетіне салынды, оған шамамен 13,4 млн доллар жұмсалды. Бұл жерде шыққан шығынды жабу үшін әуежайдан түсетін пайданы алуға құқығы бар фирма қажет болды. Бұл жағын қала әкімі уысында ұстап отырды. Артынан әуежай салуға қатысты талай шу шықты. Әуежайдың несие­лік тарихы шым-шытырық болғаны сон­шалықты, әкімшіліктің және басқа да мем­лекеттік құ­рылымдардың кепілдігімен қанша несие алынғанын ешкім нақты айтып бере алмайды. Бұл да Хра­пуновтың тұсындағы үлкен былықтардың бірі болды. Оның заңсыз ақша табудағы әрекеттерін тізе берсе, шыға береді. Қала әкімі құзырындағы пәтер, жер телімдерін былай қойып, екі мыңыншы жылдарда көптеген маңызды объектілердің өзін жекеменшікке астыртын сата бастады. Мысалы, қаланың миллион тұрғыны ішіп отырған суды бір күнде сатты да жіберді. Алматы қаласының арнайы табиғат қорғау прокуратурасы, аса маңызды стратегиялық объект болып табылатын, қаланы ауызсумен қамтамасыз ететін артезиан скважиналарын мемлекеттің меншігіне қайтару туралы сотқа арыз түсіруге мәжбүр болды» дейді «Айқын» газеті «Қазақстанның қанша қаржысын қымқырды?» атты мақаласында («Айқын», 01.09.2012 ж).

Бір қызығы, миығынан күліп қойып ыздиып қана жүретін Храпунов жыл сайын 31 наурызда табысы туралы декларация тапсырып, өзін жалақымен ғана жан бағып жүргендей көресететін. Ара-тұра Алматыдағы орталық мешітке де бас сұғып тұруды ұмытпайтын. Қайран қазақ оның осы «тақуалығына» таң қалып: «Храпунов ісіләм дінін қабылдапты, сүндетке отырып мұсылман болыпты» деп жамырасқан болатын. Ақыры «тақуамыз» бізді тақырға отырығызып кетті.

Қазір ол ұрлықпен тапқан миллиондарын оңды солды жұмсап, азаматтықты ақшаға сататын Шевейцарияда рахат өмір сүруде. Ал, Қазақстан құқық қорғау органдары оған қарсы жиырма шақты баптан түзілген қылмыстық іс қозғаған болып жатыр. Әзірше. Өйткені ол Шевейцарияда Қазақстан азаматы деген куәлікпен жүрген көрінеді. Бірақ, бұл сөзге сену қиын. Ақшасын Еуорпа банктеріне құйып, заңдастыруға әрекет етіп жүрген адам Шевейцария азаматтығын әлдеқашан иеленіп қойған да шығар. Ендеше оны итпен іздеп те, интерполмен іздеп те әуіре болудың қажеті шамалы.

Естеріңізге сала кетейік, Алматы қаласы мен Шығыс Қазақстан облысының экс-әкімі, экс-министр Виктор Храпуновтың үстінен 2011 жылы 22 қарашада қаржы полициясы жиырма шақты қылмыстық іс қозғап, іздеу жариялаған еді. Қаржы полициясы Храпунов құзырын асыра пайдаланған, аса ірі көлемде пара алған, заңсыз жолмен иеленген қаржыны және басқа мүліктерді заңдастырған, сеніп тапсырылған ірі мөлшердегі бөтен мүліктерді иеленіп кеткен, ұйымдасқан қылмыстық топтарды қаржыландырған дейді.

Ақпанның 8-інен бастап оған халықаралық іздеу жарияланды.

«Абай-ақпарат»

Қазақтың байлығына бөгіп, билігін билеп төстегеннің бірі Виктор Храпунов деген еді. Ел етегін жауып, еңсесін тіктей алмай жатқанда осындай қуаяқ, суаяқтардың сумаң қағып білгенін істеп, былықтырып жүретін әдеті емес пе? Ойпыр-ай, ол да бір кездері қазақ бетіне қарап сөйлеуге болмайтын «тірі пұт» сияқты еді ғой. Баспанасыз қазақ базына айтып алдына кіре алмайтын. Баспана жайын айтып Ақ Ордаға хат жазса, әлгі «тірі пұттың» атарман-шабармандары жолындағы жұртты қырып кете жаздайтын. Сондайда күндер болған. Біз бұл арада Храпуновтың Алматы қаласында әлекедей жаланып әкім қызметін атқарып тұрған заманын айтып отырмыз. Храптың былықтырғаны көп. Басынан түсіп баяндайық.

Қазақтың байлығына бөгіп, билігін билеп төстегеннің бірі Виктор Храпунов деген еді. Ел етегін жауып, еңсесін тіктей алмай жатқанда осындай қуаяқ, суаяқтардың сумаң қағып білгенін істеп, былықтырып жүретін әдеті емес пе? Ойпыр-ай, ол да бір кездері қазақ бетіне қарап сөйлеуге болмайтын «тірі пұт» сияқты еді ғой. Баспанасыз қазақ базына айтып алдына кіре алмайтын. Баспана жайын айтып Ақ Ордаға хат жазса, әлгі «тірі пұттың» атарман-шабармандары жолындағы жұртты қырып кете жаздайтын. Сондайда күндер болған. Біз бұл арада Храпуновтың Алматы қаласында әлекедей жаланып әкім қызметін атқарып тұрған заманын айтып отырмыз. Храптың былықтырғаны көп. Басынан түсіп баяндайық.

Қазақтың байлығына бөгіп, билігін билеп төстегеннің бірі Виктор Храпунов деген еді. Ел етегін жауып, еңсесін тіктей алмай жатқанда осындай қуаяқ, суаяқтардың сумаң қағып білгенін істеп, былықтырып жүретін әдеті емес пе? Ойпыр-ай, ол да бір кездері қазақ бетіне қарап сөйлеуге болмайтын «тірі пұт» сияқты еді ғой. Баспанасыз қазақ базына айтып алдына кіре алмайтын. Баспана жайын айтып Ақ Ордаға хат жазса, әлгі «тірі пұттың» атарман-шабармандары жолындағы жұртты қырып кете жаздайтын. Сондайда күндер болған. Біз бұл арада Храпуновтың Алматы қаласында әлекедей жаланып әкім қызметін атқарып тұрған заманын айтып отырмыз. Храптың былықтырғаны көп. Басынан түсіп баяндайық.

Иә, ол ұзақ уақыт ойранды салып Алматы қаласының төрінде жатты. Заманбек Нұрқаділов кетіп орнына осы Храпунов келгенде жойыттардың «Караван» дейтін газеті «Родной город, спи спокойно» деген мақала жазып бөркін аспанға атқан еді. Қуанатындай жөні бар екен. Қазақтың Ләйлә есімді қызын алған күйеу мысықтілеу жан болып шықты. Қазақтың қызын құшқанымен қазақты жек көретінін, қазаққа баяғы қожайын көзімен қарайтынын ол ешқашан жасыра алмады. Алатаудың суық аңғарларынан лекілдеп шығатын самал желдің жолын бітеп бай-бағыландарға (олардың кімдер екенін Алматы жұрты жақсы біледі) жоғарыдан жер телімдерін үлестірген Храпунов ауылдан ағылған қазақ көшіне Алматының аяғынан, сазды, балшықты жерді сатып және байыды. Храпуновтың сондай «мырзалағын» көріп сыбаға үлескен қазақтар қазір қатты қиналып жатыр. Өйткені, жер учаскелері тұрғын үй салу тәртібіне орай берілмеген. Оның үстіне бұл жерлерге (Думан, Ұлжан, Шаңырақ,т.б.) газ құбырларын тарту, электр желісін жеткізу, қала халқы үшін жасалған өзге де игіліктерді салу - қиынның қиыны. Есесіне Храпуновтың ағайын туыстары мен жора-жолдастары Алматының қызығын әбден-ақ көргенге ұқсайды. Естеріңізде болар, оның табиғат қорғау аумағына жататын жер телімдерін заңсыз сатқан әрекеті Елбасының құлағына да тиген еді. Осыдан кейін Храпуновтың жерді заңсыз сатуға қатысты былықтары ашыла бастады. Алматыда Храпуновтар әулеті өз фамилияларына немесе басқа адамдардың атына құжатталғаны бар, барлығын қосқанда 32 объектіні және 16 таңдаулы жер телімдерін иеленген екен. Соның ішіндегі аумағы 2489 шаршы метр болатын объект «Шымбұлақ» шаңғы тебу курорты да бар.

Сөйткен Храпунов 2008 жылдың көктемінде мүкәмал мүлкін айырпыланға асықпай тиеп алып бір-ақ күнде Еуропаға тайып тұрған. Білетіндердің сөзіне сенсек, Виктор Вячеславович Еуропаға көшетін кезде ТУ-154 ұшағын бір өзі жалдапты. 18 тонна жүкті әуеге көтеретін ұшақта ине шаншар орын да қалмапты. Сонысына қарағанда ол Ләйлә әпкеміздің төркінінен келген «жасау жабдығын» да басып алып кеткенге ұқсайды (әзіл). Қазір Храпуновтар отбасы Швейцарияда шалқып өмір сүріп жатыр. Ұлы, қызы, зайыбы және өзі ресми түрде миллионерлер аталып, Швейцариядағы ең бай адамдардың санатына іліккен.

2009 жылғы миллионерлер рейтингі бойынша оның қалтасындағы қаржы 300-400 миллион франк (288,5-384 миллион доллар) болған. Былтырғы тізімге бұл отбасынан Ілияс Храпунов және Эльвира Храпунова-Бельдимани кірді. Bilan журналының жариялауы бойынша, отағасынан биыл басқа бұл үйден тағы екі миллионер шыққан. Биылғы байлар тізіміне зайыбы Ләйлә Қалибекқызы Храпунова және ұлы Ілияс Храпунов та кіріпті. Рейтинг жасағандардың мәліметінше, 2012 жылы Ілияс Храпуновтың Swiss Development Group (SDG) компаниясы Hotel du Parc кешенінде 24 резиденция ашыпты. Ілияс БТА банкті тақырға отырғызып, Англияға қашып кеткен Мұхтар Әбілязовтың Мәдина деген қызына үйленген. Әбілязовтың күйеу баласы.

«Бүгінде экс-әкім Храпунов ешкімнен именбей байлығын бүкіл әлемге жария етіп қана қоймай, оппозициялық басылымдарға да жиі шығып, Қазақстан Президентін сынға алып жүр. Төрт тілде жарияланатын сайтында бұрынғы әкім, экс-министр өзін «саясаткер, бүкіл еңбек жолын Қазақстанның өркендеуіне арнаған, маңызды бастамаларды көтерген реформатор» ретінде көрсетеді» деп жазады респуликалық «Айқын» газеті. «Айқын» газеті тағы да былай дейді:

«Храпунов 1997 жылдың ортасында Алматыда әкім болып отырды. Осы кезде көптеген үкіметтік мекемелер, банктер, сауда орталықтары, биржалар, базарлар, Кеңес үкіметі кезінен қалған әскери зауыттар, ең бастысы жылжымайтын мүлік пен қымбат жер телімдері бар республикадағы ең ірі қаланы уысына алған ол көп ақша жасады. Виктор Храпунов тез арада шаруасын дөңгелетіп, Қазақстандағы ең бай адамдардың біріне айналды. Ол өзінің сенімді адамдары және оффшорлық компаниялар арқылы іс жүзінде қала инфрақұрылымдарына қатысты барлық коммерциялық айналымдардан өзінің сыбағасын алып отырды. Мемлекеттік шенеунік болған соң ол «тапқан» активтерін өзінің атына аудара алған жоқ, мұнымен зайыбы Лейла Бекетова айналысты. Жер телімдері, қайырымдылық қоры, туристік компания, сауда үйлері, меншік университет, құрылыс корпорациялары, әйелдер клубы, санаторий, қонақүйлер, мейрамханалар, қалалық әуежайдың басым бөлігі және отбасының ең басты байлығы - зергерлік бизнес зайыбының атында болды. Виктор Вячес­лавовичтың өзі ешқандай бизнеспен шаруасы жоқ, тап-таза мемлекеттік қызметкер болып көрінді».

Храпуновтың қарқынды түрде баюына Алматы әуежайының құрылысы да өз «септігін» тигізгенге ұқсайды.
Қалибек ақсақалдың күйеу баласы қаланы басқарып отырған тұста Алматы әуежайы салынды. «Азаматтық авиациясының Қазақстандағы басқармасы жойылғаннан кейін «Қазақстан әуе жолы» ұлттық компаниясы құрылды да, әуежай соның құрамына кірді. 1996 жылы компания өз алдына акционерлік қоғам болды. Ұйымдастыру жұмыстары әлі аяқ­талмай, аяғына енді тұрып жатқан тұста Храпунов Алматыға әкім болып келді де, «Аэропорт Алматы» ААҚ оның «майшелпегіне» айналды. Өртеніп кеткен ескі әуежайдың орнына жаңа ғимарат тұрғызылды. Жаңа әуежай Алматының бюджетіне салынды, оған шамамен 13,4 млн доллар жұмсалды. Бұл жерде шыққан шығынды жабу үшін әуежайдан түсетін пайданы алуға құқығы бар фирма қажет болды. Бұл жағын қала әкімі уысында ұстап отырды. Артынан әуежай салуға қатысты талай шу шықты. Әуежайдың несие­лік тарихы шым-шытырық болғаны сон­шалықты, әкімшіліктің және басқа да мем­лекеттік құ­рылымдардың кепілдігімен қанша несие алынғанын ешкім нақты айтып бере алмайды. Бұл да Хра­пуновтың тұсындағы үлкен былықтардың бірі болды. Оның заңсыз ақша табудағы әрекеттерін тізе берсе, шыға береді. Қала әкімі құзырындағы пәтер, жер телімдерін былай қойып, екі мыңыншы жылдарда көптеген маңызды объектілердің өзін жекеменшікке астыртын сата бастады. Мысалы, қаланың миллион тұрғыны ішіп отырған суды бір күнде сатты да жіберді. Алматы қаласының арнайы табиғат қорғау прокуратурасы, аса маңызды стратегиялық объект болып табылатын, қаланы ауызсумен қамтамасыз ететін артезиан скважиналарын мемлекеттің меншігіне қайтару туралы сотқа арыз түсіруге мәжбүр болды» дейді «Айқын» газеті «Қазақстанның қанша қаржысын қымқырды?» атты мақаласында («Айқын», 01.09.2012 ж).

Бір қызығы, миығынан күліп қойып ыздиып қана жүретін Храпунов жыл сайын 31 наурызда табысы туралы декларация тапсырып, өзін жалақымен ғана жан бағып жүргендей көресететін. Ара-тұра Алматыдағы орталық мешітке де бас сұғып тұруды ұмытпайтын. Қайран қазақ оның осы «тақуалығына» таң қалып: «Храпунов ісіләм дінін қабылдапты, сүндетке отырып мұсылман болыпты» деп жамырасқан болатын. Ақыры «тақуамыз» бізді тақырға отырығызып кетті.

Қазір ол ұрлықпен тапқан миллиондарын оңды солды жұмсап, азаматтықты ақшаға сататын Шевейцарияда рахат өмір сүруде. Ал, Қазақстан құқық қорғау органдары оған қарсы жиырма шақты баптан түзілген қылмыстық іс қозғаған болып жатыр. Әзірше. Өйткені ол Шевейцарияда Қазақстан азаматы деген куәлікпен жүрген көрінеді. Бірақ, бұл сөзге сену қиын. Ақшасын Еуорпа банктеріне құйып, заңдастыруға әрекет етіп жүрген адам Шевейцария азаматтығын әлдеқашан иеленіп қойған да шығар. Ендеше оны итпен іздеп те, интерполмен іздеп те әуіре болудың қажеті шамалы.

Естеріңізге сала кетейік, Алматы қаласы мен Шығыс Қазақстан облысының экс-әкімі, экс-министр Виктор Храпуновтың үстінен 2011 жылы 22 қарашада қаржы полициясы жиырма шақты қылмыстық іс қозғап, іздеу жариялаған еді. Қаржы полициясы Храпунов құзырын асыра пайдаланған, аса ірі көлемде пара алған, заңсыз жолмен иеленген қаржыны және басқа мүліктерді заңдастырған, сеніп тапсырылған ірі мөлшердегі бөтен мүліктерді иеленіп кеткен, ұйымдасқан қылмыстық топтарды қаржыландырған дейді.

Ақпанның 8-інен бастап оған халықаралық іздеу жарияланды.

«Абай-ақпарат»

Қазақтың байлығына бөгіп, билігін билеп төстегеннің бірі Виктор Храпунов деген еді. Ел етегін жауып, еңсесін тіктей алмай жатқанда осындай қуаяқ, суаяқтардың сумаң қағып білгенін істеп, былықтырып жүретін әдеті емес пе? Ойпыр-ай, ол да бір кездері қазақ бетіне қарап сөйлеуге болмайтын «тірі пұт» сияқты еді ғой. Баспанасыз қазақ базына айтып алдына кіре алмайтын. Баспана жайын айтып Ақ Ордаға хат жазса, әлгі «тірі пұттың» атарман-шабармандары жолындағы жұртты қырып кете жаздайтын. Сондайда күндер болған. Біз бұл арада Храпуновтың Алматы қаласында әлекедей жаланып әкім қызметін атқарып тұрған заманын айтып отырмыз. Храптың былықтырғаны көп. Басынан түсіп баяндайық.

Иә, ол ұзақ уақыт ойранды салып Алматы қаласының төрінде жатты. Заманбек Нұрқаділов кетіп орнына осы Храпунов келгенде жойыттардың «Караван» дейтін газеті «Родной город, спи спокойно» деген мақала жазып бөркін аспанға атқан еді. Қуанатындай жөні бар екен. Қазақтың Ләйлә есімді қызын алған күйеу мысықтілеу жан болып шықты. Қазақтың қызын құшқанымен қазақты жек көретінін, қазаққа баяғы қожайын көзімен қарайтынын ол ешқашан жасыра алмады. Алатаудың суық аңғарларынан лекілдеп шығатын самал желдің жолын бітеп бай-бағыландарға (олардың кімдер екенін Алматы жұрты жақсы біледі) жоғарыдан жер телімдерін үлестірген Храпунов ауылдан ағылған қазақ көшіне Алматының аяғынан, сазды, балшықты жерді сатып және байыды. Храпуновтың сондай «мырзалағын» көріп сыбаға үлескен қазақтар қазір қатты қиналып жатыр. Өйткені, жер учаскелері тұрғын үй салу тәртібіне орай берілмеген. Оның үстіне бұл жерлерге (Думан, Ұлжан, Шаңырақ,т.б.) газ құбырларын тарту, электр желісін жеткізу, қала халқы үшін жасалған өзге де игіліктерді салу - қиынның қиыны. Есесіне Храпуновтың ағайын туыстары мен жора-жолдастары Алматының қызығын әбден-ақ көргенге ұқсайды. Естеріңізде болар, оның табиғат қорғау аумағына жататын жер телімдерін заңсыз сатқан әрекеті Елбасының құлағына да тиген еді. Осыдан кейін Храпуновтың жерді заңсыз сатуға қатысты былықтары ашыла бастады. Алматыда Храпуновтар әулеті өз фамилияларына немесе басқа адамдардың атына құжатталғаны бар, барлығын қосқанда 32 объектіні және 16 таңдаулы жер телімдерін иеленген екен. Соның ішіндегі аумағы 2489 шаршы метр болатын объект «Шымбұлақ» шаңғы тебу курорты да бар.

Сөйткен Храпунов 2008 жылдың көктемінде мүкәмал мүлкін айырпыланға асықпай тиеп алып бір-ақ күнде Еуропаға тайып тұрған. Білетіндердің сөзіне сенсек, Виктор Вячеславович Еуропаға көшетін кезде ТУ-154 ұшағын бір өзі жалдапты. 18 тонна жүкті әуеге көтеретін ұшақта ине шаншар орын да қалмапты. Сонысына қарағанда ол Ләйлә әпкеміздің төркінінен келген «жасау жабдығын» да басып алып кеткенге ұқсайды (әзіл). Қазір Храпуновтар отбасы Швейцарияда шалқып өмір сүріп жатыр. Ұлы, қызы, зайыбы және өзі ресми түрде миллионерлер аталып, Швейцариядағы ең бай адамдардың санатына іліккен.

2009 жылғы миллионерлер рейтингі бойынша оның қалтасындағы қаржы 300-400 миллион франк (288,5-384 миллион доллар) болған. Былтырғы тізімге бұл отбасынан Ілияс Храпунов және Эльвира Храпунова-Бельдимани кірді. Bilan журналының жариялауы бойынша, отағасынан биыл басқа бұл үйден тағы екі миллионер шыққан. Биылғы байлар тізіміне зайыбы Ләйлә Қалибекқызы Храпунова және ұлы Ілияс Храпунов та кіріпті. Рейтинг жасағандардың мәліметінше, 2012 жылы Ілияс Храпуновтың Swiss Development Group (SDG) компаниясы Hotel du Parc кешенінде 24 резиденция ашыпты. Ілияс БТА банкті тақырға отырғызып, Англияға қашып кеткен Мұхтар Әбілязовтың Мәдина деген қызына үйленген. Әбілязовтың күйеу баласы.

«Бүгінде экс-әкім Храпунов ешкімнен именбей байлығын бүкіл әлемге жария етіп қана қоймай, оппозициялық басылымдарға да жиі шығып, Қазақстан Президентін сынға алып жүр. Төрт тілде жарияланатын сайтында бұрынғы әкім, экс-министр өзін «саясаткер, бүкіл еңбек жолын Қазақстанның өркендеуіне арнаған, маңызды бастамаларды көтерген реформатор» ретінде көрсетеді» деп жазады респуликалық «Айқын» газеті. «Айқын» газеті тағы да былай дейді:

«Храпунов 1997 жылдың ортасында Алматыда әкім болып отырды. Осы кезде көптеген үкіметтік мекемелер, банктер, сауда орталықтары, биржалар, базарлар, Кеңес үкіметі кезінен қалған әскери зауыттар, ең бастысы жылжымайтын мүлік пен қымбат жер телімдері бар республикадағы ең ірі қаланы уысына алған ол көп ақша жасады. Виктор Храпунов тез арада шаруасын дөңгелетіп, Қазақстандағы ең бай адамдардың біріне айналды. Ол өзінің сенімді адамдары және оффшорлық компаниялар арқылы іс жүзінде қала инфрақұрылымдарына қатысты барлық коммерциялық айналымдардан өзінің сыбағасын алып отырды. Мемлекеттік шенеунік болған соң ол «тапқан» активтерін өзінің атына аудара алған жоқ, мұнымен зайыбы Лейла Бекетова айналысты. Жер телімдері, қайырымдылық қоры, туристік компания, сауда үйлері, меншік университет, құрылыс корпорациялары, әйелдер клубы, санаторий, қонақүйлер, мейрамханалар, қалалық әуежайдың басым бөлігі және отбасының ең басты байлығы - зергерлік бизнес зайыбының атында болды. Виктор Вячес­лавовичтың өзі ешқандай бизнеспен шаруасы жоқ, тап-таза мемлекеттік қызметкер болып көрінді».

Храпуновтың қарқынды түрде баюына Алматы әуежайының құрылысы да өз «септігін» тигізгенге ұқсайды.
Қалибек ақсақалдың күйеу баласы қаланы басқарып отырған тұста Алматы әуежайы салынды. «Азаматтық авиациясының Қазақстандағы басқармасы жойылғаннан кейін «Қазақстан әуе жолы» ұлттық компаниясы құрылды да, әуежай соның құрамына кірді. 1996 жылы компания өз алдына акционерлік қоғам болды. Ұйымдастыру жұмыстары әлі аяқ­талмай, аяғына енді тұрып жатқан тұста Храпунов Алматыға әкім болып келді де, «Аэропорт Алматы» ААҚ оның «майшелпегіне» айналды. Өртеніп кеткен ескі әуежайдың орнына жаңа ғимарат тұрғызылды. Жаңа әуежай Алматының бюджетіне салынды, оған шамамен 13,4 млн доллар жұмсалды. Бұл жерде шыққан шығынды жабу үшін әуежайдан түсетін пайданы алуға құқығы бар фирма қажет болды. Бұл жағын қала әкімі уысында ұстап отырды. Артынан әуежай салуға қатысты талай шу шықты. Әуежайдың несие­лік тарихы шым-шытырық болғаны сон­шалықты, әкімшіліктің және басқа да мем­лекеттік құ­рылымдардың кепілдігімен қанша несие алынғанын ешкім нақты айтып бере алмайды. Бұл да Хра­пуновтың тұсындағы үлкен былықтардың бірі болды. Оның заңсыз ақша табудағы әрекеттерін тізе берсе, шыға береді. Қала әкімі құзырындағы пәтер, жер телімдерін былай қойып, екі мыңыншы жылдарда көптеген маңызды объектілердің өзін жекеменшікке астыртын сата бастады. Мысалы, қаланың миллион тұрғыны ішіп отырған суды бір күнде сатты да жіберді. Алматы қаласының арнайы табиғат қорғау прокуратурасы, аса маңызды стратегиялық объект болып табылатын, қаланы ауызсумен қамтамасыз ететін артезиан скважиналарын мемлекеттің меншігіне қайтару туралы сотқа арыз түсіруге мәжбүр болды» дейді «Айқын» газеті «Қазақстанның қанша қаржысын қымқырды?» атты мақаласында («Айқын», 01.09.2012 ж).

Бір қызығы, миығынан күліп қойып ыздиып қана жүретін Храпунов жыл сайын 31 наурызда табысы туралы декларация тапсырып, өзін жалақымен ғана жан бағып жүргендей көресететін. Ара-тұра Алматыдағы орталық мешітке де бас сұғып тұруды ұмытпайтын. Қайран қазақ оның осы «тақуалығына» таң қалып: «Храпунов ісіләм дінін қабылдапты, сүндетке отырып мұсылман болыпты» деп жамырасқан болатын. Ақыры «тақуамыз» бізді тақырға отырығызып кетті.

Қазір ол ұрлықпен тапқан миллиондарын оңды солды жұмсап, азаматтықты ақшаға сататын Шевейцарияда рахат өмір сүруде. Ал, Қазақстан құқық қорғау органдары оған қарсы жиырма шақты баптан түзілген қылмыстық іс қозғаған болып жатыр. Әзірше. Өйткені ол Шевейцарияда Қазақстан азаматы деген куәлікпен жүрген көрінеді. Бірақ, бұл сөзге сену қиын. Ақшасын Еуорпа банктеріне құйып, заңдастыруға әрекет етіп жүрген адам Шевейцария азаматтығын әлдеқашан иеленіп қойған да шығар. Ендеше оны итпен іздеп те, интерполмен іздеп те әуіре болудың қажеті шамалы.

Естеріңізге сала кетейік, Алматы қаласы мен Шығыс Қазақстан облысының экс-әкімі, экс-министр Виктор Храпуновтың үстінен 2011 жылы 22 қарашада қаржы полициясы жиырма шақты қылмыстық іс қозғап, іздеу жариялаған еді. Қаржы полициясы Храпунов құзырын асыра пайдаланған, аса ірі көлемде пара алған, заңсыз жолмен иеленген қаржыны және басқа мүліктерді заңдастырған, сеніп тапсырылған ірі мөлшердегі бөтен мүліктерді иеленіп кеткен, ұйымдасқан қылмыстық топтарды қаржыландырған дейді.

Ақпанның 8-інен бастап оған халықаралық іздеу жарияланды.

«Абай-ақпарат»