- Ереке, қазір Петропавлді Қызылжар деп атау турасында шыққан дау-дамайдың шырқау шегіне жеткен кезі болар. Бір қарағанға, бір жапырақ қағазбен жайғап салатын ономастикалық мәселедей көрінеді. Десек де, бізде бұл депутатқа сенаторды, қазаққа орысты қарсы қойған ұлттық мәселеге дейін ұлғайып шыға келді. Неліктен?

- Ереке, қазір Петропавлді Қызылжар деп атау турасында шыққан дау-дамайдың шырқау шегіне жеткен кезі болар. Бір қарағанға, бір жапырақ қағазбен жайғап салатын ономастикалық мәселедей көрінеді. Десек де, бізде бұл депутатқа сенаторды, қазаққа орысты қарсы қойған ұлттық мәселеге дейін ұлғайып шыға келді. Неліктен?

- Қызылжар төңірегіндегі қырқыс ең алдымен ақпараттық саясатымыздағы «Ахиллес өкшесінің» қайда екенін анықтап берді. Қалай десеңіз, біздегі орыстілді және қазақ басылымдары бір мәселені екі аудиторияға, бір-біріне қайшы келетін екі сипатта беріп келеді. Мысалы, мен еліміздегі 33 ақпарат құралдарының осы тақырыпты қалай бергеніне байланысты контент-анализ жасадым. Оның 19-ы баспа құралдары, 8-і интернет ресурстар болса, алтауы телеарна еді. Жалпы, бұл тақырып бойынша 55 материал жарық көрсе, оның 20-сы қолдап, 16-сы сынап, ал 19-ы бейтарап бағытта беріп құтылған. Осылайша, Қызылжар мәселесінде орыстілді БАҚ-тың дені ақпараттың өнін теріс айналдырып берсе, қазақ басылымдары мұны қолдап, жақтап берді. Ақиқатына келгенде, ақпараттық саясатта аудиторияны жасанды түрде екіге бөліп қойдық. Қоғамдық сананы да екіге бөліп тастадық. Тап осы мәселеде саясаткерлер мен зиялы азаматтарымыздың қай тарапқа шығарын білмей, басын қасып жүргенін осыдан деп білемін. Қолдап шықса, орыстілді басылымның оттауы борайды. Қарсы шықса, қазағының «қарғысына» қалады. Яғни, қостілділік саясаты ұлттық саясатымыздың өзегіне сына қағып, бір тұлғаның қазақ үшін басқа, ал орыс үшін мүлде басқа әңгіме айтатындай абсурд жағдайына алып келді. Бұл енді толғанатын-ақ тақырып. Үстіміздегі жылы қабылданған Доктринада бір тарау - «Бір Отан және Бір Тағдыр» деп аталады. Отанымыз біреу болса, бірақ айтылатын әңгіме, жүргізілетін саясат екеу болып шыққаны ма сонда?

- Сенатор Симамбаевтың мәлімдемесінен кейін қандай ой түйіп едіңіз...

- Демократияның бесігін тербетеміз деген талпыныс бар ғой бізде. Жөн делік. Алайда, қоғамдық саясаттың да өзіндік ереже, этикасы болады. Мәселен, жариялылық дегеніміз бар нәрсені бірден жариялап жіберу дегенді де білдірмейді. Тіптен, қаламыз Қызылжар болды деп, қаламағаны үдере көшердей болса да, үрейдің үстіне үрей қоспауы керек еді. Меніңше, Жарасбай Сүлейменовтың депутаттық сауалынан гөрі Тасбай Симамбаевтың мәлімдемесі жұртты көбірек дүрліктіріп жіберген сияқты. Тасбай ағамыз Солтүстік Қазақстандағы ағайын бір түнде жайын, жұмысын тастап, елден ауып кететіндей сипатта, сөз қосып, боямалап, қорқытып жеткізді емес пе? Өз басым бұған сенбеймін. Жарайды, шынымен сондай жағдай қалыптасты десек те, онда бұл қандай азаматтар болып шыққаны? Қазақстан Республикасының азаматтары деген атқа қаншалық лайықты деген сауал шығады. Қала атауын өзгертуге қарсымын деп көшіп кететіндер көп болса, Тасбай ағамыз осы мәселемен айналыссын... Айтпайын демейсің, сонша дәріптелетін отаншылдығымыз қайда қалады, сонда? Мына Білім және ғылым министрлігі жыл сайын елдегі патриотизм деңгейінің пайызын есептеп шығарады. Білесіздер ме?

-  Білмеппіз. Бірақ, патриотизмді өлшейтін болғанын Сіздің аузыңыздан бірінші естіп тұрмыз.

- Бұл енді тіптен күлкілі жағдай. Соңғы төрт жылда аталмыш министрлік жастар арасындағы патриотизмнің деңгейін «анықтап келеді». Осыдан 3 жыл бұрын жастардың 60 пайызы патриот болса, өткен жылы 70 пайыздан асып кетті бұл анықтағыш. Енді қашан жүзден асып жығылады екен деп күтіп отырмын. Патриотизм бұлай өлшенбесе керек... Енді Білім және ғылым министрлігінің мәліметіне сеніп, отаншылдарымыз көбейіп жатыр деп ойлай қалсақ, көшкелі жатқаны кім? Енді құқымыз тапталды деп көшіп кетердей болса, оларды біздің елмен тағдырын байлаған азаматтар деп қаншалықты атауға болады? Қала атауын өзгертуге өре түрегеліп жатыр. Құдай сақтасын, ал төтенше жағдай бола қалса, ше? Сонда тәуелсіздігіміздің жиырма жылдығында біз қандай азаматтарды тәрбиелеп шығардық? Сәт сайын жарнамаланатын бірлік, ынтымағымызға осындайда сене аламыз ба? Міне, сұрақтың төркіні қайда жатыр. Қысқасы, Қызылжар дауы бізде идеологиялық көбіктердің барын көрсетіп берді. Бұл енді «түнде маздап жанған мысықтың көзіндей» (А.Сүлейменов) түсінікті, айқын болды... Осымен жақсылап айналыспаса болмайды. Себеп қусақ, осы даудың еліміздің тәуелсіздік алғанына жиырма жыл толғалы отырған сәтте көтеріліп отырғанында да мән бар... Бұны біздің тәуелсіздігіміздің беріктігіне тест деп қабылдасақ та болады. Ал, әзірге депутаттың сауалына дүркірей көтеріліп, түрлі лента тағып, көшеге шығу, форум ұйымдастырып жатуды жақсылықтың нышаны дей алмас едім.

-  Қызылжар мәселесінің төңірегіндегі даудан қандай қорытынды шығаруға болады?

- Бір ғана мысал айтайын. Петропавльдің қоғамдық-саяси пікірталқы сайтында «На то пошло, переименование ничего же не изменит. От этого ничего принципиального не зависит для казахов и власти. Поэтому, и не надо» деген пікірді көзім шалып қалып еді. Енді осы логикаға салсақ... қаланың атауын өзгертуде тұрған ештене жоқ болса, онда оған қарсы шығудың да қисыны жоқ емес пе? Жәймендеп, жөнімен түсіндірсе, қоғамдық пікірді туралауға әбден болады. Бұл мәселені көп дауластырмай, саясиландырмай, баяғыда-ақ шешіп тастау қажет еді. Сол сияқты Павлодардың атауын да бір ретке келтіруіміз тиіс. Сондықтан, шешімді көп созбай, мәселені бір жаққа шығару қажет. Қазақ халқы ешқашан өзге ұлттарға қысастық көрсетпеген, арандатуға ермеген. Бұрын да, қазір де солай болып келді. Достық пейілімізге, қонақжай мінезімізге күмән келтіретіндей қылыққа бармадық. Демек, өзге ұлттар да біздің заңды талабымызға түсіністікпен қараса, заңды ықылас деп қарар едік. Бүгін болмаса да, Петропавл атауы түбінде өзгереді. Бірер жылдан кейін болсын аты өзгеретіні белгілі болса, онда неге бұған бүгін қолдау көрсетіп, демеп жібермеске? Тегі болмаса, мұны Тәуелсіздіктің 20 жылдығына тарту деп пе, ұлттар достығының керемет үлгісі деп те көрсетіп жіберсе, қандай жарасар еді? Қандай ұлттың өкілі болмасақ та, тағдырымызды бір шаңыраққа байлаған екен ғой деп қуанар ма едік...

- Әңгімеңізге рахмет!

Өркен КЕНЖЕБЕК,

«Абай-ақпарат»