1. Kaln elge arnap, elmen birigp jasau, erik belsendi boluun kalau.
2. Eldn tan sanasn ashatn is dep bilu.
3. Kirill 1940 jyldan (ziyaly kaumdy joygannan son) bizdin ulttyn ishki teren`tole konelkten kelejatkan muramyzben sanaspay engizlden, Otarshylyktn bir kuraly, eldn damuuna kedergi dep tusinu.   
4. Latyn arip negzne koyu. (nege degen jauabn baska jerdede izdeu[1])
5. Ballarmzdy alemdn aldyngy katarnda `ar saladan bolganna at salysu.  
6. Memleketke `kop shygyn bolad degendern nieti teris dep bilu. Kerisnshe, eldn damuuna tikelei mol ules bolatnn `koru. Tehnik jagnan ote onay kolayly dep bilu.   
7. Unemdlk prinsip koldanu (asa kajette gana kosa arp koldanu)
8. `Oz tlmzdegi dybs shygu zann teren zerttep, negznde sol ereje koyu
9. Arkimnn (ulttyn) dybysn shygaramn dep eliktemei, `tole kazak dybs aldngy katarga koyu (prioritet)
10. Algahsky kezde  (driver jazlmay turganda) komputerde bar bolgan tanbalaryn gana  koldanu (english unicode)
11. Kaytp estletn prinsip basm koldanu (i, y arptern jazbau bolsa - jazbau)
12. Kein, munkin (driver jazganda) y aribn turik I aribmen auustyru. Sonda I – i, juieli synar bolad.
13. Driverdi jazganda pernedegi tanbalaryn kazak tlge kolayly ornastyry (jie kesdesetn arpterdi sausak astna) 
14. `soz tubin, grammatika talkylaun karastyru, asrese `tol kazak tub sozdgn jasau.
15. Sol sozdik arkyly jana tubi kazak sozderdi tudyru.   
16. computerge teru, computermen audaru, ballardy uiretu yngayn birden karastyru
17. Galamtodagy akpatatty kazak tilge audaruun basty is dep bilu.
18. Shapshan teru `pan mektep, mekemelerde engizu.
19. Driver jazlganda autamatpen bir tuime basa matinn `bar arpterdi ajyratp (ustnen nukte koyu arkyly

,  ، ،   ، ، ،     – oryna, mysal,  koyu), kerek bolsa kazrgi 42 sanga jetkizu (endi 42 artyk bolar arine)

1. Turli bilm beru, soft jasaytn (google audaru, ozmzdn programmerder men) uymdarmen baylanysu
2. Baska turktektes elderge usynu
3.  Kashanda “maman” alippe jasap, resmi ukim shygarlatn kutpei aramzda resmi emes jazbalarda paydalanp, zertteun uzilissz jalgastyru.
4. Computer maman dayindaitn oku ortalyktarda kazak tilin biluun talap koyu.

اسا قاجەتتى، اڭساڭعان، قاراپايىم، تابيعي، وڭاي، ءونىمدى، ەل تاڭداعان

قازاق ءارىبىن شىعارا باستايىق:

1. كومپيۋتەردىڭ بارلىق پەرنەسىندە 26 لاتىن ءارىپ ورنالاسقان

a, b, c, d, e, f, g, h, i, j, k, l, m, n, o, p, q, r, s, t, u, v, w, x, y, z

 (وسى ءارىپ ارقىلى، مىسال رەتىندە، اعىلىشىندار  44 دىبىسىن كورسەتەدى).

1. قازىرگى تاڭدا قازاق تىلىندە 42 كيريلل ارىپتەرى (42 دىبىسقا) پايدالانىلادى.   

1.  بىرىنشىمەن تەك ءوزىمىزدىڭ ءتول دىبىسىمىزعا سايكەس ارىپتەرى قالدىرىپ كورەيىك، ياعني 27 ءارىپ (كەيبىر جەردە 26 ءارىپ دەلىنەدى). 

1. ولارعا جاقىن لاتىن ارىپتەرىن تاۋىپ، ونىڭ ىشىندەگى ۇقcاس ارىپتەرىن بىرىكتىرىپ  قويايىق

a, b, d, e, g, h, i, j, k, l, m, n, o, p, r, s, t, u, y, z - 20 ءارىپ الدىق.

التى (6) ءارىپتى باستاپقى كەزدە شەتكە الايىق: c, f, q, v, w, x

1. وسى ساتتە ءبىز قايتىپ 20 ارىپپەن 27 دىبىستى شىعارا الامىز؟
2. 11 ءارىپ: b (ب), d (د), e (ە), j (ج), z (ز), l (ل), m (م), p (), r (ر), s (س), t (ت) – وتە وناي، سايكەس كەلەدى – ولاردى سول كۇيدە قالدىرايىق. sh – ش عا بولسىن
3. نەگىزىندە قازاق تىلىندە “ن”- دىبىس ءارىپى تەك ءسوزدىڭ باسىندا بولادى. ال باسقا كەزدە “ڭ” دىبىس ءارىپى قولدانادى دەيك. 

وندا n – {ن، ڭ} دىبىستارىن بەلگىلەيتىن بولسىن[2].

1. ەرەجە بويىنشا قازاق دىبىس ءارىپى (تۇرىكتەكتەس تىلدەرىندەي) 9 داۋىستى بوپ جۋان-جىڭىشكە بولىپ ەكى توپقا بولىنەدى:

بۇعان ك، ق، گ، ع ارىپتەرىنىڭ سايكەستىك ەرەجەسىڭ ەسكەرسەك، وندا ەكى قاتارىندا تۇراتىن ارىپتەر شىعادى:

بۇلاردى جوعارى-تومەن دەپ اتايىق.

نەگىزىندە، ءبىر سوزدە تەك قانا جوعارعى نەمەسە تومەڭگى (ۇقساس-بايلانىستا تۇراتىن) ارىپتەر كەزدەسە الادى دەىك [3].

1. وندا ارنايى جىڭىشكى بەلگىسىز ارىپتەر g, k, a, o, u y – جوعارىدا  دىبىستاردى كورسەتسىن.

سوندا: kol (قول), kazak (قازاق), kulyp (قۇلىپ), kyr (قىر), sagat (ساعات), ogan (وعان), omar (ومار), yhlas (ىحلاس), namys (نامىس),  uak (ۇاق) … جازىلسىن

1. جىڭىشكى بەلگسى بار ارىپتەردى ءبىر سوزدە ءبىر-اق بەلگىمەن كورسەتۋگە بولادى:

a)      e – ءارىپ: kolem (كولەم),  segiz (سەگىز)  muldem (مۇلدەم)

b)      i – ءارىپ: kir (كىر),  amir ء(امىر), ozin ء(وزىن)

c)      e, i – كەزدەسپەگەندە ءسوز الدىندا ءبىر `-  اكسانت گراف باتىرما ارقىلى كورسەتەمىز[4]: `kol (كول), `daur ء(داۇر) ...

جىڭىشكەلىك بەلگىگe ` - الدىق  (تەك تيۋيمە ساۋساقتاردان الىس ورنالاسقان، درايۆەرمەن ورىنىڭ اۋىستىرۋعا بولادى).

1. ءسوز تۇبىندە ەكى دىبىسسىز ارىپتەردىڭ اراسىندا - i, y – ارىپتەرىن مۇلدەم جازباۋعا دا بولادى:  blim,  serk

وسى سەبەپتەن الىپپەدەگى ارىپتەردى A, By, Ci ، Dy … aتاۋ ورىندى

ي  دىبىسىن  y نە i ءسوزدىڭ جىڭىشكىلىگىنە بايلانىستى: may, shai, kilgei …

ي – ii:   iis, tiisti …

1.  
2. قالعان 6 لاتىن ارىپتەرىن:  c f q v w x – شەتەل ءتىلى، اسىرەسە اعىلىشىن سوزدەرى: windows, Xerox, computer, … پايدالانۋ ارقىلى جازۋعا بولادى[5].

1. نەمەسە ارنايى جالعاۋ بەلگىلەرگە. تاعى دا،  shift – پeن بىزدە 12 قوسىمشا بەلگى جالعاۋ جاساۋعا بولادى.  ال oرىن رەتىن (position) قولدانساق 12ⁿ  بولادى.  

 سونىمەن بايقايمىز: ` 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 - = ~ ! @ # $ % ^ & * ( ) _ + [ ] { } ; ’ : ”| ، . / < > ؟  بەلگىلەر حالىقارالىق بەلگى بولعاندىقتان ءوز  ورىنىندا تۇر، پايدالانۋعا دايىن.

    ەندى ءوزىمىز، بالالارىمىز باتىرمالاردى ىزدەمەي، ارىپتەردى CNTRL+ SHIFT ءارى-بەرى باسىپ ءتىلدى اۋىستىرماي تەرە بەرەمىز.

• Matem

Ornek degenmz ol arnayi jazba: aripten, sandardan, amal tanbalardan { + ;  - ; * ; /}، kerek kezde ( ; ) jakshalardan kuralgan.

Mysal: 2 (x+y) / (2-x)  - bul jerde x jane y - aynymalylar

• Physics

Newton’n II zany: F = m a,  F – kush, al a - udeu, jalpy vectorlyk shamalar.   

• Programmalau

if i = TRUE then … //  prorgmm jazaberemz, bul jerde if eger degen operatoral TRUE (kazaksha SHYN) olturaktyCONSTANT.

• Shetel til okylyktar

This new kazak alphabet is the best tool to express your thoughts to entire world.

 Bul alippe alem jaulaga arnalgan kural.

 …

`Ush kundik joldyn bugingi songy kunne bala shakirt baryn saldy. 

Koryktan `kun shyga atka mineik dep asykkan-dy. Buny kaladan alyp kaytkaly bargan agayiny Batasty da tan astar-atpasta ozi oyatyp turgyzp edi.

`Kun uzyn attan da tuspey, ozge jurginshilerden ok boyi alda otyrgan. Key-keyde ozine tanys Kokuiirim men Buura`tiygen, Takyrbulak syiakty konys-kudyktardyn tus-tusyna kelgende bala okshau shygyp astyndagy jarau kula bestisin agyzyp-agyzyp ta alady…

Karapayim El tandagan

Onay  Tabiigi

Onimdi Ansangan

Asa kajetti Kazak aribi

Abai.kz