1. Kaln elge arnap, elmen birigp jasau, erik belsendi boluun kalau.
2. Eldn tan sanasn ashatn is dep bilu.
3. Kirill 1940 jyldan (ziyaly kaumdy joygannan son) bizdin ulttyn ishki teren`tole konelkten kelejatkan muramyzben sanaspay engizlden, Otarshylyktn bir kuraly, eldn damuuna kedergi dep tusinu.   
4. Latyn arip negzne koyu. (nege degen jauabn baska jerdede izdeu[1])
5. Ballarmzdy alemdn aldyngy katarnda `ar saladan bolganna at salysu.  
6. Memleketke `kop shygyn bolad degendern nieti teris dep bilu. Kerisnshe, eldn damuuna tikelei mol ules bolatnn `koru. Tehnik jagnan ote onay kolayly dep bilu.   
7. Unemdlk prinsip koldanu (asa kajette gana kosa arp koldanu)
8. `Oz tlmzdegi dybs shygu zann teren zerttep, negznde sol ereje koyu
9. Arkimnn (ulttyn) dybysn shygaramn dep eliktemei, `tole kazak dybs aldngy katarga koyu (prioritet)
10. Algahsky kezde  (driver jazlmay turganda) komputerde bar bolgan tanbalaryn gana  koldanu (english unicode)
11. Kaytp estletn prinsip basm koldanu (i, y arptern jazbau bolsa - jazbau)
12. Kein, munkin (driver jazganda) y aribn turik I aribmen auustyru. Sonda I – i, juieli synar bolad.
13. Driverdi jazganda pernedegi tanbalaryn kazak tlge kolayly ornastyry (jie kesdesetn arpterdi sausak astna) 
14. `soz tubin, grammatika talkylaun karastyru, asrese `tol kazak tub sozdgn jasau.
15. Sol sozdik arkyly jana tubi kazak sozderdi tudyru.   
16. computerge teru, computermen audaru, ballardy uiretu yngayn birden karastyru
17. Galamtodagy akpatatty kazak tilge audaruun basty is dep bilu.
18. Shapshan teru `pan mektep, mekemelerde engizu.
19. Driver jazlganda autamatpen bir tuime basa matinn `bar arpterdi ajyratp (ustnen nukte koyu arkyly

,  , ,   , , ,     – oryna, mysal,  koyu), kerek bolsa kazrgi 42 sanga jetkizu (endi 42 artyk bolar arine)

1. Turli bilm beru, soft jasaytn (google audaru, ozmzdn programmerder men) uymdarmen baylanysu
2. Baska turktektes elderge usynu
3.  Kashanda “maman” alippe jasap, resmi ukim shygarlatn kutpei aramzda resmi emes jazbalarda paydalanp, zertteun uzilissz jalgastyru.
4. Computer maman dayindaitn oku ortalyktarda kazak tilin biluun talap koyu.

Аса қажетті, аңсаңған, қарапайым, табиғи, оңай, өнімді, ел таңдаған

Қазақ әрібін шығара бастайық:

1. Компьютердің барлық пернесінде 26 латын әріп орналасқан

a, b, c, d, e, f, g, h, i, j, k, l, m, n, o, p, q, r, s, t, u, v, w, x, y, z

 (осы әріп арқылы, мысал ретінде, ағылышындар  44 дыбысын көрсетеді).

1. Қазіргі таңда қазақ тілінде 42 кирилл әріптері (42 дыбысқа) пайдаланылады.   

1.  Біріншімен тек өзіміздің төл дыбысымызға сәйкес әріптері қалдырып көрейік, яғни 27 әріп (кейбір жерде 26 әріп делінеді). 

1. Оларға жақын латын әріптерін тауып, оның ішіндегі ұқcас әріптерін біріктіріп  қояйық

a, b, d, e, g, h, i, j, k, l, m, n, o, p, r, s, t, u, y, z - 20 әріп алдық.

Алты (6) әріпті бастапқы кезде шетке алайық: c, f, q, v, w, x

1. Осы сәтте біз қайтып 20 әріппен 27 дыбысты шығара аламыз?
2. 11 әріп: b (б), d (д), e (е), j (ж), z (з), l (л), m (м), p (), r (р), s (с), t (т) – өте онай, сәйкес келеді – оларды сол күйде қалдырайық. sh – ш ға болсын
3. Негізінде қазақ тілінде “н”- дыбыс әріпі тек сөздің басында болады. Ал басқа кезде “ң” дыбыс әріпі қолданады деик. 

Онда n – {н, ң} дыбыстарын белгілейтін болсын[2].

1. Ереже бойынша қазақ дыбыс әріпі (түріктектес тілдеріндей) 9 дауысты боп жуан-жіңішке болып екі топқа бөлінеді:

Бұған к, қ, г, ғ әріптерінің сәйкестік ережесің ескерсек, онда екі қатарында тұратын әріптер шығады:

Бұларды жоғары-төмен деп атайық.

Негізінде, бір сөзде тек қана жоғарғы немесе төмеңгі (ұқсас-байланыста тұратын) әріптер кездесе алады деік [3].

1. Онда арнайы жіңішкі белгісіз әріптер g, k, a, o, u y – жоғарыда  дыбыстарды көрсетсін.

Сонда: kol (қол), kazak (қазақ), kulyp (құлып), kyr (қыр), sagat (сағат), ogan (оған), omar (омар), yhlas (ыхлас), namys (намыс),  uak (ұақ) … жазылсын

1. Жіңішкі белгсі бар әріптерді бір сөзде бір-ақ белгімен көрсетуге болады:

a)      e – әріп: kolem (көлем),  segiz (сегіз)  muldem (мүлдем)

b)      i – әріп: kir (кір),  amir (әмір), ozin (өзін)

c)      e, i – кездеспегенде сөз алдында бір `-  аксант граф батырма арқылы көрсетеміз[4]: `kol (көл), `daur (дәүр) ...

жіңішкелік белгігe ` - алдық  (тек тюйме саусақтардан алыс орналасқан, драйвермен орының ауыстыруға болады).

1. Сөз түбінде екі дыбыссыз әріптердің арасында - i, y – әріптерін мүлдем жазбауға да болады:  blim,  serk

Осы себептен әліппедегі әріптерді A, By, Ci , Dy … aтау орынды

Й  дыбысын  y не i сөздің жіңішкілігіне байланысты: may, shai, kilgei …

И – ii:   iis, tiisti …

1.  
2. Қалған 6 латын әріптерін:  c f q v w x – шетел тілі, әсіресе ағылышын сөздері: windows, Xerox, computer, … пайдалану арқылы жазуға болады[5].

1. Немесе арнайы жалғау белгілерге. Тағы да,  shift – пeн бізде 12 қосымша белгі жалғау жасауға болады.  Ал oрын ретін (position) қолдансақ 12ⁿ  болады.  

 Сонымен байқайміз: ` 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 - = ~ ! @ # $ % ^ & * ( ) _ + [ ] { } ; ’ : ”| , . / < > ?  белгілер халықаралық белгі болғандықтан өз  орынында тұр, пайдалануға дайын.

    Енді өзіміз, балаларымыз батырмаларды іздемей, әріптерді CNTRL+ SHIFT әрі-бері басып тілді ауыстырмай тере береміз.

• Matem

Ornek degenmz ol arnayi jazba: aripten, sandardan, amal tanbalardan { + ;  - ; * ; /}, kerek kezde ( ; ) jakshalardan kuralgan.

Mysal: 2 (x+y) / (2-x)  - bul jerde x jane y - aynymalylar

• Physics

Newton’n II zany: F = m a,  F – kush, al a - udeu, jalpy vectorlyk shamalar.   

• Programmalau

if i = TRUE then … //  prorgmm jazaberemz, bul jerde if eger degen operatoral TRUE (kazaksha SHYN) olturaktyCONSTANT.

• Shetel til okylyktar

This new kazak alphabet is the best tool to express your thoughts to entire world.

 Bul alippe alem jaulaga arnalgan kural.

 …

`Ush kundik joldyn bugingi songy kunne bala shakirt baryn saldy. 

Koryktan `kun shyga atka mineik dep asykkan-dy. Buny kaladan alyp kaytkaly bargan agayiny Batasty da tan astar-atpasta ozi oyatyp turgyzp edi.

`Kun uzyn attan da tuspey, ozge jurginshilerden ok boyi alda otyrgan. Key-keyde ozine tanys Kokuiirim men Buura`tiygen, Takyrbulak syiakty konys-kudyktardyn tus-tusyna kelgende bala okshau shygyp astyndagy jarau kula bestisin agyzyp-agyzyp ta alady…

Karapayim El tandagan

Onay  Tabiigi

Onimdi Ansangan

Asa kajetti Kazak aribi

Abai.kz